عطاربخش ۵
ز حال قاضی و مفتی چه پرسی
چو ایشان نیست اندر عرش و کرسی
به خود بربسته دین مصطفی را
نمی‌داند حقیقت خود خدا را
به ظاهر میروند راه شریعت
شده غافل از اسرار حقیقت
صدف بگزیده و بگذاشته در
نمی‌دانند که دارد گوهر در
شریعت پوست مغز آن حقیقت
میان این و آن باشد طریقت
شریعت چون چراغ راه باشد
طریقت راه آن درگاه باشد
محمد در حقیقت رهنما بود
ولی مقصود این ره مرتضی بود
محمد گفت امت را در این راه
علی سازد ز اصل کار آگاه
محمد هست انوار شریعت
علیّ مرتضی نور حقیقت
اگر قول نبی امت شنودی
خلافی در ره ملت نبودی
نه بر قول رسول اقرار کردند
سراسر خلق را از راه بردند
شنیدی تو حدیث منزل خم
چرا کردی در آخر راه را گم
نبی گفتا علی باشد امامت
بگوید با تو اسرار قیامت
به خود بربسته دین مصطفی را
نمی‌دانی ره و رسم هدا را
شنیدی تو بیان انما را
چرا منکر شدی قول خدا را
بجو اکنون دلیل و هادی راه
که تا گردی ز سر راه آگاه
تو انّی جاعلٌ فی الارض برخوان
خلیفه بعد پیغمبر علی دان
به قرآن هم اطیعو الله فرمود
تو را زان مصطفی آگاه فرمود
نکردی گوش قول مصطفی را
ندانستی به معنی مرتضی را
ز قول مصطفی بشنو پیامی
که باشد در جهان آخر امامی
که خلقان جهان را ره نماید
ز اسرار خدا آگه نماید
اگر او در جهان یک دم نباشد
حقیقت عالم و آدم نباشد
ستونست آن حقیقت آسمان را
بود او رهنما خلق جهان را
چو عالم از امامی نیست خالی
که را دانی امام خویش حالی
نبردی گر حقیقت سوی او راه
بمانی مرتد و مردود درگاه
علی را دان امام اندر حقیقت
برو شد ختم اسرار شریعت
علی باشد قسیم جنت و نار
کند بر تو چو بوذر نار گلنار
علی باشد میان خلق قائم
علی را در جهان میدان تو دائم
به جز راه علی راهی نگیری
که نادان خیزی و نادان بمیری
حقیقت اوست قایم در دو عالم
سخن کوتاه شد و الله اعلم
دگر پرسی که حق را دیده است او
کدامین قطره شد در بحر لؤلؤ
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ز حال قاضی و مفتی چه پرسی
چو ایشان نیست اندر عرش و کرسی
هوش مصنوعی: از حال قاضی و مفتی نپرس، چون آنها نه در مقام عرش هستند و نه در مقام کرسی.
به خود بربسته دین مصطفی را
نمی‌داند حقیقت خود خدا را
هوش مصنوعی: کسی که به دین پیامبر مصطفی چنگ زده و به آن پایبند است، از فهم حقیقت خداوند ناتوان است.
به ظاهر میروند راه شریعت
شده غافل از اسرار حقیقت
هوش مصنوعی: آنان به ظاهر در مسیر دین و شریعت حرکت می‌کنند، اما از عمق و اسرار واقعی حقایق بی‌خبرند.
صدف بگزیده و بگذاشته در
نمی‌دانند که دارد گوهر در
هوش مصنوعی: صدف، که دارای مروارید است، انتخاب شده و کنار گذاشته شده. دیگران نمی‌دانند که درون آن، گوهری ارزشمند وجود دارد.
شریعت پوست مغز آن حقیقت
میان این و آن باشد طریقت
هوش مصنوعی: شریعت تنها ظاهری از حقیقت حقیقی است و طریقت راهی است که ما را به آن حقیقت نزدیک می‌کند.
شریعت چون چراغ راه باشد
طریقت راه آن درگاه باشد
هوش مصنوعی: شریعت مانند چراغی است که مسیر را روشن می‌کند و طریقت، راه رسیدن به آن مقصد و درگاه می‌باشد.
محمد در حقیقت رهنما بود
ولی مقصود این ره مرتضی بود
هوش مصنوعی: محمد در واقع هدایت کننده بود، اما هدف واقعی این راه به علی مربوط می‌شود.
محمد گفت امت را در این راه
علی سازد ز اصل کار آگاه
هوش مصنوعی: محمد فرمود که باید ملت را در این مسیر رهنمودی از علی بگیرند تا از بنیاد کار آگاه شوند.
محمد هست انوار شریعت
علیّ مرتضی نور حقیقت
هوش مصنوعی: محمد به عنوان نماد و منبع نور شریعت، و علی مرتضی به عنوان جلوه‌ای از حقیقت و روشنایی شناخته می‌شوند.
اگر قول نبی امت شنودی
خلافی در ره ملت نبودی
هوش مصنوعی: اگر سخن پیامبر (ص) را شنیده باشی، هرگز در راه ملت و دین خودت تخطی نخواهی کرد.
نه بر قول رسول اقرار کردند
سراسر خلق را از راه بردند
هوش مصنوعی: تمام مردم به سخنان پیامبر ایمان نیاوردند و به همین خاطر به بی‌راهه رفتند.
شنیدی تو حدیث منزل خم
چرا کردی در آخر راه را گم
هوش مصنوعی: آیا داستان منزل خم را شنیده‌ای؟ چرا در انتهای راه، راه خود را گم کردی؟
نبی گفتا علی باشد امامت
بگوید با تو اسرار قیامت
هوش مصنوعی: پیامبر فرمود که علی، رهبر و پیشوای مسلمانان است و او می‌تواند به تو اسرار و رموز قیامت را بگوید.
به خود بربسته دین مصطفی را
نمی‌دانی ره و رسم هدا را
هوش مصنوعی: کسی که به دین پیامبر (مصطفی) بی‌توجه است، نمی‌تواند راه و رسم هدایت را بشناسد.
شنیدی تو بیان انما را
چرا منکر شدی قول خدا را
هوش مصنوعی: شنیدی که خدا فرموده است: "تنها من هستم." چرا این گفته را نادیده گرفتی؟
بجو اکنون دلیل و هادی راه
که تا گردی ز سر راه آگاه
هوش مصنوعی: اکنون باید دلیلی پیدا کنی و راهنما داشته باشی تا از گرد و غبار و موانع سر راهت آگاه شوی و مسیرت را بهتر بشناسی.
تو انّی جاعلٌ فی الارض برخوان
خلیفه بعد پیغمبر علی دان
هوش مصنوعی: من در زمین، تو را به عنوان جانشین و خلیفه پس از پیامبر قرار می‌دهم.
به قرآن هم اطیعو الله فرمود
تو را زان مصطفی آگاه فرمود
هوش مصنوعی: خداوند در قرآن به پیروی از اوامر خود دستور داده و همچنین به معرفت و شناخت پیامبر (مصطفی) تأکید کرده است.
نکردی گوش قول مصطفی را
ندانستی به معنی مرتضی را
هوش مصنوعی: اگر به سخنان پیامبر گوش نکردی، معنا و دانش امام علی را نخواهی دانست.
ز قول مصطفی بشنو پیامی
که باشد در جهان آخر امامی
هوش مصنوعی: از سخن پیامبر بشنو پیامی که در زمینهٔ ظهور یک امام در آخر زمان است.
که خلقان جهان را ره نماید
ز اسرار خدا آگه نماید
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که کسی وجود دارد که می‌تواند به مردم جهان راه را نشان دهد و آنها را از رازهای الهی آگاه کند.
اگر او در جهان یک دم نباشد
حقیقت عالم و آدم نباشد
هوش مصنوعی: اگر او در این جهان لحظه‌ای وجود نداشته باشد، پس حقیقت عالم و آدم نیز وجود نخواهد داشت.
ستونست آن حقیقت آسمان را
بود او رهنما خلق جهان را
هوش مصنوعی: حقیقتی که مانند ستونی است، راهنمایی برای آسمان و دنیا و مردم است.
چو عالم از امامی نیست خالی
که را دانی امام خویش حالی
هوش مصنوعی: وقتی که دنیا از وجود امام خالی باشد، هیچ‌کس نمی‌تواند امام واقعی خود را بشناسد و حال او را بداند.
نبردی گر حقیقت سوی او راه
بمانی مرتد و مردود درگاه
هوش مصنوعی: اگر در مسیر حقیقت قدم بگذاری و به او روی آورده شوی، هرگز از درگاه او طرد نخواهی شد و گمراه نخواهی بود.
علی را دان امام اندر حقیقت
برو شد ختم اسرار شریعت
هوش مصنوعی: علی در واقع امام راستین است و او به عنوان آخرین رازهای دین و شریعت شناخته می‌شود.
علی باشد قسیم جنت و نار
کند بر تو چو بوذر نار گلنار
هوش مصنوعی: علی همچون کسی است که بین بهشت و جهنم جدایی می‌اندازد و بر تو همانند بوذر که آتش را با گل نرگس کنار هم می‌بیند، خواهد بود.
علی باشد میان خلق قائم
علی را در جهان میدان تو دائم
هوش مصنوعی: علی به عنوان یک شخصیت والامقام و رهبری برتر، در میان مردم قرار دارد و همیشه در جامعه و جهان حضور دارد.
به جز راه علی راهی نگیری
که نادان خیزی و نادان بمیری
هوش مصنوعی: جز راه امام علی هیچ راهی را انتخاب نکن، چون اگر بر خلاف این مسیر بروی، در جهل و نادانی زندگی خواهی کرد و در همین حال نیز خواهی مرد.
حقیقت اوست قایم در دو عالم
سخن کوتاه شد و الله اعلم
هوش مصنوعی: حقیقت او در دو جهان پنهان است؛ پس سخن به درازا نمی‌کشد و خدا بهتر می‌داند.
دگر پرسی که حق را دیده است او
کدامین قطره شد در بحر لؤلؤ
هوش مصنوعی: سوال می‌کنی که آن کسی که حقیقت را درک کرده، چه ذره‌ای از دریاچهٔ مروارید شده است؟
حاشیه ها
1401/07/17 17:10
مهران
با توجه به اشعار عطار عقیده عطار از این چند حالت خارج نیست یا به امامت اهل بیت معتقد بوده و خلافت رو حق علی میدونسته ولی میگه علی (ع) با خلفای پیشین مشکلی نداشته. یا شیعه بوده و تقیه کرده یا خواسته با شیعه و سنی مدارا کنه.