عطاربخش ۲۶
بگویم بهر تو ای مرد دانا
کنم با تو بیان این معما
بمعنی زندگی دنیا محال است
که این عالم همه خواب و خیال است
حقیقت زندگانی هست ایمان
تو ایمان را کمال زندگانی دان
برو ای سالک ره راه یزدان
تو همچون خضر مینوش آب حیوان
که تا یابی حیات زندگانی
بمانی تا ابد در جاودانی
حقیقت آب حیوان راه یزدان
مراد از راه یزدان تو علی دان
باو ایمان و دین تو تمام است
بمعنی هر دو عالم را امام است
به نور او بمعنی راه میجو
تو سرش از دل آگاه میجو
ز اسرارش شوی آنگاه آگاه
که برداری حجاب خویش از راه
چو ره بردی بنورش زنده مانی
وزو یابی بقای جاودانی
تو آن آب حیات اسرار میدان
همه مقصود خود آن یار میدان
بود تاریکی این آب ای یار
مثل پنهانیش از چشم اغیار
چو ره یابی بسویش در معانی
بیابی در حقیقت کامرانی
اگر او را نیابی مردهٔ تو
میان زندگان افسردهٔ تو
اگر او را بیابی زنده باشی
میان مؤمنان فرخنده باشی
چو ره یابی شوی مانند خورشید
بمانی در بقایش زنده جاوید
حجاب خویشتن از راه کن دور
که تا گردی بمعنی همچو منصور
ولی اسرار مستوری همین دان
ز جاهل این سخنها کن تو پنهان
شنیدی تو که با منصور حق گو
ز نادانی چها کردند با او
شده بود از دو عالم بر کرانه
نمی‌دانسته جز حق آن یگانه
برآورد از وجود خویشتن گرد
سجود درگه حق را چنان کرد
سجود اهل دید از دل بباشد
سجود دیگران تقلید باشد
تو سجده آنچنان کن آن دلی را
کهٔ سجده بود آخر دم علی را
بگویم با تو اسرار سجودش
که چون با حق تعالی راز بودش
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
بگویم بهر تو ای مرد دانا
کنم با تو بیان این معما
هوش مصنوعی: می‌خواهم به تو بگویم، ای مرد باهوش، که برای تو این معما را توضیح دهم.
بمعنی زندگی دنیا محال است
که این عالم همه خواب و خیال است
هوش مصنوعی: زندگی در این دنیا غیرممکن به نظر می‌رسد، زیرا همه چیز در این عالم فقط تخیل و رویاست.
حقیقت زندگانی هست ایمان
تو ایمان را کمال زندگانی دان
هوش مصنوعی: حقیقت زندگی، ایمان توست و ایمان را باید اوج و کمال زندگی دانست.
برو ای سالک ره راه یزدان
تو همچون خضر مینوش آب حیوان
هوش مصنوعی: ای رهرو، به سیر در مسیر خدا بپرداز و مانند خضر، آب حیات بنوش.
که تا یابی حیات زندگانی
بمانی تا ابد در جاودانی
هوش مصنوعی: تا زمانی که زندگی واقعی را پیدا کنی، همیشه در جاودانگی خواهی ماند.
حقیقت آب حیوان راه یزدان
مراد از راه یزدان تو علی دان
هوش مصنوعی: حقیقت زندگی بخش همان راه الهی است و مراد از این راه، خود علی (علی ابن ابی‌طالب) است.
باو ایمان و دین تو تمام است
بمعنی هر دو عالم را امام است
هوش مصنوعی: ایمان و دین تو کامل است، به این معنا که تو در هر دو جهان، رهبر و سرور هستی.
به نور او بمعنی راه میجو
تو سرش از دل آگاه میجو
هوش مصنوعی: به روشنی و هدایت او توجه کن و به قلب او که از دل آگاه است، دل نزن.
ز اسرارش شوی آنگاه آگاه
که برداری حجاب خویش از راه
هوش مصنوعی: زمانی به رازهای او پی می‌بری که پرده‌ی خود را از مسیر برداری و حقیقت را ببینی.
چو ره بردی بنورش زنده مانی
وزو یابی بقای جاودانی
هوش مصنوعی: اگر به نور او راه پیدا کنی، زندگیت دوباره برقرار می‌شود و از او بقا و جاودانگی به دست می‌آوری.
تو آن آب حیات اسرار میدان
همه مقصود خود آن یار میدان
هوش مصنوعی: تو منبع زندگی و اسرار هستی، و تمام خواسته‌هایت به آن معشوق می‌رسد.
بود تاریکی این آب ای یار
مثل پنهانیش از چشم اغیار
هوش مصنوعی: ای دوستان، این آب مانند تاریکی‌اش پنهان است و همان‌طور که او از دید دیگران مخفی است.
چو ره یابی بسویش در معانی
بیابی در حقیقت کامرانی
هوش مصنوعی: اگر به درستی مسیر را پیدا کنی و به عمق مفاهیم بروی، به حقیقت و موفقیت دست خواهی یافت.
اگر او را نیابی مردهٔ تو
میان زندگان افسردهٔ تو
هوش مصنوعی: اگر او را پیدا نکنی، تو در میان زنده‌ها مانند مرده‌ای افسرده خواهی بود.
اگر او را بیابی زنده باشی
میان مؤمنان فرخنده باشی
هوش مصنوعی: اگر او را پیدا کنی، در جمع مؤمنان زندگی می‌کنی و از خوشبختی برخوردار خواهی بود.
چو ره یابی شوی مانند خورشید
بمانی در بقایش زنده جاوید
هوش مصنوعی: وقتی که راه درست را پیدا کنی، باید مانند خورشید درخشان باشی و همیشه در نور و زنده‌گی‌ات تابان بمانی.
حجاب خویشتن از راه کن دور
که تا گردی بمعنی همچو منصور
هوش مصنوعی: حجاب و موانع درون خود را از میان بردار تا به معنای واقعی و بالاترین مرتبه رشد برسی، مانند منصور که به اوج حقیقت رسید.
ولی اسرار مستوری همین دان
ز جاهل این سخنها کن تو پنهان
هوش مصنوعی: اما رازهای پنهان را بدانید که باید از جاهلان دوری کنید و این حرف‌ها را مخفی نگه دارید.
شنیدی تو که با منصور حق گو
ز نادانی چها کردند با او
هوش مصنوعی: آیا خبر داری که با منصور، مرد حق‌گو، چه کارهایی به خاطر نادانی انجام دادند؟
شده بود از دو عالم بر کرانه
نمی‌دانسته جز حق آن یگانه
هوش مصنوعی: او در دو عالم (دنیا و آخرت) به هیچ چیز جز حقیقت یگانه اشاره‌ای نداشت و همه چیز را در کناره‌ای از علم و آگاهی زندگی می‌کرد.
برآورد از وجود خویشتن گرد
سجود درگه حق را چنان کرد
هوش مصنوعی: از وجود خود به دل خواه و با فروتنی، به درگاه خداوند سر به سجده آورد و چنین عملی را انجام داد.
سجود اهل دید از دل بباشد
سجود دیگران تقلید باشد
هوش مصنوعی: سجده و خضوع حقیقی از درک و شناخت دل ناشی می‌شود، در حالی که سجده دیگران ممکن است تنها به خاطر تقلید باشد و از درک واقعی نشات نگیرد.
تو سجده آنچنان کن آن دلی را
کهٔ سجده بود آخر دم علی را
هوش مصنوعی: سجده‌ات را به‌گونه‌ای انجام بده که آن دل را که در لحظه‌ی آخر، علی سجده کرد، به یاد بیاورد.
بگویم با تو اسرار سجودش
که چون با حق تعالی راز بودش
هوش مصنوعی: می‌خواهم به تو بگویم که در هنگام سجده، انسان با خداوند راز و رموزی دارد که فقط بین او و خداوند است.