گنجور

بخش ۲۲

حقیقت اولیا خورشید راهند
سراسر خلق عالم را پناهند
تمام اولیا اسرار بینند
بمعنی روشنی در راه دینند
حقیقت چون کلام الله دانند
بسوی معنی او راه یابند
بمعنی رهبران راه یزدان
خدابین و خداخوان و خدادان
خدا را اولیا باشند بمعنی
تو معنی را از ایشان جوی یعنی
بمعنی چون شناسی اولیا را
بدانی امر اسرار خدا را
تمام اولیا یک نور باشند
ز چشم جاهلان مستور باشند
جهان از اولیا خالی نباشد
جهان نبود اگر والی نباشد
جهان قائم بذات اولیا دان
نیامد ز اولیا یک مثل انسان
محمد گفت کاصحابم نجومند
گهی در مکه و گاهی به رومند
یکی گر زانکه ناپیدا نماید
تعاقب دیگری آن دم برآید
بدین معنی همیشه در جهانند
ز نسل و نسبت یک خاندانند
تو گر خواهی که بینی اولیا را
بظهر ساز میکن التجا را
بمظهر بس عجایب‌ها که بینی
رموز آسمانها و زمینی
ترا آن دم ازو باشد حیاتی
درو بینی تو نور بی صفاتی
تمام اولیا در آن کتابند
ولی این سر اکنون نه نمایند
بدور آخرین پیدا شود این
طمع دارد زتو عطار تحسین
ترا از اولیا آگاه سازد
ز راه برّیان هم باز دارد
درو از اولیا اسرار باشد
رموز حیدر کرار باشد
ولی نادان کند انکار اسرار
نیارد طاقت اظهار اسرار
بود ظالم که اسرار ولایت
کند انکار از جهل و بطالت
برو ظالم که حق بیزار از تو
دل عطار بس افگار از تو
تو دین مصطفی تغییر دادی
بدریای ضلالت در فتادی
نداری در حقیقت دیدهٔ دید
گرفتی راه بی راهی به تقلید
مرا از اولیا اسرار و معنی
تولاّ از همه گفتار و معنی
بگویم با تولاّ رمز و اسرار
دگر رمزی برندت بر سر دار
ز جعفر میشنو اسرار منصور
بدو گفتا زجاهل دار مستور
بآخر آشکارا کرد اسرار
ببردند جاهلانش بر سر دار
نداند جاهل اسرار ولی را
به غفلت میرود راه نبی را
بگویم با تو راه حق کدامست
امام هادی مطلق کدامست؟

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانه تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

حقیقت اولیا خورشید راهند
سراسر خلق عالم را پناهند
هوش مصنوعی: اولیا مانند خورشیدهایی هستند که راه را برای دیگران روشن می‌کنند و به همه موجودات در جهان پناه می‌دهند.
تمام اولیا اسرار بینند
بمعنی روشنی در راه دینند
هوش مصنوعی: همه‌ی اولیا و بندگان خاص خداوند، به رمزها و اسرار راه دین آگاه هستند و در زندگی‌شان نور و روشنی را در مسیر دین تجربه می‌کنند.
حقیقت چون کلام الله دانند
بسوی معنی او راه یابند
هوش مصنوعی: حقیقت را مانند کلام خدا می‌دانند و بر همین اساس به معنای آن دست می‌یابند.
بمعنی رهبران راه یزدان
خدابین و خداخوان و خدادان
هوش مصنوعی: رهبران باید به یزدان اعتماد داشته باشند، او را ببینند، او را بشناسند و او را در زندگی خود بگنجانند.
خدا را اولیا باشند بمعنی
تو معنی را از ایشان جوی یعنی
هوش مصنوعی: خداوند دوستانی دارد که می‌توانی meaning را از آن‌ها بگیری.
بمعنی چون شناسی اولیا را
بدانی امر اسرار خدا را
هوش مصنوعی: اگر به شناخت و آگاهی اولیا و بندگان خاص خدا دست یابی، به رازهای الهی نیز پی خواهی برد.
تمام اولیا یک نور باشند
ز چشم جاهلان مستور باشند
هوش مصنوعی: تمام اولیا و بزرگان، در حقیقت یک حقیقت و نور واحد هستند، اما چشمهای کسانی که جاهل و ناآگاهند، آن‌ها را نمی‌بینند و نمی‌شناسند.
جهان از اولیا خالی نباشد
جهان نبود اگر والی نباشد
هوش مصنوعی: جهان همواره نیازمند افرادی بزرگ و نیکوکار است و بدون وجود این بزرگواران، اصلاً جهان به معنای واقعی وجود نخواهد داشت.
جهان قائم بذات اولیا دان
نیامد ز اولیا یک مثل انسان
هوش مصنوعی: جهان به واسطه وجود اولیا و انسان‌های کامل ثابت و پایدار است. بدون این افراد، هیچ مشابهی از انسان در دنیا وجود ندارد.
محمد گفت کاصحابم نجومند
گهی در مکه و گاهی به رومند
هوش مصنوعی: محمد فرمود که یارانم مانند ستاره‌ها هستند؛ گاهی در مکه و گاهی در روم حضور دارند.
یکی گر زانکه ناپیدا نماید
تعاقب دیگری آن دم برآید
هوش مصنوعی: اگر یک نفر به طور ناگهانی و غیرمنتظره‌ای خود را نشان دهد، فرد دیگری در همان لحظه ظاهر می‌شود.
بدین معنی همیشه در جهانند
ز نسل و نسبت یک خاندانند
هوش مصنوعی: این سخن بیان می‌کند که در جهان، افرادی که به یک نسل و خانواده تعلق دارند، همیشه وجود دارند و نسل‌های مختلف از یکدیگر متصل هستند.
تو گر خواهی که بینی اولیا را
بظهر ساز میکن التجا را
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی اولیای خدا را مشاهده کنی، باید در نهایت تواضع و خضوع، به پروردگار خود پناه ببری.
بمظهر بس عجایب‌ها که بینی
رموز آسمانها و زمینی
هوش مصنوعی: در این عالم پر از شگفتی‌ها، نشانه‌هایی وجود دارد که می‌توانی رازهای آسمان و زمین را در آن ببینی.
ترا آن دم ازو باشد حیاتی
درو بینی تو نور بی صفاتی
هوش مصنوعی: در آن لحظه که از او زندگی می‌گیری، نور خالص و بی‌نقص او را مشاهده می‌کنی.
تمام اولیا در آن کتابند
ولی این سر اکنون نه نمایند
هوش مصنوعی: همه دوستان و ارادتمندان خداوند در آن کتاب آمده‌اند، اما اکنون این راز را نشان نمی‌دهند.
بدور آخرین پیدا شود این
طمع دارد زتو عطار تحسین
هوش مصنوعی: این که تمایل دارد تا بار آخر تو را ببیند، نشان از این است که عطار به تو، روحانی و زیبایی‌های درونت، ارادت و احترام زیادی دارد.
ترا از اولیا آگاه سازد
ز راه برّیان هم باز دارد
هوش مصنوعی: تو را از طریق پاکی‌ها آگاه می‌کند و در عین حال از راه‌های نادرست دور نگه می‌دارد.
درو از اولیا اسرار باشد
رموز حیدر کرار باشد
هوش مصنوعی: در اینجا به این معناست که در درون افراد خاص و اولیا، دانش و اسراری نهفته است و این رموز به نوعی به شخصیت حیدر کرار (علی‌بن‌ابی‌طالب) مربوط می‌شود. به عبارتی دیگر، می‌توان گفت که افرادی که در مرتبه‌های بالای روحانی و معنوی قرار دارند، دارای آگاهی‌ها و رموزی هستند که ارتباطاتی با شخصیت‌های بزرگ تاریخ دارند.
ولی نادان کند انکار اسرار
نیارد طاقت اظهار اسرار
هوش مصنوعی: ولی نادان نمی‌تواند اسرار را انکار کند، و نمی‌تواند تحمل کند که اسرار را افشا کند.
بود ظالم که اسرار ولایت
کند انکار از جهل و بطالت
هوش مصنوعی: ظالمی وجود دارد که به دلیل نادانی و بی‌فکری، اسرار حکمت و ولایت را انکار می‌کند.
برو ظالم که حق بیزار از تو
دل عطار بس افگار از تو
هوش مصنوعی: برو ای ظالم، چرا که حقیقت از تو بیزار است و دل عطار به خاطر تو بسیار غمگین و دلشکسته است.
تو دین مصطفی تغییر دادی
بدریای ضلالت در فتادی
هوش مصنوعی: تو دین پیامبر را تغییر داده‌ای و به دریای گمراهی افتاده‌ای.
نداری در حقیقت دیدهٔ دید
گرفتی راه بی راهی به تقلید
هوش مصنوعی: اگر نمی‌توانی واقعاً چیزها را ببینی، به گمراهی و تقلید از دیگران گوش فرا داده‌ای.
مرا از اولیا اسرار و معنی
تولاّ از همه گفتار و معنی
هوش مصنوعی: از دوستان و اولیا خدا، تمام اسرار و معانی را به من گفته‌اند.
بگویم با تولاّ رمز و اسرار
دگر رمزی برندت بر سر دار
هوش مصنوعی: می‌خواهم بگویم که با محبت و دوستی، رازها و اسرار دیگری وجود دارد که تو را به یاد آن‌ها می‌اندازد.
ز جعفر میشنو اسرار منصور
بدو گفتا زجاهل دار مستور
هوش مصنوعی: از جعفر بشنو درباره‌ی اسرار منصور که به او می‌گوید: "از نادان‌ها دوری کن و خودت را پنهان نگه‌دار."
بآخر آشکارا کرد اسرار
ببردند جاهلانش بر سر دار
هوش مصنوعی: در نهایت، رازها به وضوح نمایان شد و نادانان آن را بر سر دار (محل اعدام) بردند.
نداند جاهل اسرار ولی را
به غفلت میرود راه نبی را
هوش مصنوعی: جهل و نادانی، باعث می‌شود که انسان نتواند اسرار و رازهای عمیق را درک کند. در نتیجه، او به سادگی و بدون توجه به این رازها، از مسیر درست و واقعی زندگی دور می‌شود.
بگویم با تو راه حق کدامست
امام هادی مطلق کدامست؟
هوش مصنوعی: می‌خواهم بگویم که حق را با تو در میان بگذارم و مشخص کنم که امام هادی کدام یک از راه‌های معصوم و درست است.