گنجور

بخش ۴۰ - در بیان حدیث نبوی که: لو لم تذنبوا لخشیت علیکم اشد من الذنب الا و هو العجب العجب العجب، بیزارم از آن طاعتی که مرا به عجب آورد. خوشا معصیتی که مرا به عذر آورد. «انین المذنبین احب الی اللّه من زجل المسبحین» چه هر چه موجب نیستی و عجز است به حقیقت طاعت مقبول است.

طاعتی که عجب آورد یا غرور
معصیت کو چون کند از یار دور
گفت پیغمبر که لولم تذنبوا
بر شما بودی مرا خوف دو تو
زانکه باشد در گنه عجز و نیاز
حق همی بخشد چو کردی توبه باز
لیک در طاعت ت را گر عجب هست
هر که معجب گشت از دوزخ نرست
طاعتی ک و عجب و نخوت بار داد
بدتر از هر معصیت گفت اوستاد
گفت بیزارم از آن طاعت که او
موجب عجب آمد و کبر دو تو
ای خوشا آن معصیت کو عاقبت
آورد ما را به عجز و مسکنت
هر که داد او جای نخوت را به سر
طاعتش چون معصیت آمد مضر
هر گناهی کو ندامت آورد
طاعتش خوان چون سلامت آورد
چون بنای کار بر فقر و فناست
کفر این ره هستی و کبر و ریاست
گفت پیغمبر انی ن المذنبین
پیش حق به از حنین الذاکرین
ناله های زار عاشق پیش حق
بر فغان ذاکران دارد سبق
هر چه رو بر عجز دارد طاعتست
اندرین ره عجب و نخوت آفتست
افتقار و عجز و درویشی خوشست
نیکخواهی خیراندیشی خوشست
نیست خالی هیچ شئی از حکمتی
گر شوی عارف بیابی لذتی
آیینۀ هستی چه باشد نیستی
نیستی بگزین گر ابله نیستی

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

طاعتی که عجب آورد یا غرور
معصیت کو چون کند از یار دور
هوش مصنوعی: طاعتی که با خود بزرگ‌بینی همراه باشد یا گناهی که منجر به غرور شود، چگونه می‌تواند انسان را از محبوب و دوستش دور کند؟
گفت پیغمبر که لولم تذنبوا
بر شما بودی مرا خوف دو تو
هوش مصنوعی: پیامبر فرمود که اگر شما گناه نمی‌کردید، خداوند شما را از روی زمین برمی‌داشت و افرادی دیگر می‌آورد که گناه کنند و سپس خداوند آنها را ببخشد. این یعنی انسان‌ها با خطاها و گناهانشان، موقعیت و رحمت الهی را درک می‌کنند.
زانکه باشد در گنه عجز و نیاز
حق همی بخشد چو کردی توبه باز
هوش مصنوعی: چون در خطا و گناه ناتوانی و نیازمندی وجود دارد، حق به انسان کمک می‌کند و بر او لطف می‌کند زمانی که توبه کند و به سوی او بازگردد.
لیک در طاعت ت را گر عجب هست
هر که معجب گشت از دوزخ نرست
هوش مصنوعی: اگر در طاعت و بندگی خداوند به خود ببالیم و خود را بزرگ ببینیم، باید بدانیم که هر کس دچار چنین عجب و خودپسندی شد، از عذاب دوزخ رهایی نخواهد یافت.
طاعتی ک و عجب و نخوت بار داد
بدتر از هر معصیت گفت اوستاد
هوش مصنوعی: بخشش و عبادتی که به خاطر خودستایی و فخر فروشی همراه باشد، از هر گناهی بدتر است، همان‌طور که استاد بیان کرده است.
گفت بیزارم از آن طاعت که او
موجب عجب آمد و کبر دو تو
هوش مصنوعی: گفت من از آن عبادتی متنفرم که باعث شود انسان به خود ببالد و مغرور شود.
ای خوشا آن معصیت کو عاقبت
آورد ما را به عجز و مسکنت
هوش مصنوعی: ای کاش آن گناهی که انجام می‌دهیم، در نهایت ما را به ذلت و نیازمندی برساند.
هر که داد او جای نخوت را به سر
طاعتش چون معصیت آمد مضر
هوش مصنوعی: هر کسی که به جای تکبر و خودپسندی، سر تسلیم و بندگی را جایگزین کند، در واقع دچار معصیت شده و این کار برای او زیان‌آور است.
هر گناهی کو ندامت آورد
طاعتش خوان چون سلامت آورد
هوش مصنوعی: هر گناهی که باعث پشیمانی و ندامت شما شود، به نوعی عبادت به حساب می‌آید، چراکه این پشیمانی نشان‌دهنده‌ی بازگشت به راه درست و سلامت است.
چون بنای کار بر فقر و فناست
کفر این ره هستی و کبر و ریاست
هوش مصنوعی: وقتی که بنیاد کار بر فقر و از بین رفتن است، پس کفر، یعنی عدم ایمان به حقیقت، و هم چنین خودخواهی و ریاست طلبی، راهی برای زندگی نخواهد بود.
گفت پیغمبر انی ن المذنبین
پیش حق به از حنین الذاکرین
هوش مصنوعی: پیامبر فرمود: من از گناهکاران هستم و نزد حق از یادکنندگان بهتریم.
ناله های زار عاشق پیش حق
بر فغان ذاکران دارد سبق
هوش مصنوعی: عاشق با ناله‌ها و آه‌هایش، در حضور خداوند، بر سر و صدای ذاکران پیشی گرفته است.
هر چه رو بر عجز دارد طاعتست
اندرین ره عجب و نخوت آفتست
هوش مصنوعی: هر چه در این مسیر به ناتوانی اشاره دارد، نشانه‌ای از بندگی و اطاعت است. اما غرور و خودبینی در این راه می‌تواند آسیب‌زا باشد.
افتقار و عجز و درویشی خوشست
نیکخواهی خیراندیشی خوشست
هوش مصنوعی: نداشتن و ناتوانی و فقر، خوب است اگر با نیت نیک و خیرخواهی همراه باشد.
نیست خالی هیچ شئی از حکمتی
گر شوی عارف بیابی لذتی
هوش مصنوعی: هیچ چیزی در این جهان بدون حکمت نیست، اگر عارف و آگاه شوی، لذت واقعی را درک خواهی کرد.
آیینۀ هستی چه باشد نیستی
نیستی بگزین گر ابله نیستی
هوش مصنوعی: آینه‌ای که به واقعیت وجود اشاره دارد، در واقع به عدم اشاره می‌کند. اگر نادان هستی، عدم را انتخاب کن.

حاشیه ها

1403/08/03 10:11
سعید میرزایی

ایشون واقعا مولانا دوم هستند ساده وروان انگار جلد دوم مثنوی با مفهوم جدید وشیوا داره ارائه میکنه