اسیری لاهیجیبخش ۳۲ - اشارت به سخن سید الطایفه جنید بغدادی که:«المرید الصادق غنی عن علم العلما» و بیان آنکه علم اولیا لدنی است نه کسبی که کما قال اللّه تعالی: ان تتقو اللّه یجعل لکم فرقاناً بین الحق و الباطل و کما قال النبی علیه الصلوة و السلام: من رغب فی الدنیا و طالت آماله فیها اعمی اللّه قلبه و علی قدر ذلک و من زهد عن الدنیا و قصر امله فیها اعطاه اللّه علما بغیر تعلم؛ بیت:
دفتر صوفی سواد و حرف نیست
جز دل اسفید همچون برف نیست
که مولانا رومی در بیان معنی فرموده است
پیر بغدادی جنید رازدان
این چنین فرمود هنگام نشان
گر مریدی در ارادت صادقست
بر کمال لطف ایزد واثقست
او غنی است از علوم عالمان
نیست او را احتیاج این و آن
هر کسی کو را معلم حق بود
نیست باطل هر چه گوید حق بود
هست از تعلیم استاد او غنی
عین نور است او چه حاجت روشنی
شد دلی صافی کتاب و دفترش
سرها پیدا نماید در سرش
آیت ان تتقوا اللّه باز خوان
متقی شو تا ببینی هر نهان
گفت پیغمبر مدینه علم و دین
آن حبیب خاص رب العالمین
هر که باشد طالب دنیای دون
در چه حرص و حسد شد سرنگون
هست در دنیا ورا طول امل
در پی دنیاست با دام و حیل
کور و کر داند خداوند جهان
زین سبب چشم دلش شد قدردان
هر که زاهد گشت از دنیای دون
دل بری کرد از همه مکر و فسون
کردکوته از همه امید خود
از میان یار و دل برداشت سد
بی تعلم حق دهد او را علوم
علمهای برتر از درک فهوم
این چنین دل هر کسی را چون دهند
تا نپنداری که هر کس زین دهند
سالها راه طریقت گر روی
ور ز درد عشق عمری نغنوی
ور تو گردی سالها خلوت نشین
دایما ً با ذکر حق باشی قرین
تادلت خالی ز مال و جاه نیست
جان تو محرم درین درگاه نیست
کی در عرفان گشاید جز به فکر
فکر صافی کی شود الا به ذکر
ذکر را باید دل خالی ز غیر
دل که در وی نیست جای شر و خیر
آن دلی پاکی که در وی غیر یار
هیچ دیاری نیابی وقت کار
تا نگردی از حظوظ نفس دور
کی دل و جانت شود روشن ز نور
جان طاعت چیست اخلاص و یقین
از تن بیجان چه حاصل خود ببین
بخش ۳۱ - در بیان آنکه هر صفت که بر دل غالب می‌گردد و دل به حسب جامعیت که دارد عین آن می‌نماید. چنانچه حضرت مرتضی سلام اللّه علیه از دلهای ناقصان خبر دارد که: فکلهم اذا فکرت فیهم کلاب ام حمار ام ذباب و اشارت بر آنکه اصل انسان دل است و در صورت نشأه انسانی نظر گاه حق غیر دل نیست که ان اللّه لا ینظر الی صورکم و لا الی اعمالکم و لکن ینظر الی قلوبکم و نیاتکم و ان فی جسد ابن آدم لمضغة اذا صلحت صلح سایر الجسد و اذا فسدت فسد سایر الجسد، الاوهی قلب. زیرا که به اتفاق همه، انساینت انسان و کمال او به دل است.: مرتضی آن منبع صدق و صفابخش ۳۳ - در بیان آنکه اصل اعمال نیت است و اخلاص در آن چنانچه در احادیث قدسیه آمده است که: لو صلی العبد صلوة اهل السماء و الارض و صام صیام اهل السماء و الارض و طوی الطعام مثل الملائکه حتی لا تأکل شیئی و لبس لباس العاری ثم رای فی قلبه ذره من محبة الدنیا او سمعتها او محمدتها او ریاستها، لا یسکن فی جواری و لأظلمن قلبی حتی ینسانی و لا اذیقه حلاوة مناجاتی، نیت المؤمن خیر من عمله.: بشنواز اخبار قدسی این سخن
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
دفتر صوفی سواد و حرف نیست
جز دل اسفید همچون برف نیست
هوش مصنوعی: کتاب صوفی پر از نوشته و الفاظ نیست؛ بلکه مانند برف، دل پاک و روشنی دارد.
پیر بغدادی جنید رازدان
این چنین فرمود هنگام نشان
هوش مصنوعی: پیر بغدادی جنید، در زمانی که نشانه‌ای را بیان می‌کرد، اینگونه سخن گفت.
گر مریدی در ارادت صادقست
بر کمال لطف ایزد واثقست
هوش مصنوعی: اگر کسی در ارادت و پیروی خود صادق باشد، به یقین به لطف کامل خداوند امیدوار است.
او غنی است از علوم عالمان
نیست او را احتیاج این و آن
هوش مصنوعی: او در دانش‌ها بی‌نظیر است و نیازی به دیگران ندارد.
هر کسی کو را معلم حق بود
نیست باطل هر چه گوید حق بود
هوش مصنوعی: هر کسی که معلم حقیقی باشد، حرفی که می‌زند باطل نیست و همه آنچه می‌گوید صحیح و درست است.
هست از تعلیم استاد او غنی
عین نور است او چه حاجت روشنی
هوش مصنوعی: از آموزش استاد غنی است و همچون نور می‌درخشد، او به روشنی نیازی ندارد.
شد دلی صافی کتاب و دفترش
سرها پیدا نماید در سرش
هوش مصنوعی: دل او همچون یک کتاب صاف و روشنی است که درونش همه چیز مشخص و روشن است و می‌تواند به راحتی وجود و اندیشه‌های دیگران را درک کند.
آیت ان تتقوا اللّه باز خوان
متقی شو تا ببینی هر نهان
هوش مصنوعی: اگر تقوای الهی را رعایت کنی و در زندگی‌ات خدا را در نظر داشته باشی، می‌توانی به شفافیت برسید و رازهای پنهان را بشناسی.
گفت پیغمبر مدینه علم و دین
آن حبیب خاص رب العالمین
هوش مصنوعی: پیامبر مدینه فرمود که علم و دین از آنِ محبوب ویژه‌ای است که پروردگار عالمیان دارد.
هر که باشد طالب دنیای دون
در چه حرص و حسد شد سرنگون
هوش مصنوعی: هر کسی که به دنبال دنیا و مال و منال پست باشد، در چه حرص و حسدی گرفتار خواهد شد و در نهایت به زوال و سقوط خواهد رسید.
هست در دنیا ورا طول امل
در پی دنیاست با دام و حیل
هوش مصنوعی: در دنیا افرادی وجود دارند که به خاطر آرزوها و خواسته‌های زودگذر خود، برای به دست آوردن چیزهای مادی و دنیوی تلاش می‌کنند و در این راه به دام‌ها و ترفندهای مختلفی متوسل می‌شوند.
کور و کر داند خداوند جهان
زین سبب چشم دلش شد قدردان
هوش مصنوعی: خداوند عالم به خاطر این که انسان‌ها حقیقت را نمی‌بینند و نمی‌شنوند، برکتی به دل آن‌ها می‌دهد تا قدردان باشند.
هر که زاهد گشت از دنیای دون
دل بری کرد از همه مکر و فسون
هوش مصنوعی: هر کس که از دنیا و زخارف آن فاصله بگیرد و به زهد و دینداری روی آورد، از همه نیرنگ‌ها و فریب‌ها دل می‌کند و از آن‌ها دور می‌شود.
کردکوته از همه امید خود
از میان یار و دل برداشت سد
هوش مصنوعی: تنها امیدش را از همه چیز کوتاه کرد و در دلش پرده‌ای از جدایی بین یار و دل خود کشید.
بی تعلم حق دهد او را علوم
علمهای برتر از درک فهوم
هوش مصنوعی: بدون آموزش، خداوند به او دانشی می‌دهد که بالاتر از درک مردم عادی است.
این چنین دل هر کسی را چون دهند
تا نپنداری که هر کس زین دهند
هوش مصنوعی: دل هر فردی را به این صورت پر می‌کنند که گمان نکنی هر کسی از این دل پر شده است.
سالها راه طریقت گر روی
ور ز درد عشق عمری نغنوی
هوش مصنوعی: اگر سالها در مسیر عشق قدم برداری، حتی اگر با درد و رنج همراه باشد، می‌توانی به اوج لذت و شادمانی دست یابی.
ور تو گردی سالها خلوت نشین
دایما ً با ذکر حق باشی قرین
هوش مصنوعی: اگر سالها در تنهایی به سر ببری، ولی همیشه همراه با یاد خدا باشی، ارزشمند است.
تادلت خالی ز مال و جاه نیست
جان تو محرم درین درگاه نیست
هوش مصنوعی: تا زمانی که دلت از ثروت و مقام پر باشد، وجود تو در این درگاه قابل قبول نیست.
کی در عرفان گشاید جز به فکر
فکر صافی کی شود الا به ذکر
هوش مصنوعی: در سیر و سلوک عرفانی، تنها با اندیشه‌ای خالص و روشن می‌توان به درک عمیق‌تری رسید و این فهم و شعور جز با یاد خدا حاصل نمی‌شود.
ذکر را باید دل خالی ز غیر
دل که در وی نیست جای شر و خیر
هوش مصنوعی: برای ذکر و یاد خدا، دل باید از هر گونه غیر خالی باشد، زیرا در دلی که جا برای شر و خیر وجود دارد، نمی‌توان به درستی به یاد خدا پرداخت.
آن دلی پاکی که در وی غیر یار
هیچ دیاری نیابی وقت کار
هوش مصنوعی: دلی که فقط عشق یار را در خود دارد و هیچ چیز دیگری در آن جا ندارد، در زمان نیاز و سختی، یارای او را نمی‌تواند فراموش کند.
تا نگردی از حظوظ نفس دور
کی دل و جانت شود روشن ز نور
هوش مصنوعی: تا زمانی که از لذت‌های دنیوی فاصله نگیری، قلب و جانت به نور الهی روشن نخواهد شد.
جان طاعت چیست اخلاص و یقین
از تن بیجان چه حاصل خود ببین
هوش مصنوعی: روح بندگی چه معنایی دارد وقتی که اخلاص و یقین در آن نباشد؟ از یک جسم بی‌روح چه بهره‌ای می‌توان برد؟ خود را خوب بنگر.