آشفتهٔ شیرازیشمارهٔ ۴۴
گر فهم کند طوطی شیرین سخنش را
بر تنک شکر نیک گزیند دهنش را
آن لب که در او هیچ مجال سخنی نیست
کس را چه دهن تا که بگوید سخنش را
ترسم که کند رنجه تنش را ورق گل
از نکهت گل گر بکند پیرهنش را
از سلطنت مصر کند میل تک چاه
یوسف نگرد باز چو چاه ذقنش را
آئی چه مسیح ار بسر خاک شهیدان
از شوق تو مرده بدراند کفنش را
شیرین که دریدی شکم از خنجر خسرو
میخواست ملاقات کند کوهکنش را
از نی شکر آرد بهوای لب نوشت
آشفته به بین خامه شکر شکنش را
نخلش ندهد بار بجز میوه مدحت
کز مهر تو داد آب همه بیخ و بنش را
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: چکامه
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
گر فهم کند طوطی شیرین سخنش را
بر تنک شکر نیک گزیند دهنش را
هوش مصنوعی: اگر طوطی بتواند سخنان شیرینش را درک کند، برای دندانش بهترین شکر را انتخاب می‌کند.
آن لب که در او هیچ مجال سخنی نیست
کس را چه دهن تا که بگوید سخنش را
هوش مصنوعی: لبی که هیچ فرصتی برای گفت‌وگو ندارد، چه نیازی به صحبت کردن برای کسی وجود دارد؟
ترسم که کند رنجه تنش را ورق گل
از نکهت گل گر بکند پیرهنش را
هوش مصنوعی: نگرانی من این است که اگر او را ببینم و به زیبایی‌اش توجه کنم، ممکن است سختی‌هایی به او برسد و گل‌ها به او آسیب بزنند.
از سلطنت مصر کند میل تک چاه
یوسف نگرد باز چو چاه ذقنش را
هوش مصنوعی: در این بیت به زیبایی و جذابیت چهره و ویژگی‌های یوسف اشاره شده است. می‌توان گفت که چهره یوسف به قدری زیباست که حتی سلطنت و قدرت مصر را نیز تحت تأثیر قرار داده و گویی تمامی چاه‌های اطراف به آن کشش پیدا می‌کنند. به عبارتی، زیبایی او آن‌قدر منحصر به فرد است که دیگران نیز مجذوب آن می‌شوند و بازگشت به جذابیت‌های ساده‌تر برایشان دشوار است.
آئی چه مسیح ار بسر خاک شهیدان
از شوق تو مرده بدراند کفنش را
هوش مصنوعی: ای کاش مانند مسیح، در میان شهیدان، به خاطر عشق تو جان می‌دادم و کفنم را از شوق تو بر می‌دارند.
شیرین که دریدی شکم از خنجر خسرو
میخواست ملاقات کند کوهکنش را
هوش مصنوعی: شیرین که زخم شده بود، با ضربه خنجر خسرو، میخواست با دلاور خود دیدار کند.
از نی شکر آرد بهوای لب نوشت
آشفته به بین خامه شکر شکنش را
هوش مصنوعی: از نی، شکر به طعمی دلنشین و با زیبایی لب نوشته می‌شود، در حالی که قلم آشفته، آن را با لطافت می‌شکند.
نخلش ندهد بار بجز میوه مدحت
کز مهر تو داد آب همه بیخ و بنش را
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که درخت نخل تنها میوه‌ای ارائه می‌دهد که نتیجه‌ی ستایش و محبت شخص خاصی است. آب و nourishment از عشق تو به ریشه و اصل این درخت رسیده و باعث باروری آن شده است. در واقع، وجود و رشد این درخت به محبت تو وابسته است.