آشفتهٔ شیرازیشمارهٔ ۲۰
دهد به باغ اگر جلوه قد دلجو را
کناره‌جوی شود سَروْ‌بُن لبِ جو را
به غیر هندوی خال تو ای بهشتی‌روی
نداده جای کسی در بهشت هندو را
کنند عید خلایق اگر به ماه صیام
ز طرف بام نمایی هلال ابرو را
کمند رستمت ار باید و چَهِ بیژن
ببین به طرف زنخدان درست گیسو را
تو را رسد که به رویین‌تنی زنی نوبت
زره کنی چو به تن حلقه حلقهٔ مو را
روم به صیدگه آهوان که در نخجیر
مگر خورم به غلط تیر غمزهٔ او را
چه جادویی‌ست خدا را که چشم فتّانت
بر آفتاب کشیده‌ست تیغ ابرو را
فتد به طُرّهٔ شیرین هر آنکه چون خسرو
به مشک چین ندهد خاک کوی مشکو را
ز چهره پرده فروهل گره به زلف مزن
که برگ گل بنهد رنگ و غالیه بو را
کنی خیال شبیخون اگر به ترک نگاه
به غمزه در شکنی اردوی هلاکو را
ز دست برد دل آشفته را خم زلفت
بدان طریق که چوگان پادشه گو را
خدیو ایران کز بیم او به هامون شیر
ز مهر پرورد اندر کنار آهو را
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: چکامه
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
دهد به باغ اگر جلوه قد دلجو را
کناره‌جوی شود سَروْ‌بُن لبِ جو را
هوش مصنوعی: اگر در باغ، زیبایی و جذابیت قامت دلخواهی را به نمایش بگذارد، درخت سرو نیز در کنار آب، به دنبال آن دلجویی خواهد بود.
به غیر هندوی خال تو ای بهشتی‌روی
نداده جای کسی در بهشت هندو را
هوش مصنوعی: جز تو، ای زیبا روی بهشتی، هیچ‌کس را در بهشت هند جایی نیست.
کنند عید خلایق اگر به ماه صیام
ز طرف بام نمایی هلال ابرو را
هوش مصنوعی: اگر مردم بخواهند عید را جشن بگیرند، تنها کافی است که هلال ماه را از بالای بام ببینند.
کمند رستمت ار باید و چَهِ بیژن
ببین به طرف زنخدان درست گیسو را
هوش مصنوعی: اگر در جست‌وجوی زیبایی و جذابیت هستی، به طرف خط زنخدان (محل مشکی که در صورت قرار دارد) و حالت گیسوی شخص توجه کن.
تو را رسد که به رویین‌تنی زنی نوبت
زره کنی چو به تن حلقه حلقهٔ مو را
هوش مصنوعی: شایسته توست که با قدرت و استقامت خود به جنگ بپردازی، و همان‌طور که بر بدنت زره می‌پوشی، موهای حلقه‌حلقه‌ات را نیز در نظر بگیری.
روم به صیدگه آهوان که در نخجیر
مگر خورم به غلط تیر غمزهٔ او را
هوش مصنوعی: به شکارگاه آهوها می‌روم، شاید به طور نادرست تیر زیبا و منحرف او را بچشم.
چه جادویی‌ست خدا را که چشم فتّانت
بر آفتاب کشیده‌ست تیغ ابرو را
هوش مصنوعی: در اینجا به زیبایی و قدرت خیره‌کننده‌ی خداوند اشاره شده است. شخصی با چشمان جادویی‌اش، توجهش را به آفتاب معطوف کرده و ابروانش به مانند تیغی، جلوه خاصی به این تماشا می‌بخشد. به نوعی، این تصویر نشان‌دهنده‌ی جذابیت و تأثیرگذاری چشم و ابرو بر زیبایی طبیعت و نعمت‌های الهی است.
فتد به طُرّهٔ شیرین هر آنکه چون خسرو
به مشک چین ندهد خاک کوی مشکو را
هوش مصنوعی: هر کسی که مانند خسرو از بوی خوش عطر مشکی نگذرد و به زیبایی‌های آن توجه نکند، در دامان زیبایی‌های شیرین گرفتار خواهد شد.
ز چهره پرده فروهل گره به زلف مزن
که برگ گل بنهد رنگ و غالیه بو را
هوش مصنوعی: از چهره‌ات پرده را کنار بزن و به زلف من نپیچ، زیرا که گلبرگ‌ها رنگ و بوی خوش خود را از دست می‌دهند.
کنی خیال شبیخون اگر به ترک نگاه
به غمزه در شکنی اردوی هلاکو را
هوش مصنوعی: اگر با نگاهی فریبنده به دشمنان بخندی، به سادگی می‌توانی سپاه هلاکو را شکست دهی.
ز دست برد دل آشفته را خم زلفت
بدان طریق که چوگان پادشه گو را
هوش مصنوعی: با به هم ریختن دل من، به طرز خاصی، مانند حرکات یک بازیکن چوگان، موهای تو مرا به خود می‌کشند.
خدیو ایران کز بیم او به هامون شیر
ز مهر پرورد اندر کنار آهو را
هوش مصنوعی: خدای ایران که به علت ترس از او، در بیابان هامون شیر را از محبت خود پرورش می‌دهد و در کنار آهو قرار می‌دهد.