گنجور

بخش ۵۶ - به کشتی نشستن

چو سه روز بگذشت و شد راست باد
به کشتی نشستند و رفتند شاد
به دریا و خشکی ز کشتی کشان
هر آن کس که داد از شگفتی نشان
برفتند سیصد هزاران فزون
بدیدند از جانور گونه گون
چه برسانِ پرنده و چارپای
چه هم گونه دیو مردم نمای
یکی را سه رو پای و چنگل هزار
یکی بهره را سر دو و چشم چار
یکی را دُم ماهی و چنگ شیر
دهان از بَرِ سینه و چشم زیر
یکی را تن اسپ و خرطوم پیل
رخش لعل و اندام همرنگ نیل
یکی را سر گاو و یشک نهنگ
یکی را تن مردم و شاخ رنگ
همه زین نشان گونه گون جانور
نمودند در آب با یکدگر
چنین تا کُهی کآن نه بس دور بود
سَر مرز او نزد فیصور بود

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: سیاوش جعفری

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چو سه روز بگذشت و شد راست باد
به کشتی نشستند و رفتند شاد
هوش مصنوعی: پس از سه روز که سپری شد و باد به سمت درست وزید، آنها سوار کشتی شدند و با شادی حرکت کردند.
به دریا و خشکی ز کشتی کشان
هر آن کس که داد از شگفتی نشان
هوش مصنوعی: هر کس که نشانه‌ای از شگفتی و شگفت‌انگیزی در دریا و خشکی نشان دهد، به مانند کسی است که کشتی را به حرکت درمی‌آورد.
برفتند سیصد هزاران فزون
بدیدند از جانور گونه گون
هوش مصنوعی: سیصد هزار نفر رفتند و جانوران مختلفی را مشاهده کردند.
چه برسانِ پرنده و چارپای
چه هم گونه دیو مردم نمای
هوش مصنوعی: این شعر به تفاوت میان موجودات می‌پردازد. پرنده و چهارپایان هر کدام ویژگی‌ها و رفتارهای خاص خود را دارند، اما در کنار آن، اشاره‌ای نیز به موجودات شبیه به انسان‌ها می‌کند که ممکن است به نظر بیایند انسان هستند ولی در واقع رفتارهای ناپسند و غیرانسانی از خود بروز می‌دهند. در اینجا، شاعر به تضاد میان زیبایی طبیعت و ناپاکی‌های انسانی اشاره دارد.
یکی را سه رو پای و چنگل هزار
یکی بهره را سر دو و چشم چار
هوش مصنوعی: یک نفر دارای سه ویژگی است و دنیایی از رفتار و حالت‌ها را در خود جای داده است. او بر اساس توانایی‌هایش مورد توجه قرار می‌گیرد و در حالی که دارای دو دست و چهار چشم است، به بهتر دیدن و بهره‌برداری از موقعیت‌ها می‌پردازد.
یکی را دُم ماهی و چنگ شیر
دهان از بَرِ سینه و چشم زیر
هوش مصنوعی: شخصی دارای ویژگی‌هایی خاص است؛ او دمی شبیه به دمی ماهی دارد و در دهانش چنگکی مانند چنگ شیر وجود دارد. در کنار این‌ها، سینه‌اش نیز برجسته و چشم‌هایش پایین‌تر از آن قرار دارد.
یکی را تن اسپ و خرطوم پیل
رخش لعل و اندام همرنگ نیل
هوش مصنوعی: شخصی دارای بدنی شبیه به اسب و خرطوم فیل است، با اسبی سرخ رنگ و قدی که به رنگ نیل است.
یکی را سر گاو و یشک نهنگ
یکی را تن مردم و شاخ رنگ
هوش مصنوعی: در اینجا به تفاوت‌های فیزیکی و ظاهری افراد اشاره شده است. یک نفر دارای سر بزرگ شبیه به گاو و ویژگی‌هایی مانند پوست نهنگ است، در حالی که فرد دیگر بدنی انسان‌مانند و شاید رنگ شاخی خاص دارد. این تصویر نشان‌دهنده تنوع و گوناگونی در اشکال و ویژگی‌های ظاهری اشخاص است.
همه زین نشان گونه گون جانور
نمودند در آب با یکدگر
هوش مصنوعی: همه جانوران با نشانه‌هایی متفاوت در آب به یکدیگر نمایش دادند.
چنین تا کُهی کآن نه بس دور بود
سَر مرز او نزد فیصور بود
هوش مصنوعی: این بیت به این معنی است که تا زمانی که کوهی وجود دارد که خیلی دور به نظر می‌رسد، سر مرز آن به نزدیکی فیصور (محل یا دیاری خاص) می‌رسد. به طور کلی، شاعر به فاصله و مکانی می‌پردازد که با وجود دور بودن، به نوعی به عالمی مشخص متصل است.