گنجور » اسدی توسی » گرشاسپ‌نامه » بخش ۱۸ - آمدن ضحاک به مهمانی اثرط و دیدن گرشاسب را

اسدی توسی

بخش ۱۸ - آمدن ضحاک به مهمانی اثرط و دیدن گرشاسب را

همان سال ضحاک کشورستان

ز بابل بیامد به زابلستان

به هندوستان خواست بردن سپاه

که رفتی بدان بوم هر چندگاه

درِ گنج اثرط سبک باز کرد

سپه را به نزل و علف ساز کرد

بزد کوس و با لشکر و پیل و ساز

سه منزل شد از پیش ضحاک باز

فرود آوریدش به ایوان خویش

سران را همه خواند مهمان خویش

کیانی یکی جشن سازید و سور

که آمد ز مینو بدان جشن حور

دَم مشک از مغز بر میغ شد

دِلِ میغ ازو عنبر آمیغ شد

ز عکس می زرد و جام بلور

سپهری شد ایوان پُر از ماه و هور

به تلّ بود زرّ ریخته زیر گام

به خرمن برافروخته عودِ خام

کشیده رَده ریدگان سرای

به رومی عمود و به چینی قبای

دو گلشان به باد از شبه دِرع ساز

دو سٌنبل به میدان گل گوی باز

می زرد کف بر سرش تاخته

چو دٌرّ از بَرِ زرّ بگداخته

شهان پاک با یاره و طوقِ زر

همان پهلوانان به زرّین کمر

شده هر دل از خرّمی نازجوی

لَبِ می کشان با قدح رازگوی

نوازان نوازنده در چنگ چنگ

ز دل برده بگماز چون زنگ زنگ

ز بس کز نوا بود در چرخ جوش

همی زهره مر ماه را گفت نوش

همه چشم ضحاک از آن بزم و سور

به گرشاسب بٌد خیره مانده ز دور

که از چهر و بالا و فرّ و شکوه

همانند او کس نبد زآن گروه

به اثرط چنین گفت کز چرخ سر

اگر بگذرانی، سزد زین پسر

هنرهاش زآنسان شنیدم بسی

که نادیده باور ندارد کسی

ستود اثرط از پیش ضحاک را

به رخساره ببسود مر خاک را

به فرّ تو شاه جهاندار گفت

چنانست کش در هنر نیست جفت

چو او بانگ بر جنگی ادهم زند

سپاهی به یک حمله بر هم زند

سنانش آتش کین فروزد همی

خدنگش دل شیر دوزد همی

کس ار هست بدخواه شاه زمین

فرستش بَرِ وی به پرخاش و کین

که گر هست میدانش چرخ اسپ میغ

سرش پیشت آرد بریده به تیغ

جهاندار گفتا چنینست راست

بدین، برز و بالا و چهرش گواست

هنر هرجه در مرد والا بود

به جهرش بر از دور پیدا بود

چو گوهر میان گهردار سنگ

که بیرون پدیدار باشدش رنگ

شنیدم هنرهاش و دیدم کنون

به دیدار هست از شنودن فزون

به جمشید ماند به چهر و به پوست

گواهی دهم من که از تخم اوست

بدین یال و گردی بَر و گرده گاه

چه سنجد به چنگالِ او کینه خواه

کنون آمدست اژدهایی پدید

کزآن اژدها مِه دگر کس ندید

از آن گه که گیتی ز طوفان برست

ز دریا برآمد به خشکی نشست

گرفته نشیمن شکاوند کوه

همی دارد از رنج گیتی ستوه

میان بست بایدش بر تاختن

وزان زشت پتیاره کین آختن

چنین گفت گرشاسب کز فرّ شاه

ببندم بر اهریمنِ تیره راه

مرا چون به کف گرز و شبرنگ زیر

به پیشم چه نر اژدها و چه شیر

کنم ز اژدهای فلک سر زکین

چه باک آیدم ز اژدهای زمین

سرِ اژدها بسته دام گیر

تو اندیشه او مبر، جام گیر

مهان بر ستایش گشادند لب

همه روز ازین بٌد سخن تا به شب

چو در سبز بُستان شکوفه برُست

جهان زردی از رخ به عنبر بشست

گسستند بزم نی و رود و باد

پراکنده گشت انجمن مست و شاد

به گرشاسب گفت اثرط ای شوربخت

ز شاه از چه پذرفتی این جنگ سخت

نه هر جایگه راست گفتن سزاست

فراوان دروغست کان به زراست

نگر جنگ این اژدها سرسری

چنان جنگ های دگر نشمری

نه گورست کافتد به زخم دُرشت

نه شیری که شاید به شمشیر کشت

نه دیوی که آید به خم کمند

نه گردی کِش از زین توانی فکند

دمان اژدهاییست کز جنگ او

سُته شد جهان پاک بر چنگ او

زدندش بسی تیر مویی ندوخت

تنش هم ز نفط و ز آتش نسوخت

مشو غرّه زین مردی و زورِ تن

به من برببخشای و بر خویشتن

به خوان بر نیاید همی میهمان

کش از آرزو در دل آید گمان

به گیتی کسی مرد این جنگ نیست

اگر تو نیازی، بدین ننگ نیست

فکندن به مردی تن اندر هلاک

نه مردیست کز باد ساریست پاک

هر امید را کار ناید به برگ

بس امید کانجام آن هست مرگ

بدو گفت گرشاسب مَندیش هیچ

تو از بهر شه بزم و رامش بسیچ

شما را می و شادی و بمّ و زیر

من و اژدها و کُه و گُرز و تیر

اگر کوه البرز یک نیمه اوست

سرش کنده گیر از که آکنده پوست

همه کس ز گرشاسب دل برگرفت

که تند اژدهایی بٌد آن بس شگفت

به دُم رود جیحون بینباشتی

به دَم زنده پیلی بیو باشتی

ز برش ار پریدی عقاب دلیر

بیفتادی از بوی زهرش به زیر

کُهی جانور بُد رونده ز جای

به سینه زمین در به تن سنگ سای

چو سیل از شکنج و چو آتش ز جوش

چو برق از درخش و چورعد از خروش

سرش بیشه از موی وچون کوه تن

چو دودش دَم و همچو دوزخ دهن

دو چشم کبودش فروزان ز تاب

چو دو آینه در تَف آفتاب

زبانش چو دیوی سیه سر نگون

که هزمان ز غاری سرآرد برون

ز دنبال او دشت هرجای جوی

به هر جوی در رودی از زهر اوی

تنش پُر پشیزه ز سر تا میان

به کردار بر عیبه برگستوان

ازو هر پشیزه چو گیلی سپر

نه آهن نه آتش برو کارگر

نشسته نمودی چو کوهی به جای

ستان خفته چندانکه پیلی به پای

کجا او شدی از دَم زهر بیز

دو منزل بُدی دام و دَد را گریز

ز دندان به زخم آتش افروختی

درخت و گیاها همی سوختی

پس از بهر جنگش یل زورمند

یکی چرخ فرمود سهمن بلند

کمانی چو چفته ستونی ستبر

زهش چون کمندی ز چرم هژبر

که بر زه نیامد به ده مرد گرد

نه یکیّ توانستش از جای برد

چنان بود تیرش که ژوپین گران

شمردند هر تیر خشتی گران

ز کردار آن چرخ بازوگسل

خبر یافت ضحاک و شد خیره دل

به اثرط بفرمود و گفتا به گاه

به دشت آر گرشاسب را با سپاه

که تا زین دلیران ایران، هنر

ببیند چو گردند با یکدگر

سواری او نیز ما بنگریم

به میدان هنرهای او بشمریم

چو از خواب روز اندرآمد به خشم

رخش شست چشمه به زر آب چشم

بخش ۱۷ - در مولود پهلوان گرشاسب گوید: چو بختش به هر کار منشور داد بخش ۱۹ - هنرها نمودن گرشاسب پیش ضحاک: تبیره زنان لشکر آراسته

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)

قالب شعری: مثنوی

منبع اولیه: سیاوش جعفری

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

حاشیه ها

1392/01/01 00:04

امین کیخا

ریدک و جمعش ریدکان پسران زیبا روی جوان غلمان ، سته یعنی ستوه ،سازیدن ساز دادن، پشیزه پولک فلس ماهی و سخت پوست و خزندگان

1396/10/18 23:01

علی رجبی

بیت 18 مصرع دوم
همانند او کس نبد "زان" گروه
بیت 20 مصرع اول
هنرهاش "زانسان" شنیدن بسی
بیت 28
هنر "هرچه" در مرد والا بود
به "چهرش" بر از دور پیدا بود
بیت50 مصرع دوم
تنش هم ز "نفط" و ز آتش نسوخت
بی گمان منظور نفت بوده است...
بیت 53 مصرع دوم
اگر تو "نه آری" ، بدین ننگ نیست
بی گمان نیازی نبوده است بلکه نه آری بوده که بصورت نیاری نگارش شده...
بیت شصت و سه مصرع دوم
چو برق از درخش و چو رعد از "خروش"

1401/05/12 19:08

محسن خانزادی

بیت ۵۸ مصراع دوم : سرش کنده گیر از «کَه» آکنده پوست

یعنی سرش را جدا شده و پوستش را از کاه انباشته بدان