گنجور

شمارهٔ ۷ - دل هوس سبزه و صحرا ندارد

به‌نوشتهٔ عارف قزوینی در دیوانش، دل هوس سبزه و صحرا ندارد هنگامی ساخته شده که شاه مخلوع، محمدعلی‌شاه به‌تحریک روس‌ها وارد گموش‌تپه شده بوده است.

دل هوس سبزه و صحرا ندارد (ندارد)
میل به گلگشت و تماشا ندارد (ندارد)
دل سر همراهی با ما ندارد (ندارد)
خون شود این دل که شکیبا ندارد (ندارد)
ای دل غافل، نقش تو باطل،
خون شوی ای دل، خون شوی ای دل
دلی دیوانه داریم، ز خود بیگانه داریم
ز کس پروا (جانم پروا، خدا پروا) نداریم
چه ظلم ها که از گردش آسمان ندیدیم
به غیر مشت دزد همره کاروان ندیدیم
در این رمه به جز گرگ دگر شبان ندیدیم
به پای گل به جز زحمت باغبان ندیدیم
به کوی یار جز حاجب پاسبان ندیدیم
حب وطن در دل بدفطرتان نیست
خانه ز همسایۀ بد در امان نیست
رم کن از آن دام که آن دانه دارد
خانه ز همسایۀ بد در امان نیست
ای دل غافل...الخ
دلی دیوانه کردی...الخ
چه ظلم ها...الخ
یوسف مشروطه ز چه بر کشیدیم
آه که چون گرگ خود او را دریدیم
پیرهنی در بر یعقوب دیدیم
هیچ ز اخوان کسی حاشا ندارد
ایضاً
چند ز پلتیک اجانب به خوابید
تا به کی از دست عدو در عذابید
دست برآرید که مالک رقابید
مرد به جز مرگ تمنا ندارد
ایضاً
همتی ای خلق گر ایران پرستید
از چه در این مرحله ایمن نشستید
منتظر روزی ازین بد ترستید؟
صبر ازین بیش دگر جا ندارد
ایضاً
گر نبری رنج، توانگر نگردی
این ره عشق است دلا برنگردی
شمع صفت سوز که تا کشته گردی
عارف بی دل سر پروا ندارد
ایضاً

اطلاعات

منبع اولیه: همراهان گنجور

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

به‌نوشتهٔ عارف قزوینی در دیوانش، دل هوس سبزه و صحرا ندارد هنگامی ساخته شده که شاه مخلوع، محمدعلی‌شاه به‌تحریک روس‌ها وارد گموش‌تپه شده بوده است.
هوش مصنوعی: عارف قزوینی در دیوانش اشاره کرده است که شعر "دل هوس سبزه و صحرا ندارد" در زمانی سروده شده که محمدعلی‌شاه، شاه برکنار شده، تحت تأثیر تحریکات روس‌ها به منطقه گموش‌تپه وارد شده بود.
دل هوس سبزه و صحرا ندارد (ندارد)
میل به گلگشت و تماشا ندارد (ندارد)
هوش مصنوعی: دل دیگر تمایلی به سبزه و دشت ندارد و هیچ اشتیاقی به گردش و تماشای زیبایی‌ها ندارد.
دل سر همراهی با ما ندارد (ندارد)
خون شود این دل که شکیبا ندارد (ندارد)
هوش مصنوعی: دل دیگر نمی‌خواهد با ما باشد و تاب و تحمل ندارد. این دل، اگر بخواهد تبدیل به خون شود، هیچ استقامت و شکیبایی در خود ندارد.
ای دل غافل، نقش تو باطل،
خون شوی ای دل، خون شوی ای دل
هوش مصنوعی: ای دل غافل، تو در واقع نقش و تصویر هستی که ارزشی ندارد. به یاد داشته باش که باید خود را متحول کنی و پاکسازی نمایی.
دلی دیوانه داریم، ز خود بیگانه داریم
ز کس پروا (جانم پروا، خدا پروا) نداریم
هوش مصنوعی: ما دل دیوانه‌ای داریم که از خودمان بی‌خبر است و از هیچ‌کس نمی‌ترسد. هیچ ترسی از جان و خدا نداریم.
چه ظلم ها که از گردش آسمان ندیدیم
به غیر مشت دزد همره کاروان ندیدیم
هوش مصنوعی: در طول زندگی، شاهد ظلم‌ها و ناملایمات زیادی از جانب سرنوشت و تقدیر بوده‌ایم، اما هیچ سختی و فشاری به اندازه‌ی دزدی که با بی‌رحمی از کاروان ما سرقت کرده باشد، ندیده‌ایم.
در این رمه به جز گرگ دگر شبان ندیدیم
به پای گل به جز زحمت باغبان ندیدیم
هوش مصنوعی: در این جمع، تنها گرگ را به جای شبان مشاهده کردیم و در میان گل‌ها، جز زحمات باغبان چیز دیگری ندیدیم.
به کوی یار جز حاجب پاسبان ندیدیم
هوش مصنوعی: در کوی محبوب فقط نگهبانان و محافظان را دیدیم و هیچ کس دیگری نبود.
حب وطن در دل بدفطرتان نیست
خانه ز همسایۀ بد در امان نیست
هوش مصنوعی: عشق به وطن در دل افرادی که ذات خوبی ندارند وجود ندارد و هیچ خانه‌ای از آسیب و آزار همسایه بد در امان نیست.
رم کن از آن دام که آن دانه دارد
خانه ز همسایۀ بد در امان نیست
هوش مصنوعی: از دام و تله‌هایی که دیگران برایت می‌گذارند دوری کن، زیرا آنچه به ظاهر خوب می‌رسد، ممکن است در باطن خطرهایی داشته باشد و انسان نمی‌تواند از همسایگی با افراد بد در امان باشد.
ای دل غافل...الخ
دلی دیوانه کردی...الخ
هوش مصنوعی: ای دل بی‌خبر، تو که خود را به نادانی زدی، چطور شد که عاشق دیوانه‌وار بودی و به خاطر عشق خود کارهای عجیبی انجام دادی؟
چه ظلم ها...الخ
هوش مصنوعی: زیبایی‌های زندگی با وجود سختی‌ها و ظلم‌هایی که به انسان می‌شود، همیشه قابل ستایش و تقدیر هستند. اما در عین حال، درد و رنج‌های ناشی از ظلم‌هایی که به انسان‌ها وارد می‌شود، نمی‌تواند نادیده گرفته شود. این موضوع نشان‌دهنده تضادی است که در زندگی وجود دارد؛ از یک سو زیبایی‌ها و از سوی دیگر ناملایمات و ظلم‌ها.
یوسف مشروطه ز چه بر کشیدیم
آه که چون گرگ خود او را دریدیم
هوش مصنوعی: ما یوسف مشروطه را با چه مشکلاتی از صحنه کنار زدیم، و افسوس که مانند گرگ او را پاره‌پاره کردیم.
پیرهنی در بر یعقوب دیدیم
هیچ ز اخوان کسی حاشا ندارد
هوش مصنوعی: یعقوب پیراهنی را دیده است که هیچ یک از برادران او نمی‌تواند از آن فاصله بگیرد و دور شود. این جمله نشان می‌دهد که پیراهن به اندازه‌ای خاص و منحصر به فرد است که همه به آن جذب شده‌اند و نمی‌توانند از آن چشم بردارند.
ایضاً
هوش مصنوعی: این عبارت به ما می‌گوید که کسی در آغاز کارش به نظر می‌رسد که کم‌تجربه و ناتوان است، اما با گذشت زمان و کسب تجربه، توانایی‌هایش نمایان می‌شود و در کارش پیشرفت می‌کند. در واقع، تغییر و رشد او با گذشت زمان به وضوح مشاهده می‌شود.
چند ز پلتیک اجانب به خوابید
تا به کی از دست عدو در عذابید
هوش مصنوعی: چندین سال است که به خاطر سیاست‌های بیگانگان در خواب و آرامش هستیم، تا کی باید به خاطر دشمنان خود رنج ببریم؟
دست برآرید که مالک رقابید
مرد به جز مرگ تمنا ندارد
هوش مصنوعی: آستین‌ها را بالا بزنید، زیرا در این دنیا تنها مرگ است که برای انسان آرزوهای دیگری نمی‌ماند.
ایضاً
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که اگر در زندگی دچار مشکلات و چالش‌هایی شوی، نباید ناامید شوی و باید ادامه دهی. از سختی‌ها به عنوان فرصتی برای رشد و یادگیری استفاده کن و به جلو حرکت کن.
همتی ای خلق گر ایران پرستید
از چه در این مرحله ایمن نشستید
هوش مصنوعی: ای مردم، اگر به ایران محبت و احترام دارید، پس چرا در این مرحله آرام و بی‌کار نشسته‌اید؟
منتظر روزی ازین بد ترستید؟
صبر ازین بیش دگر جا ندارد
هوش مصنوعی: آیا منتظر روزی بدتر از این هستید؟ دیگر صبر از این بیشتر جایی ندارد.
ایضاً
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی به بیان اهمیت عشق و محبت می‌پردازد، به طوری که اشاره می‌کند این حس به دل‌ها جان و زندگی می‌بخشد و وجود انسان را غنی‌تر می‌کند. عشق همچون نوری است که در تاریکی‌ها راه را نشان می‌دهد و در زندگی انسان ها نقش حیاتی ایفا می‌کند.
گر نبری رنج، توانگر نگردی
این ره عشق است دلا برنگردی
هوش مصنوعی: اگر زحمتی نکشی، هرگز به ثروت و توانگری نخواهی رسید. این مسیر عشق است، پس ای دل، ناامید نشو و از آن برنگرد.
شمع صفت سوز که تا کشته گردی
عارف بی دل سر پروا ندارد
هوش مصنوعی: شمعی که در حال سوختن است، برای اینکه نور و گرما بدهد، نگران نیست که خود را از دست می‌دهد. عارف بی‌دل نیز با وجود اینکه آسیب می‌بیند، به فکر عواقب کارهایش نیست.
ایضاً
هوش مصنوعی: این بیت به این معنی است که اگر درد و رنجی در زندگی وجود دارد، باید به آن‌ها توجه کرد و به نوعی آن‌ها را پذیرفت. این رویکرد می‌تواند به ما کمک کند تا بهتر با چالش‌ها و مشکلات روزمره کنار بیاییم و در عین حال از تجربیات مثبت زندگی لذت ببریم.

آهنگ ها

این شعر را چه کسی در کدام آهنگ خوانده است؟

"(ابوعطا) (۰۲:۰۱ - ۰۳:۴۱) نوازندگان: ارکستر گل‌هاترانه سرا: عارف قزوینی خواننده ترانه: سیما بینا آهنگساز: عارف قزوینی تنظیم آهنگ: جواد معروفی مطلع شعر ترانه: دل هوس سبزه و صحرا ندارد (دل هوس) (دل هوس سبزه و صحرا ندارد)"
(آلبوم گلهای تازه » شمارهٔ ۲۶)
"(ابوعطا) (۲۳:۰۳ - ۲۴:۳۸) نوازندگان: ارکستر گل‌هاترانه سرا: عارف قزوینی خواننده ترانه: سیما بینا آهنگساز: عارف قزوینی مطلع شعر ترانه: دل هوس سبزه و صحرا ندارد (دل هوس) (دل هوس سبزه و صحرا ندارد)"
(آلبوم گلهای رنگارنگ » شمارهٔ ۳۲۱)
"(ابوعطا) (۰۸:۲۲ - ۱۳:۵۲) نوازندگان: ارکستر گل‌هاترانه سرا: عارف قزوینی خواننده ترانه: سیما بینا آهنگساز: عارف قزوینی تنظیم آهنگ: جواد معروفی مطلع شعر ترانه: دل هوس سبزه و صحرا ندارد (دل هوس) (دل هوس سبزه و صحرا ندارد)"
(آلبوم یک شاخه گل » شمارهٔ ۲۳۰)
"دل هوس سبزه و صحرا ندارد"
با صدای شهرام ناظری (آلبوم کنسرت موسیقی اساتید ایران)
"ابوعطا ۱۴"
با صدای محسن کرامتی (آلبوم ۱۸۶ تصنیف قدیمی ۳)
"دل هوس"
با صدای مهدی امامی (آلبوم تصنیف های عارف قزوینی)

حاشیه ها

1397/06/27 20:08
محبت

در مصرع زیر :
خون شود این دل که شکیبا ندارد "
بجای شکیبا کلمه " مدارا " صحیحتر است

1398/08/06 01:11
بهرام مشهور

احسنت . احسنت بر گنجور که سرانجام جسورانه از شاعر ملی ایران عارف دلخون ، مایه آورد و احسنت بر آن دوست نادیده گرامی که این مستندات کمیاب و بلکه نایاب را برای گنجور سوغات آوردند . سپاسگزار هر دو هستیم .

1401/03/24 13:05
آشفته آنم

جانم فدای وطن که همچین شاعران جسوری در خودش نهفته است که با زبان شعر و ادبیات از وضعیت جامعه ناله و شیون می کنند و نکوهش می کنن
نباید این روح در بین اهل ادب در زمان حال فراموش شود چون به زبان استاد قزوینی

چه ظلم ها که از گردش آسمان ندیدیم

به غیر مشت دزد همره کاروان ندیدیم

در این رمه به جز گرگ دگر شبان ندیدیم

به پای گل به جز زحمت باغبان ندیدیم
درود بر گنجور عزیز
فقط بیشتر باید از شاعر های تقریبا جدید بعد از دوران قاجار داشته باشیم به طور مثال فریدون مشیری ، هوشنگ ابتهاج ، شاملو،نیما یوشیج ، اخوان ثالث  و.... خیلی های دیگر حتی جای این هم هست که از شاعر هایی امروزی نیز حمایت کرد و اشعارشان را در این گنجینه ی مجازی ادبیات گنجاند

1401/11/23 19:01
مصیب مهرآشیان مسکنی

خون شود این دل که مدارا ندارد ندارد این آهنگ بسیار سخت است که اساتید بزرگ در برگردان آن عاجز هستند و ایتاد شجریان از خواندن آن صرف نظر کرده و لذا استاد سیما بینا با ارکسترکوچک و ضعیفی که سر هم کرده بود اراده بازخوانی کرد من ویدیورا که دیدم دقت کردم ببینم چه میشود ارکستر اول خارج رفت و سیما بینا با اشاره یک توقف کوتاه به آنها داد بعد فوراخودش گام را گرفت و موزیک را در قفای خود براه انداخت