گنجور

شمارهٔ ۷۱ - صدای نالهٔ مظلوم

تو دادگر شو اگر رحم دادگر نکند
بکن هر آنچه دلت خواست او اگر نکند
صدای نالهٔ مظلوم در دلِ ظالم
به سنگِ خاره کند گر اثر اثر نکند
ببین به بین‌النهرین انگلیس آن ظلم
که کرد در همه گیتی به بحر و بر نکند
به روح عالم اسلام زین جهت کاری
که کرد طفل به گنجشکِ کنده‌پر نکند
ز نو بباید یک خلقتِ دگر کابقا
به خانوادهٔ ننگینِ بوالبشر نکند
به شیخِ شهر ز مستان بگو که بیش از حد
به حدِّ غیر تجاوز ز حد به در نکند
به زور مشت ز اشراف زر بگیر که تا
وکیل بهرِ تو تعیین به زورِ زر نکند
وکیلِ تودهٔ ملّت برای هر خائن
که شد وزیر سر و سینه را سپر نکند
جز این مدار توقع سرِ خیانتکار
به دار تا نرود رفعِ دردسر نکند
ز بعدِ کشتنِ پروانه شمع صبح نکرد
وکیلِ خائن امید است سال سر نکند
کسی که هست طرفدارِ اجنبی خود را
بگو به حقّه طرفدارِ رنجبر نکند
در انتخاب به تخریبِ مملکت ای کاش
کمک به بی‌شرف ارباب برزگر نکند
رعیتی که برِ تاک و خُم کمر خم کرد
روا بُوَد به نُه افلاک خم کمر نکند
بدان که تا نشود زیر و رو نریزد خون
به جای آب در این کشتِ نو ثمر نکند
به شاه کشور جمشید جم پس از تبریک
بگو خرابهٔ جم را خراب‌تر نکند
چگونه گشت طرفدارِ رنجبر عارف
کسی که خرد تن و گردنش تبر نکند

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

تو دادگر شو اگر رحم دادگر نکند
بکن هر آنچه دلت خواست او اگر نکند
هوش مصنوعی: اگر کسی که باید عدالت را برقرار کند، رحم و محبت نداشته باشد، تو هم به دلخواه خود عمل کن و هر چه را که می‌خواهی انجام بده، حتی اگر او این کار را نکند.
صدای نالهٔ مظلوم در دلِ ظالم
به سنگِ خاره کند گر اثر اثر نکند
هوش مصنوعی: صدای گریه و نالهٔ کسانی که مورد ظلم واقع شده‌اند، حتی اگر تأثیری بر دل ظالم نگذارد، می‌تواند آن دل را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
ببین به بین‌النهرین انگلیس آن ظلم
که کرد در همه گیتی به بحر و بر نکند
هوش مصنوعی: به سرزمین بین‌النهرین در انگلستان نگاه کن و ببین که چه ظلمی در سراسر جهان انجام داده است که در دریا و ساحل نیز به این magnitude نیست.
به روح عالم اسلام زین جهت کاری
که کرد طفل به گنجشکِ کنده‌پر نکند
هوش مصنوعی: کارهای یک کودک نسبت به زحمت‌های بزرگ و عظیم دیگران به هیچ وجه اهمیت و ارزش ندارد، مانند اینکه کودکی کاری کوچک کند که بر روح مسلمانی تاثیر منفی بگذارد.
ز نو بباید یک خلقتِ دگر کابقا
به خانوادهٔ ننگینِ بوالبشر نکند
هوش مصنوعی: باید یک بار دیگر آفرینش جدیدی انجام داد تا نسل بشر به آن خانواده ننگین برنگردد.
به شیخِ شهر ز مستان بگو که بیش از حد
به حدِّ غیر تجاوز ز حد به در نکند
هوش مصنوعی: به ریش سفید شهر بگو که خوش‌گذران‌ها، فراتر از اندازه و حدود خود حرکت نمی‌کنند و همیشه در مرزهای معین باقی می‌مانند.
به زور مشت ز اشراف زر بگیر که تا
وکیل بهرِ تو تعیین به زورِ زر نکند
هوش مصنوعی: برای اینکه به کمک ثروت و نفوذ، وکیلی برای تو انتخاب کنند، باید از قدرت و ثروت اشراف استفاده کنی. ورنه ممکن است وکیلی نادیده‌ات بگیرد.
وکیلِ تودهٔ ملّت برای هر خائن
که شد وزیر سر و سینه را سپر نکند
هوش مصنوعی: وکیل مردم باید از حق و مصالح آنان دفاع کند و هرگز نباید اجازه دهد که خائنین به نظام در مقام وزارت قرار گیرند. او باید با تمام قوا و شجاعت از مصلحت ملت حمایت کند و در برابر هرگونه خیانت ایستادگی کند.
جز این مدار توقع سرِ خیانتکار
به دار تا نرود رفعِ دردسر نکند
هوش مصنوعی: تنها توقعی که از کسی که خیانت کرده می‌توان داشت این است که در برابر کارهایش پاسخگو باشد تا مشکلات و دردسرها برطرف شوند و دیگر ادامه پیدا نکنند.
ز بعدِ کشتنِ پروانه شمع صبح نکرد
وکیلِ خائن امید است سال سر نکند
هوش مصنوعی: پس از اینکه پروانه را کشتند، شمع صبح روشن نشد و وکیلِ خیانتکار امیدی ندارد که سال به پایان برسد.
کسی که هست طرفدارِ اجنبی خود را
بگو به حقّه طرفدارِ رنجبر نکند
هوش مصنوعی: کسی که از بیگانگان حمایت می‌کند، به او بگو که از زحمت‌کش‌ها طرفداری نکند.
در انتخاب به تخریبِ مملکت ای کاش
کمک به بی‌شرف ارباب برزگر نکند
هوش مصنوعی: ای کاش در انتخاب و تصمیم‌گیری‌ها کمک به افرادی که شرافت ندارند نشود، زیرا این موضوع به تخریب و آسیب به سرزمین منجر می‌شود.
رعیتی که برِ تاک و خُم کمر خم کرد
روا بُوَد به نُه افلاک خم کمر نکند
هوش مصنوعی: کسی که برای تأمین معاش خود سختی‌ها و زحمت‌ها را تحمل کند و به کار در تاکستان و تهیه شراب مشغول باشد، به‌راحتی می‌تواند خود را به مقام‌های بلند برساند. اما اگر کسی برای رسیدن به موفقیت کمترین تلاشی نکند، حتی نمی‌تواند به اوج قله‌های آسمان برسد.
بدان که تا نشود زیر و رو نریزد خون
به جای آب در این کشتِ نو ثمر نکند
هوش مصنوعی: بدان که تا تحولی رخ ندهد و تغییرات اساسی صورت نگیرد، در این زمین تازه هیچ، حتی به جای آب، خون ریخته خواهد شد و نتیجه‌ای به بار نخواهد آورد.
به شاه کشور جمشید جم پس از تبریک
بگو خرابهٔ جم را خراب‌تر نکند
هوش مصنوعی: به پادشاه کشور جمشید بگو که پس از تبریک، خراب‌کردن خرابه‌های جمشید را بیشتر نکند.
چگونه گشت طرفدارِ رنجبر عارف
کسی که خرد تن و گردنش تبر نکند
هوش مصنوعی: چگونه ممکن است کسی که از درد و رنج کارگر حمایت می‌کند، عارف باشد، در حالی که نمی‌تواند دردهای جسمی و قطعیت‌های زندگی را تاب بیاورد و تحمل کند؟