عارف قزوینیشمارهٔ ۳ - رونوشت از خط زیبای عارف که در آن تاریخ نوشته
پیر خرد پند حکیمانه‌ای
داد اگر عاقل فرزانه‌ای
پای به سر هوش شو و گوش کن
هرچه جز این پند فراموش کن
دادت اندرزی نغز و بدیع
کِت برساند به مقامی رفیع
این بود آن گفتهٔ پیرِ خِرَد
بشنو کاین گفته خِرَد پرورد
تربیت آن کو که نبندد به کار
زود کند تربیتش روزگار
گر نکنی خم پی تعلیم پشت
چرخ کند خم کمرت را به مشت
ملتی از دانش اگر ماند دور
جهل برد زنده ورا سوی گور
تا به ابد زادهٔ فضل و هنر
زنده و جاوید بُوَد ای پسر
در همه گیتی سزدش کهتری
آنکه دهد داد هنرگستری
در دو جهان مفتخر است آن نژاد
کِش بُوَدَش تربیت اندر نهاد
علم به اجبار و یا اختیار
بایدت آموخت ز آموزگار
نیست به تعلیم چو اجبار عار
تن پی تحصیل به اجبار آر
حرف حقت ناصر، منصوروار
گوید اگر حق شنوی سر مخار
راه هنر پوی که در قرن بیست
بی‌هنران را نگذارند زیست
شمارهٔ ۲ - نامه عارف به دوستش محمدرضا هزار: هزار مرتبه جانی که جانم از دستششمارهٔ ۴ - رونوشت از خط زیبای عارف: ز ری سوی همدان رخت بست و بار گشاد
اطلاعات
وزن: مفتعلن مفتعلن فاعلن (سریع مطوی مکشوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
پیر خرد پند حکیمانه‌ای
داد اگر عاقل فرزانه‌ای
هوش مصنوعی: یک فرد با تجربه و دانا نصیحتی خردمندانه کرد، اگر فردی عاقل و بافرهنگ باشد.
پای به سر هوش شو و گوش کن
هرچه جز این پند فراموش کن
هوش مصنوعی: به عقل و فکر خود اهمیت بده و به صدای درونت گوش کن، هر چیزی که جز این راهنمایی هست را فراموش کن.
دادت اندرزی نغز و بدیع
کِت برساند به مقامی رفیع
هوش مصنوعی: تو پیامی زیبا و منحصر به فرد به من دادی که مرا به مرتبه‌ای بلند و والا می‌رساند.
این بود آن گفتهٔ پیرِ خِرَد
بشنو کاین گفته خِرَد پرورد
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که این صحبت‌هایی که از شخصی با تجربه و دانا بیان شده، را بشنوید، زیرا این نظرات می‌توانند به رشد و پرورش ذهن و خرد شما کمک کنند.
تربیت آن کو که نبندد به کار
زود کند تربیتش روزگار
هوش مصنوعی: کسی را که به کارهای بیهوده مشغول نمی‌شود، باید به درستی تربیت کرد و زمان به مرور او را تربیت می‌کند.
گر نکنی خم پی تعلیم پشت
چرخ کند خم کمرت را به مشت
هوش مصنوعی: اگر به یادگیری و آموزش اهمیت ندهی، مشکلات و دشواری‌های زندگی تو را خم می‌کند و به زحمت می‌اندازد.
ملتی از دانش اگر ماند دور
جهل برد زنده ورا سوی گور
هوش مصنوعی: اگر ملتی از علم و دانش دور بماند و در جهل باقی بماند، سرنوشت او مرگ و نابودی است.
تا به ابد زادهٔ فضل و هنر
زنده و جاوید بُوَد ای پسر
هوش مصنوعی: ای پسر، تا همیشه و برای همیشه، کسی که از علم و هنر بهره‌مند است، زنده و جاویدان خواهد بود.
در همه گیتی سزدش کهتری
آنکه دهد داد هنرگستری
هوش مصنوعی: در تمام جهان، کسی که به هنر و دانش اهمیت بدهد و در این زمینه تلاش کند، شایسته احترام و ارادت است.
در دو جهان مفتخر است آن نژاد
کِش بُوَدَش تربیت اندر نهاد
هوش مصنوعی: در هر دو جهان، آن نسلی افتخار دارد که تربیتش در ذات و طبیعتش نهفته باشد.
علم به اجبار و یا اختیار
بایدت آموخت ز آموزگار
هوش مصنوعی: باید یاد بگیری که علم را یا به خواست خودت یا به اجبار از استاد بگیری.
نیست به تعلیم چو اجبار عار
تن پی تحصیل به اجبار آر
هوش مصنوعی: اگر یادگیری با اجباری همراه باشد، ارزش ندارد. بهتر است که شخص به خاطر علاقه و خواست خود به کسب علم بپردازد.
حرف حقت ناصر، منصوروار
گوید اگر حق شنوی سر مخار
هوش مصنوعی: هرگز در مقابل حق سرت را خم نکن و بگذار تا حقیقت همچون ناصر و منصور به تو سخن بگوید. اگر به حق گوش کنی، نیازی به تواضع نخواهد بود.
راه هنر پوی که در قرن بیست
بی‌هنران را نگذارند زیست
هوش مصنوعی: به پیش بروی در مسیر هنر، زیرا در قرن بیستم جایی برای افرادی که فاقد هنر هستند، وجود نخواهد داشت.
حاشیه ها
1402/11/14 22:02
کژدم
عارف پیرامون این مثنوی نوشته است: «در سوال ۱۳۴۶ از بروجرد به همدان برای معالجه، که شرح آن را در صورت زندگی و موفقیت در ضمن تاریخ زندگانی و مسافرت‌های اجباری و اختیاری در ایران خواهم نوشت آمده، بعد از دو ماه توقف از طرف روسای مدرسهٔ الیاس و حضرت دکتر بدیع‌الحکما برای جشن فارغ‌التحصیل‌های مدرسهٔ مذکور دعوت شده، چون ناصرخان پسر دکتر هم یکی از شاگردان دیپلمه بودند، به مناسبت خطابه‌ای که در موضوع تحصیل اجباری نوشته و در موقع بایستی خوانده شود به درخواست دوست خود این چند شعر را ساخته ایشان هم خوانده من هم به یادگار آن روز می‌نویسم.»
تاریخ قمری‌ست برابر با فروردین ۱۳۰۷ خورشیدی.