گنجور

شمارهٔ ۲۶۱ - اسب پیری را مذمت کند

خسرو از اصطبل معمورت که آن معمور باد
کام‌ور اعمار اسبان شیخ ابوعامر رسید
مرکب میمون ادام الله توفیقه که هست
یادگار نوح پیغمبر که در کشتی کشید
گفتم ای پیر مبارک خیر مقدم مرحبا
قصهٔ آن کو که گوش و چشم تو دید وشنید
از خبرهای صریر آسمان گوشت چه یافت
وز خطرهای سپهری دیدهٔ سرت چه دید
اندر آن وقتی که عالم جمله اسبان داشتند
مجلس شیخ‌الشیوخی سبزها چون می‌چرید
حال آدم گوی و نوح و قصهٔ ذبح خلیل
ناقهٔ صالح چه بود و رخش رستم چون دوید
شهسوار سر اسری در شبی هفت آسمان
بر براق تیز تک ره چون بپیمود و برید
بیعت بوبکر و آن فضل اقیلونی چه بود
مصلحت دید علی وان فتنها چون خوابنید
حیدر کرار حرب عمرو عنتر چون شکست
رستم دستان صف گردان لشکر چون درید
اسب اندر خشم شد الحق ندانی تا چه گفت
پشت دست از غبن من آنجا به دندان می‌گزید
گفت ای استغفرالله این سؤال از چون منی
وه وه این اشکال بین کاین بر سر من آورید
گفتمش اسبا قدیما خرنه‌ای آخر بگوی
تا مبارک مقدمت در دور عالم کی رسید
گفت تو بسیار ماندی هیچ می‌دانی کدام
آن نخستین جانور کایزد تعالی آفرید

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

خسرو از اصطبل معمورت که آن معمور باد
کام‌ور اعمار اسبان شیخ ابوعامر رسید
هوش مصنوعی: خسرو از اصطبل پر رونق و آباد می‌گذشت که آن محل به دست باد و باران به خوبی نگهداری شده بود و اسب‌های شیخ ابوعامر در آنجا قرار داشتند.
مرکب میمون ادام الله توفیقه که هست
یادگار نوح پیغمبر که در کشتی کشید
هوش مصنوعی: مرکبی خوش یمن و خوش‌اعتبار برای تو که نشانه‌ای از نوح پیغمبر است و در کشتی او قرار داشت.
گفتم ای پیر مبارک خیر مقدم مرحبا
قصهٔ آن کو که گوش و چشم تو دید وشنید
هوش مصنوعی: به پیر خوش‌خبر و خوش‌ذوق سلام کردم و از او خواستم داستان کسی را برایم بگوید که تو تجربه‌اش را با گوش و چشم خود دیده و شنیده‌ای.
از خبرهای صریر آسمان گوشت چه یافت
وز خطرهای سپهری دیدهٔ سرت چه دید
هوش مصنوعی: از اخبار و حوادث آسمان، چه چیزی برای تو روشن شده و از خطرات و چالش‌های زندگی، چه چیزهایی را در دیده‌ات مشاهده کرده‌ای؟
اندر آن وقتی که عالم جمله اسبان داشتند
مجلس شیخ‌الشیوخی سبزها چون می‌چرید
هوش مصنوعی: در زمانی که همه جهان اسب‌ها داشتند، شیخ‌الشیوخ در کنار سبزه‌ها مشغول چریدن بود.
حال آدم گوی و نوح و قصهٔ ذبح خلیل
ناقهٔ صالح چه بود و رخش رستم چون دوید
هوش مصنوعی: حال آدم، نوح و داستان قربانی کردن ابراهیم و وضعیت ناقهٔ صالح و چگونگی دویدن رخش رستم چه بود؟
شهسوار سر اسری در شبی هفت آسمان
بر براق تیز تک ره چون بپیمود و برید
هوش مصنوعی: شایسته‌سوار در شبی که هفت آسمان را در بر داشت، بر اسب تند و چابکی سوار شد و به سرعت مسیر خود را پیمود و ادامه داد.
بیعت بوبکر و آن فضل اقیلونی چه بود
مصلحت دید علی وان فتنها چون خوابنید
هوش مصنوعی: علی به دلیل مصلحتی که در نظر داشت، بیعت با ابوبکر و فضائل او را پذیرفت، در حالی که غافل بود از فتنه‌هایی که در آینده رخ خواهد داد.
حیدر کرار حرب عمرو عنتر چون شکست
رستم دستان صف گردان لشکر چون درید
هوش مصنوعی: حیدر کرار، که نماد شجاعت و دلاوری است، در جنگ با عمرو عنتر به پیروزی رسید. مانند رستم، قهرمان بی‌نظیر، که دستان دشمنان را در هم می‌شکند و با قدرت و اراده‌ای مثال‌زدنی، صف دشمنان را می‌درود.
اسب اندر خشم شد الحق ندانی تا چه گفت
پشت دست از غبن من آنجا به دندان می‌گزید
هوش مصنوعی: اسب در حالت خشم و عصبانیت به سر می‌برد و حقیقتاً نمی‌دانی او چه می‌گوید. در آنجا، او به خاطر حسادت و ناراحتی‌اش، پشت دستش را می‌گزد.
گفت ای استغفرالله این سؤال از چون منی
وه وه این اشکال بین کاین بر سر من آورید
هوش مصنوعی: شخصی گفت: "ای خدای من! چطور از من چنین سوالی می‌کنی؟ وای بر من! چه ایرادی داری که این موضوع را بر سر من آورده‌ای؟"
گفتمش اسبا قدیما خرنه‌ای آخر بگوی
تا مبارک مقدمت در دور عالم کی رسید
هوش مصنوعی: به او گفتم: ای اسب قدیمی، بالاخره بگو که زمان خوش آمدنت به دور دنیا چه موقع خواهد بود؟
گفت تو بسیار ماندی هیچ می‌دانی کدام
آن نخستین جانور کایزد تعالی آفرید
هوش مصنوعی: او گفت: تو مدت زیادی در اینجا مانده‌ای، آیا می‌دانی کدام یک از اولین موجوداتی بود که خداوند خلق کرد؟

حاشیه ها

1394/12/21 03:02
تضمینی

بیعت بوبکر و آن فضل اقیلونی چه بود
مصلحت دید علی وان فتنها چون خوابنید
فضل را برای مدح به کار می برند ولی انوری در اینجا ذم بما یشبه المدح می کند و منظورش از فضل، طعنه زدن بر خلیفه ی مثلا اول است.
اقیلونی اشاره به جمله ای است که او بارها به صورت های مختلف در دوران دو ساله ی حکومتش می گفت: اقیلونی و لست بخیرکم و علی فیکم: مرا رها کنید و از خلافت بر کنار دارید وقتی که علی[ع] در میان شماست و حال ان که من بهترینتان نیستم.
بهتر است «مصلحت دید» که کلمه ی واحدی است جدا از هم نیاید یا دست کم با نیم فاصله بیاید.

1394/12/21 04:02
تضمینی

اگر گنجور اجازه ی ثبت بدهد باید گفت فضل در بیت 8، ذم بما یشبه المدح است. "مصلحت دید" هم بهتر است سر هم یا با نیم فاصله بیاید. حافظ هم گاهی تعبیر مصلحت دید را دارد.