انوریشمارهٔ ۱۵۶
خدایگانرا از چشم زخم ملک چه باک
چو بخت آتش فتح و سپند می‌آرد
هنوز ماه ز تایید تو همی تابد
هنوز ابر ز انعام تو همی بارد
ز خشکسال حوادث چگونه خشک شود
نهال ملک که اقبال جاودان کارد
لگام حکم تو خواهد سر زمانه و بس
که کامش از قبل طاعت تو می‌خارد
اگرچه همت اعلام تو درین درجه است
که جود او به سؤالی جهان کم انگارد
ز بند حکم تو بیرون شدن به هیچ طریق
زمانه می‌نتواند جهان نمی‌یارد
نه دیر زود ببینی که بار دیگر ملک
زمام حکم به دستت چگونه بسپارد
ز روزگار مکن عذر کردهاش قبول
که وام عذر تو جز کردگار نگزارد
ترا خدای چو بر عالم از قضا نگماشت
بجای تو دگری واثقم که نگمارد
مباد روزی جز ملک تو جهان که جهان
به روز روشن از آن پس ستاره بشمارد
در این که هستی مردانه‌وار پای‌افشار
که بر سر تو فلک موی هم نیازارد
در فرج به همه حال زود بگشاید
چو مرد حادثه بر صبر پای بفشارد
ترا هنوز مقامات ملک باز پس است
خطاست آنکه همی حاسد تو پندارد
تو آفتاب ملوکی و سایهٔ یزدان
تویی که مثل تو خورشید سایه بنگارد
چو آفتاب فلک را غروب نیست هنوز
خدای سایهٔ خود را چنین بنگذارد
ز خواب بندهٔ خسرو معبران فالی
گرفته‌اند که غمهای ملک بگسارد
به خواب دید که در پیش تخت شعری خواند
وزان قصیده همین قطعه یاد می‌آرد
شمارهٔ ۱۵۵ - در مدح ترکان خاتون: طاعت پادشاه وقت به وقتشمارهٔ ۱۵۷ - شراب خواهد: ای جهانی پر از مکارم تو
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خدایگانرا از چشم زخم ملک چه باک
چو بخت آتش فتح و سپند می‌آرد
هوش مصنوعی: خدایگان از آسیب و حسد دیگران در امان است، چرا که سرنوشت پیروزی و نیکی را برای او به ارمغان می‌آورد.
هنوز ماه ز تایید تو همی تابد
هنوز ابر ز انعام تو همی بارد
هوش مصنوعی: ماه هنوز به خاطر تأیید و محبت تو می‌درخشد و ابر نیز به خاطر نعمت‌های تو همچنان باران می‌بارد.
ز خشکسال حوادث چگونه خشک شود
نهال ملک که اقبال جاودان کارد
هوش مصنوعی: اگر سرزمین در اثر حوادث و مشکلات دچار خشکسالی شده باشد، چگونه ممکن است نهال پادشاهی و قدرتی که به وسیله سرنوشت پایدار و همیشگی تقویت شده، خشک و ناپدید شود؟
لگام حکم تو خواهد سر زمانه و بس
که کامش از قبل طاعت تو می‌خارد
هوش مصنوعی: قدرت و کنترل تو بر جهان چنان است که سرنوشت و زمانه به فرمان تو خواهد بود و تنها به خاطر اطاعت و پیروی توست که جهان از خواسته‌ها و آرزوهایش رنج می‌برد.
اگرچه همت اعلام تو درین درجه است
که جود او به سؤالی جهان کم انگارد
هوش مصنوعی: هرچند که اراده و نیت تو در این مرتبه از عظمت قرار دارد، اما بخشندگی‌ات به قدری است که تمام جهان را با یک درخواست به کمترین چیز دریابد.
ز بند حکم تو بیرون شدن به هیچ طریق
زمانه می‌نتواند جهان نمی‌یارد
هوش مصنوعی: هیچ راهی وجود ندارد که بتوان از فرمان تو خارج شد، زیرا زمانه نمی‌تواند جهانی جدید بیافریند.
نه دیر زود ببینی که بار دیگر ملک
زمام حکم به دستت چگونه بسپارد
هوش مصنوعی: دیر یا زود، روزی خواهد آمد که دوباره قدرت و رهبری کشور به تو واگذار شود و ببینی که چگونه این مسئولیت به دستان تو سپرده می‌شود.
ز روزگار مکن عذر کردهاش قبول
که وام عذر تو جز کردگار نگزارد
هوش مصنوعی: از زمانه عذر نخواه، چرا که هیچ کس جز خدا نمی‌تواند به عذرت گوش کند و آن را بپذیرد.
ترا خدای چو بر عالم از قضا نگماشت
بجای تو دگری واثقم که نگمارد
هوش مصنوعی: زمانی که خداوند تو را در این دنیا به جای کسی دیگری قرار نداد، نشان می‌دهد که تو برای این جایگاه انتخاب شده‌ای و هیچ کس دیگری نمی‌تواند جای تو را بگیرد.
مباد روزی جز ملک تو جهان که جهان
به روز روشن از آن پس ستاره بشمارد
هوش مصنوعی: نمی‌خواهم روزی بیاید که جز ویژگی‌های تو در جهان وجود داشته باشد؛ زیرا در آن صورت، بعد از آن روز، جهان مانند ستاره‌ای در روز روشن به شمارش می‌آید.
در این که هستی مردانه‌وار پای‌افشار
که بر سر تو فلک موی هم نیازارد
هوش مصنوعی: در این دنیا باید با勇 و استقامت برخورد کرد و نباید نگران مشکلات و موانع بود، چون حتی آسمان نیز نمی‌تواند آسیبی به تو برساند.
در فرج به همه حال زود بگشاید
چو مرد حادثه بر صبر پای بفشارد
هوش مصنوعی: در زمان ورود به گشایش و بهروزی، به هر حال به سرعت باز خواهد شد، همان‌طور که مردی که با مشکلات روبرو می‌شود، بر صبر خود استقامت می‌کند.
ترا هنوز مقامات ملک باز پس است
خطاست آنکه همی حاسد تو پندارد
هوش مصنوعی: تو هنوز در مقامات و جایگاه‌های رفیع خود رشد نکرده‌ای. اشتباه است اگر کسی به خاطر حسادت، تو را پایین‌تر از آنچه که هستی بداند.
تو آفتاب ملوکی و سایهٔ یزدان
تویی که مثل تو خورشید سایه بنگارد
هوش مصنوعی: تو همچون خورشید هستی که روشنایی و قدرت را به همراه دارد و سایهٔ خداوند بر تو است. تو بی‌نظیری و هیچ کس مانند تو نیست که بتواند چنین نوری را به دیگران منتقل کند.
چو آفتاب فلک را غروب نیست هنوز
خدای سایهٔ خود را چنین بنگذارد
هوش مصنوعی: زمانی که خورشید غروب نمی‌کند، خدا سایه‌اش را به گونه‌ای بر زمین قرار می‌دهد که نشان از وجود و حضور او دارد.
ز خواب بندهٔ خسرو معبران فالی
گرفته‌اند که غمهای ملک بگسارد
هوش مصنوعی: از خواب بندهٔ پادشه، خواب‌گزاران فال گرفته‌اند که غمهای پادشاه را برطرف خواهد کرد.
به خواب دید که در پیش تخت شعری خواند
وزان قصیده همین قطعه یاد می‌آرد
هوش مصنوعی: در خواب دید که در برابر تختی شعری را خواند و این قطعه همین شعر را به یاد می‌آورد.
حاشیه ها
1403/01/04 11:04
مهرانا
به روز روشن ستاره شمردن به چه معنی است؟
1403/01/05 10:04
الف رسته
شکل درست بیت چنین است:
مباد روزی بی‌ملک تو جهان، که جهان // به روز روشن از آن پس ستاره بشمارد
مباد روزی که ملک تو در جهان نباشد، که دنیا پس از آن به روز روشن ستاره بشمارد.
ستاره شمردن در روز چه معنی می‌تواند داشته باشد؟
مسعود سعد سلمان راست:
یا ز دیده ستاره می‌بارم // یا به دیده ستاره می‌شمرم
در روز ستاره شمردن می‌تواند گریان بودن باشد.
معنای مجازی دورتر دیگر هم برداشت می‌شود که روز روشن چون شب تاریک و هنگام شمردن ستارگان و دلتنگی شود که البته در دوران انوری چنین برداشتی بعید بود، این نوع برداشت‌ها در سبک هندی رایج شد.