گنجور

شمارهٔ ۱۵۵ - در مدح ترکان خاتون

طاعت پادشاه وقت به وقت
هرکه در بندگی بجای آرد
رحمت سایهٔ خدای برو
سایهٔ رحمت خدای آرد
خاصه آن پادشا که چترش را
بخت با سایهٔ همای آرد
ستراعلی جلال دولت و دین
که اگر سوی سد ره رای آرد
جبرئیل از پی رکاب رویش
نوبتی بر در سرای آرد
آنکه در حل مشکلات امور
کلک او صد گره‌گشای آرد
کاه با اصطناع انصافش
خدمتیهای کهربای آرد
روز حکمش قضای ملزم را
هر زمان زیر دست رای آرد
رشک دستش سحاب نیسان را
گریهای به های های آرد
آنکه چون عصمتش تتق بندد
دور بینندگی به پای آرد
مردم دیده را ز خاصیتش
آسمان از رمد قبای آرد
باد را سوی حضرتش تقدیر
بسته دست و شکسته پای آرد
نفس نامی ز حرص مدحت او
برگ سوسن سخن‌سرای آرد
ای سلیمان عهد را بلقیس
کس به داود لحن نای آرد
بنده گرچه به دستبرد سخن
با همه روزگار پای آرد
طبع حسان مصطفایی کو
تا ثناهای غمزده‌ای آرد
زانکه مقبول مصطفی نشود
هرچه طیان ژاژخای آرد
از سلیمان و مور و پای ملخ
یاد کن هرچه این گدای آرد
تا بود زادهٔ بنات زمان
هرچه خاک نبات‌زای آرد
باد را جوز دی چو عدل بهار
رنگ‌فرسای مشکسای آرد
لالهٔ ناشکفته بی‌رزمی
رمحهای سنان‌گزای آرد
نرگس نوشکفته بی‌بزمی
جامهای جهان‌نمای آرد
جاهت اندر ترقیی بادا
که مددهای جانفزای آرد
خصمت اندر تراجعی بادا
که خللهای جانگزای آرد

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

طاعت پادشاه وقت به وقت
هرکه در بندگی بجای آرد
هوش مصنوعی: هر کسی که در خدمت و اطاعت پادشاه زمان خود کوشا باشد، در واقع در مسیر بندگی و احترام به او حرکت کرده است.
رحمت سایهٔ خدای برو
سایهٔ رحمت خدای آرد
هوش مصنوعی: رحمت خداوند به انسان‌ها مانند سایه‌ای است که بر سر آن‌ها می‌افتد و این رحمت، تنها با وجود خداوند به انسان‌ها می‌رسد.
خاصه آن پادشا که چترش را
بخت با سایهٔ همای آرد
هوش مصنوعی: به‌طور ویژه، پادشاهی که بخت و اقبال به او یاری کند و در سایه‌ی امید و خوشبختی قرار بگیرد.
ستراعلی جلال دولت و دین
که اگر سوی سد ره رای آرد
هوش مصنوعی: این بیت به اهمیت و عظمت یک شخصیت بزرگ اشاره دارد که در دنیا و دیانت مقام و جایگاه بالایی دارد. اگر این شخص تصمیم بگیرد به سوی چالش‌ها و مشکلات برود، ممکن است تاثیرگذار و راهگشا باشد. به عبارتی، وجود چنین شخصیتی می‌تواند مسیر را تغییر دهد و بر روی سرنوشت جامعه تاثیر بگذارد.
جبرئیل از پی رکاب رویش
نوبتی بر در سرای آرد
هوش مصنوعی: جبریلی که برای خدمت به او می‌آید، هر بار نوبتی در درگاه خانه‌اش حاضر می‌شود.
آنکه در حل مشکلات امور
کلک او صد گره‌گشای آرد
هوش مصنوعی: کسی که در برطرف کردن مشکلات مهارت دارد، به راحتی می‌تواند بسیاری از مسایل پیچیده را حل کند.
کاه با اصطناع انصافش
خدمتیهای کهربای آرد
هوش مصنوعی: کاه با انصافش، در خدمت‌ها به گونه‌ای جالب و درخشان عمل می‌کند.
روز حکمش قضای ملزم را
هر زمان زیر دست رای آرد
هوش مصنوعی: در هر زمان که روز قضاوت و فرمان صادر شدن فرا رسد، انسان باید به رای و تصمیمات خداوند تسلیم شود.
رشک دستش سحاب نیسان را
گریهای به های های آرد
هوش مصنوعی: دست او به قدری زیبا و پرنعمت است که حتی ابرهای بهاری را هم به حسرت وادار می‌کند تا از شدت حسادت، بر خود بگریند و زار بزنند.
آنکه چون عصمتش تتق بندد
دور بینندگی به پای آرد
هوش مصنوعی: کسی که با عصمت و پاکی خود، موانع را از مسیر دوری می‌کند و به حقیقت و دید روشن دست می‌یابد.
مردم دیده را ز خاصیتش
آسمان از رمد قبای آرد
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی و شکوه آسمان اشاره دارد و می‌گوید که مردم، زیبایی آسمان را به خاطر ویژگی‌های خاصش مشاهده می‌کنند. آسمان همین‌طور که لباس زیبایی بر تن دارد، می‌تواند توجه و شگفتی شهروندان را جلب کند.
باد را سوی حضرتش تقدیر
بسته دست و شکسته پای آرد
هوش مصنوعی: باد به سمت او تقدیر شده است و چنان می‌آید که دستش را به سوی او دراز کرده و پایش را ضعیف و ناتوان می‌بیند.
نفس نامی ز حرص مدحت او
برگ سوسن سخن‌سرای آرد
هوش مصنوعی: نفس به خاطر حرص و طمع به ستایش او، مانند برگ سوسن شعر می‌سازد.
ای سلیمان عهد را بلقیس
کس به داود لحن نای آرد
هوش مصنوعی: ای سلیمان، کسی مانند بلقیس نیست که مانند داود با لحن زیبا و دلنشین نغمه سرایی کند.
بنده گرچه به دستبرد سخن
با همه روزگار پای آرد
هوش مصنوعی: هرچند من درگیر سخن و گفتگو هستم و با زمانه‌ای که در آن زندگی می‌کنم دست و پنجه نرم می‌کنم، اما باید به یاد داشته باشم که همچنان بنده هستم.
طبع حسان مصطفایی کو
تا ثناهای غمزده‌ای آرد
هوش مصنوعی: این بیت اشاره به شخصیتی دارد که توانایی مدح و ستایش دارد و می‌تواند با ظرافت و احساس، ستایش‌هایی عمیق و عاشقانه را بیان کند. این فرد به گونه‌ای است که می‌تواند احساسات غم‌انگیز را در قالب کلامی زیبا و دلنشین به تصویر بکشد.
زانکه مقبول مصطفی نشود
هرچه طیان ژاژخای آرد
هوش مصنوعی: زیرا هر چیزی که از زبان بدگویان و کج‌فکران بیرون بیاید، نمی‌تواند مورد قبول و پسند پیامبر(ص) قرار بگیرد.
از سلیمان و مور و پای ملخ
یاد کن هرچه این گدای آرد
هوش مصنوعی: به یاد بیاور سلیمان و مور و پای ملخ را، هر چیزی که این گدا برای تو بیاورد.
تا بود زادهٔ بنات زمان
هرچه خاک نبات‌زای آرد
هوش مصنوعی: تا زمانی که فرزندان زمان وجود دارند، هر چیزی که زمین رویانده و بار آورده است، باقی خواهد ماند.
باد را جوز دی چو عدل بهار
رنگ‌فرسای مشکسای آرد
هوش مصنوعی: باد در فصل پاییز با رنگ‌های زیبای بهاری، درختان و گل‌ها را به تماشای آن می‌نشاند.
لالهٔ ناشکفته بی‌رزمی
رمحهای سنان‌گزای آرد
هوش مصنوعی: غنچه‌ای که هنوز باز نشده است، با ناز و لطافت خود، تأثیری عمیق و شگرف بر دل‌ها می‌گذارد.
نرگس نوشکفته بی‌بزمی
جامهای جهان‌نمای آرد
هوش مصنوعی: نرگس به تازگی شکوفا شده، بدون زرق و برق، زیبایی‌های دنیا را به تصویر می‌کشد.
جاهت اندر ترقیی بادا
که مددهای جانفزای آرد
هوش مصنوعی: امیدوارم که مقام و جایگاه تو روز به روز بالاتر برود و کمک‌هایی که زندگی به تو می‌کند، موجب رشد و پیشرفتت شود.
خصمت اندر تراجعی بادا
که خللهای جانگزای آرد
هوش مصنوعی: خودت را در برابر چالش‌ها، به عقب برنگردان، زیرا این کار می‌تواند آسیب‌های جدی به روح و جانت بزند.