گنجور » انوری » دیوان اشعار » قصاید » قصیدهٔ شمارهٔ ۵۹

انوری

قصیدهٔ شمارهٔ ۵۹ - در مدح سلطان سنجر

تا ملک جهان را مدار باشد

فرمانده آن شهریار باشد

سلطان سلاطین که شیر چترش

در معرکه سلطان شکار باشد

آن خسرو خسرونشان که تختش

در مرتبه گردون عیار باشد

آن سایهٔ یزدان که تاج او را

از تابش خورشید عار باشد

آن شاه که در کان ز عشق نامش

زر در فزع انتظار باشد

وز خطبه چو تحمید او برآید

دین در طرب افتخار باشد

تختی که نه فرمان او فرازد

حاشا که پسر عم دار باشد

تاجی که نه انعام او فرستد

کی گوهر آن شاهوار باشد

با تیغ جهادش نمود کاری

ار جمجمهٔ ذوالخمار باشد

گردی که برانگیخت موکب او

بر عارض جوزا عذار باشد

نعلی که بیفکند مرکب او

در گوش فلک گوشوار باشد

در مجرفه فراش مجلسش را

مکنون جبال و بحار باشد

آری عرق ابر نوبهاری

در کام صدف خوشگوار باشد

لیکن چو به بازار چرخش آری

در دیدهٔ خورشید خوار باشد

شاها ز پی آنکه شاعران را

این واقعه گفتن شعار باشد

گفتم که حدیث عراق گویم

گر خود همه بیتی سه چار باشد

چون سلک معانی نظام دادم

زان تا سخنم آبدار باشد

الهام الهی چه گفت، گفتا

آنرا که خرد هیچ یار باشد

چون سایهٔ ما را مدیح گوید

با ذکر عراقش چه کار باشد

خسرو به سر تازیانه بخشد

چون ملک عراق ار هزار باشد

ای سایهٔ آن پادشا که ذاتش

آزاد ز عیب و عوار باشد

روزی که ز آسیب صف هیجا

صحرای فلک پر غبار باشد

وز زلزلهٔ حملهٔ سواران

اوتاد زمین بی‌قرار باشد

وز نوک سنان خضاب گشته

اطراف هوا لاله‌زار باشد

نکبای علم در سپهر پیچد

باران کمان بی‌بخار باشد

چون رایت منصور تو بجنبد

بس فتنه که در کارزار باشد

میدان سپهر از غریو انجم

پر ولولهٔ زینهار باشد

چون شعله کشد آتش سنانت

پروین ز حساب شرار باشد

چون سایهٔ رمحت کشیده گردد

بر منهزمان سایه بار باشد

چون لالهٔ تیغت شکفته گردد

در عالم نصرت بهار باشد

در دست تو گویی که خنجر تو

دردست علی ذوالفقار باشد

خون درجگر پردلان بجوشد

گر رستم و اسفندیار باشد

تا چشم زنی بر ممر سمتی

کاعلام ترا رهگذار باشد

از چشمهٔ شریان خصم بینی

دشتی که پر از جویبار باشد

جز رایت تو کسوتی که دارد

کش فتح و ظفر پود و تار باشد

الحق ظفر و فتح کم نیاید

آنرا که مدد کردگار باشد

تا دایهٔ تقدیر آسمان را

فرزند جهان در کنار باشد

ملکت چو جهان پایدار بادا

خود ملک چنان پایدار باشد

باقی به دوامی که امتدادش

چون عمر ابد بی‌کنار باشد

روشن به وزیری که مملکت را

از جد و پدر یادگار باشد

آن صاحب عادل که کار عدلش

در دولت و دین گیر و دار باشد

آن صدر که در بارگاه جاهش

تقدیر ز حجاب بار باشد

آن طاهر طاهرنسب که پاکی

از گوهر او مستعار باشد

طاهر نبود گوهری که نشوش

در پردهٔ پروردگار باشد؟

صدرا ملکا صاحبا تو آنی

کت ملک به جان خواستار باشد

تدبیر تو چون کار ملک سازد

بر دست سلیمان سوار باشد

تمکین تو چون حکم شرع راند

بر دوش مسیحا غیارباشد

باد است به دست ستم ز عدلت

چونان که به دست چنار باشد

خونست دل فتنه از شکوهت

چونان که دل کفته نار باشد

عفوت ز پی جرم کس فرستد

نفس تو چنان بردبار باشد

حزمت به سر وهم راه داند

رای تو چنان هوشیار باشد

رازی که قضا رنگ آن نبیند

نزد تو چو روز آشکار باشد

گردون نپذیرد فساد و نقصان

تا قدر ترا یار غار باشد

خورشید کسوف فنا نبیند

تا قصر ترا پرده‌دار باشد

ملکی که درو عزم ضبط کردی

گر بارهٔ چرخش حصار باشد

در حال برو رکنها بجنبد

گر چون که قافش وقار باشد

دهلیز سراپردهٔ رفیعت

تا روی سوی آن دیار باشد

جنبان شده بینی به سوی حضرت

چون مورچه کاندر قطار باشد

گر سایر آن وحش و طیر گردد

ور ساکن آن مور و مار باشد

زان پس همه وقتی به بارگاهت

وفدی ز صغار و کبار باشد

دانی چه سخن در عراق مشنو

کان چشمه ازین مرغزار باشد

تقدیر چنان کن که روی عزمت

در مملکت قندهار باشد

عزم تو قضاییست مبرم آری

مسمار قضا استوار باشد

بی‌پشتی عزم تو در ممالک

پهلوی مصالح نزار باشد

هرچ آن تو کنی از امور دولت

بی‌شایبهٔ اضطرار باشد

کانجا که مرادت عنان بتابد

در بینی گردون مهار باشد

وانجا که قضا با تو عهد بندد

یزدان به وفا حق‌گزار باشد

هرچند چنان خوبتر که خصمت

از باد اجل خاکسار باشد

می‌شایدم از بهر غصه خوردن

گر مدت عمرش دوبار باشد

صدرا به جهان در دفین طبعم

کانرا نه همانا یسار باشد

کز میوهٔ تلفیق لفظ و معنی

پیوسته چو باغ به بار باشد

چون کلک تفکر به دست گیرد

بر دست عطارد نگار باشد

در دولت تو همچو دولت تو

هرسال جوانتر ز پار باشد

صاحب‌سخن روزگارم آری

مردی که چنین کامکار باشد

کاندر کنف خاک بارگاهی

کش چرخ برین در جوار باشد

در مدح وزیری که جان آصف

از غیرت او دلفکار باشد

عمری سخن عذب پخته راند

صاحب سخن روزگار باشد

تا زیر سپهر کبود کسوت

نیکی و بدی در شمار باشد

هر نیک و بدی کز سپهر زاید

چونان که بدان اعتبار باشد

امکان نزولش مباد بر کس

الا که ترا اختیار باشد

جز بر تو مدار جهان مبادا

تا ملک جهان را مدار باشد

قصیدهٔ شمارهٔ ۵۸ - در تعریف قصر و عمارتی که ناصرالدین در باغ ساخته بود: ای نمودار سپهر لاجورد قصیدهٔ شمارهٔ ۶۰ - ایضا در مدح سلطان سنجر: گر دل و دست بحر و کان باشد

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل فاعلاتن

قالب شعری: قصیده

منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

حاشیه ها

1398/10/07 13:01

محمدرضا

وزن بسیار عجیب و کم کاربردی است و کراهت سمع دارد