گنجور

قصیدهٔ شمارهٔ ۵۵ - در تهنیت عید و مدح پیروزشاه

ای عید دین و دولت عیدت خجسته باد
ایامت از حوادث ایام رسته باد
گلزار باغ چرخ که پژمردگیش نیست
در انتظار مجلس تو دسته دسته باد
بازار مصر جامع ملک از مکان تو
تا بارهٔ نهم ز جهان رسته رسته باد
الا ز شست عزم تو تیر قدر قضا
بر هر نشانه‌ای که زند باز جسته باد
گر نشو بیخ امن بود جز به باغ تو
از شاخهاش در تبر فتنه دسته باد
ور آبروی ملک رود جز به جوی تو
زاب فساد کل ورق کون شسته باد
در هیچ کار بی‌تو فلک را مباد خوض
پس گر بود نخست رضای تو جسته باد
کیوان موافقان ترا گر جگر خورد
نسرین چرخ را جگر جدی مسته باد
ور مشتری جوی ز هوای تو کم کند
یکباره مرغزار فلک خوشه رسته باد
مریخ اگر به خون حسود تو تشنه نیست
زنگار خورده خنجر و جوشن گسسته باد
ور در شود بر وزن بدخواهت آفتاب
گرد کسوف گرد جمالش نشسته باد
ور زهره جز به بزم تو خنیاگری کند
جاوید دف دریده و بربط شکسته باد
ور نامه‌ای دهد نه به پروانهٔ تو تیر
شغلش فرو گشاده و دستش ببسته باد
ماه ار نخواهد آنکه وبد نعل مرکبت
از ناخن محاق ابد چهره خسته باد
واندر هرآنچه رای تو کرد اقتضای آن
تقدیر جز به عین رضا ننگرسته باد
تا رسم تهنیت بود اندر جهان بعید
هر بامداد بر تو چو عیدی خجسته باد
بادام‌وار چشم حسود تو آژده
وز ناله بازمانده دهان همچو پسته باد

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای عید دین و دولت عیدت خجسته باد
ایامت از حوادث ایام رسته باد
هوش مصنوعی: ای روز خوش جشن و شادی دین و دولت، امیدوارم که ایام تو از تمام حوادث و مشکلات به دور باشد.
گلزار باغ چرخ که پژمردگیش نیست
در انتظار مجلس تو دسته دسته باد
هوش مصنوعی: بوستانی که در آغوش آسمان است و هرگز نخواهد پژمرد، در انتظار حضور تو است که با وزش نسیم به آرامش می‌رسد.
بازار مصر جامع ملک از مکان تو
تا بارهٔ نهم ز جهان رسته رسته باد
هوش مصنوعی: بازار مصر با انواع و اقسام امکانات و زیبایی‌ها پر شده است و از مکان تو تا باره نهم، دنیای مادی رها شده و آزاد است.
الا ز شست عزم تو تیر قدر قضا
بر هر نشانه‌ای که زند باز جسته باد
هوش مصنوعی: اینگونه است که اراده تو همانند تیری است که با قضا و قدر بر هر هدفی که نشانه می‌گیرد، به دقت و به یقین به آن می‌رسد.
گر نشو بیخ امن بود جز به باغ تو
از شاخهاش در تبر فتنه دسته باد
هوش مصنوعی: اگر در جایی امن و مطمئن نباشی، بهتر از باغ تو جایی ندارم که از شاخه‌هایش طوفان فتنه و آفت به سوی من بیفتد.
ور آبروی ملک رود جز به جوی تو
زاب فساد کل ورق کون شسته باد
هوش مصنوعی: اگر آبروی پادشاهی جز به دلیل تو از بین برود، بی‌شک تمامی آفرینش در هم خواهد ریخت و در نتیجه، جهان به طور کلی نابود خواهد شد.
در هیچ کار بی‌تو فلک را مباد خوض
پس گر بود نخست رضای تو جسته باد
هوش مصنوعی: هیچ کاری بدون تو برای من خوشایند نیست، بنابراین اگر رضایت تو در آغاز کار باشد، به باد خوشی می‌رود.
کیوان موافقان ترا گر جگر خورد
نسرین چرخ را جگر جدی مسته باد
هوش مصنوعی: اگر کیوان (که به معنای سیاره زحل است) به دوستداران تو سختی و درد دهد، پس به یاد نسرین (به عنوان نماد لطافت و زیبایی) و چرخش زمان، دل قوی باش و امیدوار بمان.
ور مشتری جوی ز هوای تو کم کند
یکباره مرغزار فلک خوشه رسته باد
هوش مصنوعی: اگر مشتری از نظرت به یکباره بگریزد، آنگاه باغ و دشت های آسمانی نیز خوشه‌ها را رها می‌کنند.
مریخ اگر به خون حسود تو تشنه نیست
زنگار خورده خنجر و جوشن گسسته باد
هوش مصنوعی: اگر سیاره مریخ به خون حسادت تو نیازی ندارد، پس باید گفت که خنجر به زنگار نشسته و زره نیز شکسته است.
ور در شود بر وزن بدخواهت آفتاب
گرد کسوف گرد جمالش نشسته باد
هوش مصنوعی: اگر در میان تو بدخواهی و دشمنی باشد، مانند روزی که خورشید به دلایل خاصی گرفتگی پیدا می‌کند، زیبایی او در سایه‌اش پنهان خواهد ماند.
ور زهره جز به بزم تو خنیاگری کند
جاوید دف دریده و بربط شکسته باد
هوش مصنوعی: اگر زهره جز در حضور تو آواز بخواند، باید دانست که دف‌ها شکسته و عودها پاره شده‌اند.
ور نامه‌ای دهد نه به پروانهٔ تو تیر
شغلش فرو گشاده و دستش ببسته باد
هوش مصنوعی: اگر کسی نامه‌ای به تو بدهد که به‌طور مستقیم به تو مربوط نمی‌شود، همانند پروانه‌ای که در انتظار شمع است، نشان‌دهنده‌ی بی‌توجهی اوست و در واقع او دستش به کار نمی‌آید و نمی‌تواند چیزی به تو ارائه دهد.
ماه ار نخواهد آنکه وبد نعل مرکبت
از ناخن محاق ابد چهره خسته باد
هوش مصنوعی: اگر ماه نخواهد که دلتنگ و غمگین باشی، نباید از سایه و تاریکی دوری کنی، زیرا در دل شب هم می‌توانی بر روی زیبایی‌ها تمرکز کنی و از آن‌ها لذت ببری.
واندر هرآنچه رای تو کرد اقتضای آن
تقدیر جز به عین رضا ننگرسته باد
هوش مصنوعی: در هر چیزی که تقدیر برای تو رقم زده است، تنها با رضایت به آن نگاه کن و از آن ناراحت نباش.
تا رسم تهنیت بود اندر جهان بعید
هر بامداد بر تو چو عیدی خجسته باد
هوش مصنوعی: هر روز صبح، همانند یک عید مبارک، برای تو آرزوی خوشی و تبریک دارم تا همیشه در دنیا به خوبی و خوشی زندگی کنی.
بادام‌وار چشم حسود تو آژده
وز ناله بازمانده دهان همچو پسته باد
هوش مصنوعی: چشمان حسود تو مانند بادام است و صدای ناله‌ای که از دهان تو بلند می‌شود، همچون پسته‌ای است که هنوز در پوستش مانده است.