امیر معزیشمارهٔ ۴۲۰
نگاه کرد خدای اندر آسمان و زمین
رقم کشید ز قدرت بر آسمان و زمین
کیشدن رقم قدرتش پدید آورد
هزارگونه عجایب در آسمان و زمین
چو یافتند عُلّو و سکون ز قدرت او
چه در سرشت و چه در جوهر آسمان و زمین
همه علو و سکون سر به سر رها کردند
به کدخدای ملک سنجر آسمان و زمین
نظام دین که همی بر سرسش کنند نثار
همه نجوم و همه گوهر آسمان و زمین
مظفر آنکه چو مهر و وفای او بینند
خلاف و کین بنهند از سر آسمان و زمین
ز نیک‌بختی او ملک و دین همی نازد
چو از نبوت بیغمبر آسمان و زمین
کجا ثنا کند او را خطیب بر منبر
ثنا کنند بر آن منبر آسمان و زمین
اگر بخواهد تا بر بدن بود زینت
شوند پر زر و پر اختر آسمان و زمین
ز بهر زینت ایوان بزم او شده‌اند
مکان اختر و کان زر آسمان و زمین
ز فرّ طلعت میمون و سعد طالع او
شوند حاسد یکدیگر آسمان و زمین
نیاورند صلاح و نظام عالم را
چو آفتاب چنین داور آسمان و زمین
بپرورند به عدلش همی درختان را
ز مهر چون پدر و مادر آسمان و زمین
ز بهر عشرت او باغ را بیارایند
به گونه گونه سلب زیور آسمان و زمین
اگر به صورت مرغی شود سعادت او
چو دانه گیرد در ژاغر آسمان و زمین
وگر زهمت او چرخ چنبری سازد
برون شوند بدان چنبر آسمان و زمین
ایا فریشتگان کاتب مدایح تو
ستارگان قلم و دفتر آسمان و زمین
کسی که گوید با قدر و حلم تو ز قیاس
بوند همسر و همبر بر آسمان و زمین
محال گیرد و چون ژرف بنگرد بیند
به قدر و حلم تو در همسر آسمان و زمین
چو در وفای تو تا حشر دهر محضر بست
گوا شدند بر آن محضر آسمان و زمین
به روزگار تو از خلق باز داشته‌اند
بلای صاعقه و صرصر آسمان و زمین
ز دولت تو به آذار و فرودین شده‌اند
سرشک بار و شجرپرور آسمان و زمین
نقاب کُحلی و ادکن بر او فرو بندند
ز دود تیره و خاکستر آسمان و زمین
کند سیاست تو روز رزم مرد تهی
هم از روان و هم از پیکر آسمان و زمین
به گاه خشم تو گر روی عفو ننمودی
بسوختی ز تف آذر آسمان و زمین
کجا بسوزد خشم تو بدسگالان را
شوند پرشرر و اخگر آسمان و زمین
شکافته است و گسسته سرای و کاخ عدوت
بر آن صفت که گه محشر آسمان و زمین
چو سوگواران هر شب به سوگ دشمن تو
شوند در شبه‌گون چادر آسمان و زمین
فرشته است مگر لشکر تو روز مصاف
مدد کنندهٔ آن لشکر آسمان و زمین
به قهر خصم تو کردند کارهای عجیب
چو مهره باز و چو بازیگر آسمان و زمین
به کشوری که بود دشمنت خراب کنند
خم و ثبات در آن کشور آسمان و زمین
چه مهره بود و چه لعبت که داشتند آن روز
گرفته در دهن و در بر آسمان و زمین
همیشه لشکر کین تو نیلگون دارد
چو لون خویش و چو نیلوفر آسمان و زمین
گر آسمان و زمین برزند مخالف تو
زنند بر سر او خنجر آسمان و زمین
همیشه تا که ز نور و ظَلَم زنند علم
به حد باختر و خاور آسمان و زمین
همیشه تا که نمایند از فراز و نشیب
چو بحر اَخضر و چون لنکر آسمان و زمین
تو باش صد‌ر و خداوند جاه قدر تو را
مطیع چون رهی و چاکر آسمان و زمین
بر آسمان و زمین رای و رایت تو بلند
تو را مُسَخّر و فرمان بر آسمان و زمین
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
نگاه کرد خدای اندر آسمان و زمین
رقم کشید ز قدرت بر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: خداوند به آسمان و زمین نگاهی انداخت و با توانایی خود، نشانه‌هایی از قدرتش را بر آنها ایجاد کرد.
کیشدن رقم قدرتش پدید آورد
هزارگونه عجایب در آسمان و زمین
هوش مصنوعی: قدرت او باعث شده که هزاران شگفتی در آسمان و زمین به وجود بیاید.
چو یافتند عُلّو و سکون ز قدرت او
چه در سرشت و چه در جوهر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: زمانی که قدرت او را در سرشت و جوهر آسمان و زمین شناختند، به آرامش و بلندی دست یافتند.
همه علو و سکون سر به سر رها کردند
به کدخدای ملک سنجر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: همه چیز در آسمان و زمین به کدخدای ملک سنجر احترام گذاشتند و از خود گذشتند.
نظام دین که همی بر سرسش کنند نثار
همه نجوم و همه گوهر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: نظام دین به قدری با ارزش است که برای حفظ و نگهداری آن، تمامی ستارگان و گنج‌های آسمان و زمین را نثار می‌کنند.
مظفر آنکه چو مهر و وفای او بینند
خلاف و کین بنهند از سر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: مظفر کسی است که وقتی مهر و وفای او را مشاهده می‌کنند، تمام دشمنی‌ها و کینه‌ها را از دل‌ها و از جهان دور می‌کنند.
ز نیک‌بختی او ملک و دین همی نازد
چو از نبوت بیغمبر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: به خاطر خوش‌شانسی او، پادشاهی و دیانت به خود می‌بالند؛ زیرا که آسمان و زمین از نبود پیامبری در جایگاه خود، شاد و سرافراز هستند.
کجا ثنا کند او را خطیب بر منبر
ثنا کنند بر آن منبر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: کجا می‌توان خطیب را بر مسند بیان ستایش کرد، در حالی که آسمان و زمین خود در حال ستایش او هستند؟
اگر بخواهد تا بر بدن بود زینت
شوند پر زر و پر اختر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: اگر بخواهد، زینت‌ها به بدن می‌آیند، مانند طلا و ستاره‌های آسمان و زمین.
ز بهر زینت ایوان بزم او شده‌اند
مکان اختر و کان زر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: به خاطر زیبایی و زینت مجلس او، جایی برای ستاره‌ها و معادن طلا در آسمان و زمین فراهم شده است.
ز فرّ طلعت میمون و سعد طالع او
شوند حاسد یکدیگر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: از زیبایی چهره‌اش و خوش‌شانسی‌اش، آسمان و زمین به هم حسادت می‌کنند.
نیاورند صلاح و نظام عالم را
چو آفتاب چنین داور آسمان و زمین
هوش مصنوعی: دولت و سامان دنیا را مثل خورشید نمی‌توان به دست آورد، چون آسمان و زمین فقط یک داور دارند.
بپرورند به عدلش همی درختان را
ز مهر چون پدر و مادر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: آسمان و زمین به مانند پدر و مادری مهربان، درختان را با عدالت خود پرورش می‌دهند.
ز بهر عشرت او باغ را بیارایند
به گونه گونه سلب زیور آسمان و زمین
هوش مصنوعی: برای خوشحالی او، باغ را با زیبایی‌های مختلف تزئین می‌کنند، به طوری که زیورهایی از آسمان و زمین به آن افزوده می‌شود.
اگر به صورت مرغی شود سعادت او
چو دانه گیرد در ژاغر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: اگر سعادت او به شکلی شبیه پرنده‌ای باشد، مانند دانه‌ای که در قفس آسمان و زمین قرار می‌گیرد.
وگر زهمت او چرخ چنبری سازد
برون شوند بدان چنبر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: اگر خدا بخواهد، چرخ‌های زمان به دور از هم می‌چرخند و آسمان و زمین از این حلقه خارج می‌شوند.
ایا فریشتگان کاتب مدایح تو
ستارگان قلم و دفتر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: آیا فرشتگان نویسنده ستایش‌های تو مانند ستاره‌هایی هستند که در آسمان و زمین قلم و دفتر دارند؟
کسی که گوید با قدر و حلم تو ز قیاس
بوند همسر و همبر بر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: کسی که بگوید ارزش و صبر تو را نمی‌توان با هیچ چیز مقایسه کرد، به همان اندازه که همسر و همسفر در آسمان و زمین قابل مقایسه نیستند.
محال گیرد و چون ژرف بنگرد بیند
به قدر و حلم تو در همسر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: اگر به دقت و با عمق بیشتری نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که جنبه‌های ارزشمند و صبر تو در زندگی، می‌تواند به اندازه آسمان و زمین پراهمیت باشد.
چو در وفای تو تا حشر دهر محضر بست
گوا شدند بر آن محضر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: زمانی که وفای تو تا پایان دنیا ادامه پیدا کند، زمین و آسمان بر آن وفا گواهی خواهند داد.
به روزگار تو از خلق باز داشته‌اند
بلای صاعقه و صرصر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: در روزگار تو، مردم را از بلایای طبیعی مانند طوفان و رعد و برق حفظ کرده‌اند و آسمان و زمین از این خطرات مصون مانده‌اند.
ز دولت تو به آذار و فرودین شده‌اند
سرشک بار و شجرپرور آسمان و زمین
هوش مصنوعی: به خاطر نعمت‌های تو، دنیای ما پر از اشک‌های خوشحالی و سرشار از زندگی شده است، به طوری که زمین و آسمان هر دو پر از نعمت و برکت هستند.
نقاب کُحلی و ادکن بر او فرو بندند
ز دود تیره و خاکستر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: آنها بر چهره‌اش نقابی سیاه و غلیظ می‌زنند و با دودی که از آسمان و زمین برخاسته، بر روی آن می‌پوشانند.
کند سیاست تو روز رزم مرد تهی
هم از روان و هم از پیکر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: سیاست تو در روز جنگ، انسان را از روح و جسم خالی می‌کند، همچنان که آسمان و زمین نیز از خود بی‌نصیب می‌مانند.
به گاه خشم تو گر روی عفو ننمودی
بسوختی ز تف آذر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: وقتی در زمان خشم خود، عفو و بخشش نشان ندهی، آتش غضب تو می‌تواند زمین و آسمان را بسوزاند.
کجا بسوزد خشم تو بدسگالان را
شوند پرشرر و اخگر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: کجا می‌تواند خشم تو، که نسبت به بداندیشان داری، بسوزاند آنها را؟ خشم تو به اندازه‌ای است که می‌تواند آسمان و زمین را پر از آتش و شرر کند.
شکافته است و گسسته سرای و کاخ عدوت
بر آن صفت که گه محشر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: خانه و کاخ دشمن به نحوی شکسته و خراب شده که انگار روز رستاخیز آسمان و زمین فرارسیده است.
چو سوگواران هر شب به سوگ دشمن تو
شوند در شبه‌گون چادر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: هر شب، وقتی سوگواران به یاد تو ناله می‌کنند، آسمان و زمین در سایه‌ای تاریک قرار می‌گیرند.
فرشته است مگر لشکر تو روز مصاف
مدد کنندهٔ آن لشکر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: آیا نمی‌دانید که فرشتگان همچون سپاهی هستند که در روز نبرد، یاری‌گر شما از آسمان و زمین خواهند بود؟
به قهر خصم تو کردند کارهای عجیب
چو مهره باز و چو بازیگر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: خصم تو کارهای شگفت‌انگیزی انجام داد، مانند مهره‌ای که در دست باز بچرخد و مانند بازیگری که در صحنه آسمان و زمین نمایش می‌دهد.
به کشوری که بود دشمنت خراب کنند
خم و ثبات در آن کشور آسمان و زمین
هوش مصنوعی: کشوری که دشمنانش آنجا را ویران کنند، دیگر نه عزم و اراده‌ای در آن باقی می‌ماند و نه ثباتی از آسمان و زمین.
چه مهره بود و چه لعبت که داشتند آن روز
گرفته در دهن و در بر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: در آن روز، چه موجودات یا بازیچه‌هایی بودند که در دستان خود و در آغوش آسمان و زمین داشتند.
همیشه لشکر کین تو نیلگون دارد
چو لون خویش و چو نیلوفر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: همیشه لشکر دشمن، رنگ آبی و نیلگون دارد، همانند رنگ خود و مانند نیلوفر آبی که در آسمان و زمین نمایان است.
گر آسمان و زمین برزند مخالف تو
زنند بر سر او خنجر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: اگر آسمان و زمین علیه تو بایستند و مخالف تو شوند، آنها نیز بر سر خودشان خنجری خواهند زد.
همیشه تا که ز نور و ظَلَم زنند علم
به حد باختر و خاور آسمان و زمین
هوش مصنوعی: همیشه که دانش و آگاهی از نور و تاریکی بهره می‌برند، به اندازه‌ای که مرزهای زمین و آسمان را در بر می‌گیرد.
همیشه تا که نمایند از فراز و نشیب
چو بحر اَخضر و چون لنکر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: همیشه در زندگی، بالا و پایین‌هایی وجود دارد که مانند دریا، پر است از نوسانات و مانند آسمان و زمین، در هم تنیده است.
تو باش صد‌ر و خداوند جاه قدر تو را
مطیع چون رهی و چاکر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: شما با نجابت و مقام والای خود، مانند یک رهبر هستید و تمام موجودات آسمان و زمین مطیع و خدمتگزار شما هستند.
بر آسمان و زمین رای و رایت تو بلند
تو را مُسَخّر و فرمان بر آسمان و زمین
هوش مصنوعی: بر فراز آسمان و زمین، قدرت و فرمانروایی تو نمایان است و تمامی موجودات تحت تسلط و فرمان تو هستند.