گنجور

شمارهٔ ۴۰۶

همچو خورشید فلک روشن همی دارد زمین
رای خاتون اجل زین نساء‌العالمین
دختر سلطان ماضی خواهر سلطان عصر
شاه خاتون صفیه نازش دنیا و دین
آن خداوندی که از اقبال او آراسته است
از زمین هفتمین تا آسمان هفتمین
آسمان بر پردهٔ درگاه او گویی نوشت
آنچه بودی مر سلیمان را نوشته بر نگین
گوهر سلجوق همچون گوهر باقیمت است
کز خطاب و نام‌ او دارد علم بر آستین
دهر با او یک دل است و چرخ با او یک زبان
سعد با او همره است و بخت با او همنشین
نیست او زهرا و مریم لیکن اندر اعتقاد
هست چون زهرا ستوده هست چون مریم‌ گزین
تا که بر روی زمین باشد چنو نیک‌اختری
هر زمان بر آسمان فخر آورد روی زمین
قدر آن دارد که او را از بهشت آرد نثار
لولو و یاقوت و لعل قیمتی روح‌الامین
جای آن دارد که رضوان هدیه آرد پیش او
یاره و خلخال و تاج‌ و گوشوار حور عین
در جهان هرگز چنو خاتون نخواهد بود نیز
از تبار طیبات و از نژاد طیبین
گر دلیلی باید این را داستان او بخوان
ور نشانی باید این را روزگار او ببین
مادر از وی شادمان است و برادر خرم است
زانکه هست او از خرد صاحبقرانی بی‌قرین
بخت او هر ماه بفزاید همی اقبال آن
عدل او هر روز بفزاید همی انصاف این
دودهٔ‌ سلجوق را فرزند او سلجوق شاه
تازه خواهد داشت در دنیا و دین تا روز دین
نرم خواهد گشت از پیکان او پیل دمان
رام خواهدگشت از شمشیر او شیر عرین
خست خواهد چشم بدخواهان چو بفرازد کمان
بست خواهد پای‌ گمراهان چو بگشاید کمین
ای خداوندی‌ که عالم را به عدل تو همی
تهنیت‌گویند هر روزی کرام‌الکاتبین
وقف دارم جان و تن بر خدمت و مدح شما
هست بر سِرٌَم‌ گوا یزدان‌ گیتی آفرین
از خداوندان مرا تشریفها حاصل شدست
زر سرخ و جامه‌های فاخر و در ثمین
از تو ادراری همی باید که بفزاید بران
تا دل و جان‌ رهی باشد به شکر تو رهین
تا جهان باشد دل سلطان و خاتون بزرگ
از تو خرم باد چون عالم ز باد فرودین
دهر بر منشور هر سه نام دولت‌ کرده نقش
بخت بر درگاه هر سه اسب دولت‌ کرده زین
هر سه را دولت به‌کام و هر سه نعمت را مدام
هرسه را حشمت بلند و هر سه را رایت مبین
دشمنان هر سه در دوزخ ز اصحاب‌الشمال
دوستان هر سه در جنت ز اصحاب‌الیمین

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

همچو خورشید فلک روشن همی دارد زمین
رای خاتون اجل زین نساء‌العالمین
هوش مصنوعی: زمین مانند خورشید درخشان است و از مهر و روشنی او بهره‌مند می‌شود، و این زمین به خاطر وجود زنان برتر و شایسته، همچون بانوی بزرگ، زندگی و رونق می‌یابد.
دختر سلطان ماضی خواهر سلطان عصر
شاه خاتون صفیه نازش دنیا و دین
هوش مصنوعی: دختر سلطان گذشته خواهر سلطان حال، بانوی محترم صفیه که زیبایی‌اش در جهان و دین زبانزد است.
آن خداوندی که از اقبال او آراسته است
از زمین هفتمین تا آسمان هفتمین
هوش مصنوعی: خدایی که به خاطر لطف و نعمتش، از زمین تا آسمان، همه چیز را زینت داده و زیبا کرده است.
آسمان بر پردهٔ درگاه او گویی نوشت
آنچه بودی مر سلیمان را نوشته بر نگین
هوش مصنوعی: آسمان انگار بر درگاه او نوشته است هر آنچه برای سلیمان بوده، مانند نوشته‌ای بر روی انگشترش.
گوهر سلجوق همچون گوهر باقیمت است
کز خطاب و نام‌ او دارد علم بر آستین
هوش مصنوعی: گوهر سلجوق ارزشمند و باارزش است، همان‌طور که نشانه‌ها و علامت‌های آن بر روی آستین شخصی نمایان است.
دهر با او یک دل است و چرخ با او یک زبان
سعد با او همره است و بخت با او همنشین
هوش مصنوعی: در این دنیا همه چیز به نفع اوست و زمان نیز به او خدمت می‌کند. سعادت با او همواره همراه است و شانس او را تنها نمی‌گذارد.
نیست او زهرا و مریم لیکن اندر اعتقاد
هست چون زهرا ستوده هست چون مریم‌ گزین
هوش مصنوعی: او نه مانند زهرا و مریم است، اما در عقیده و باور، مثل زهرا مورد ستایش و مانند مریم برگزیده است.
تا که بر روی زمین باشد چنو نیک‌اختری
هر زمان بر آسمان فخر آورد روی زمین
هوش مصنوعی: هر زمان که فردی با فضیلت و نیکو وارد زمین شود، به همان اندازه، آسمان نیز به او مباهات می‌کند.
قدر آن دارد که او را از بهشت آرد نثار
لولو و یاقوت و لعل قیمتی روح‌الامین
هوش مصنوعی: ارزش و مقام او چنان است که شایسته است که از بهشت برایش لولو، یاقوت و لعل‌های بسیار قیمتی بذل و بخشش شود.
جای آن دارد که رضوان هدیه آرد پیش او
یاره و خلخال و تاج‌ و گوشوار حور عین
هوش مصنوعی: شایسته است که بهشتیان برای او هدیه بیاورند، مانند زینت‌هایی چون دستبند، تاج و گوشواره از حورهای بهشتی.
در جهان هرگز چنو خاتون نخواهد بود نیز
از تبار طیبات و از نژاد طیبین
هوش مصنوعی: در جهان هیچ‌گاه زنی مانند او نخواهد بود که از نسل پاکان و نیکوکاران باشد.
گر دلیلی باید این را داستان او بخوان
ور نشانی باید این را روزگار او ببین
هوش مصنوعی: اگر دلیلی نیاز است، این را به عنوان داستان او بخوان. و اگر نشانه‌ای می‌خواهی، به روزگار او نگاه کن.
مادر از وی شادمان است و برادر خرم است
زانکه هست او از خرد صاحبقرانی بی‌قرین
هوش مصنوعی: مادر از وجود او خوشحال است و برادر نیز به خاطر او شاداب است، زیرا او از همان سنین کودکی ویژگی‌های پادشاهی را دارد و هیچ همطرازی برایش وجود ندارد.
بخت او هر ماه بفزاید همی اقبال آن
عدل او هر روز بفزاید همی انصاف این
هوش مصنوعی: شانس او هر ماه بیشتر می‌شود و روز به روز بر عدالت او افزوده می‌شود.
دودهٔ‌ سلجوق را فرزند او سلجوق شاه
تازه خواهد داشت در دنیا و دین تا روز دین
هوش مصنوعی: فرزند سلجوق، نسل او را ادامه خواهد داد و در زندگی دنیا و دین تا روز قیامت تاثیرگذار خواهد بود.
نرم خواهد گشت از پیکان او پیل دمان
رام خواهدگشت از شمشیر او شیر عرین
هوش مصنوعی: از تاثیر تیغ او، حتی فیل‌ها آرام خواهند شد و از ضربت شمشیر او، شیرهای وحشی نیز آرام می‌گیرند.
خست خواهد چشم بدخواهان چو بفرازد کمان
بست خواهد پای‌ گمراهان چو بگشاید کمین
هوش مصنوعی: چشم دشمنان زمانی خسته می‌شود که تیر کمان رها شود و پاهای گمراهان وقتی در دام بیفتند، آرام می‌گیرد.
ای خداوندی‌ که عالم را به عدل تو همی
تهنیت‌گویند هر روزی کرام‌الکاتبین
هوش مصنوعی: ای خدایی که هر روز نویسندگان بزرگ تو را به خاطر عدالتت ستایش می‌کنند.
وقف دارم جان و تن بر خدمت و مدح شما
هست بر سِرٌَم‌ گوا یزدان‌ گیتی آفرین
هوش مصنوعی: من جان و تنم را وقف خدمت و ستایش شما کرده‌ام و پروردگار جهان شاهد این ادعاست.
از خداوندان مرا تشریفها حاصل شدست
زر سرخ و جامه‌های فاخر و در ثمین
هوش مصنوعی: از خداوندان، من جایگاه و احترامی پیدا کرده‌ام و ثروت و لباس‌های گران‌بها و باارزش نصیبم شده است.
از تو ادراری همی باید که بفزاید بران
تا دل و جان‌ رهی باشد به شکر تو رهین
هوش مصنوعی: برای اینکه دل و جانم به شکرگزاری تو وابسته باشد، نیاز به محبت و لطف تو دارم تا بر این ارتباط افزوده شود.
تا جهان باشد دل سلطان و خاتون بزرگ
از تو خرم باد چون عالم ز باد فرودین
هوش مصنوعی: تا زمانی که جهان پایدار است، دل شاه و ملکه بزرگ از تو شاد و خرم باشد، همان‌طور که دنیا به خاطر نَفَس باد پایدار است.
دهر بر منشور هر سه نام دولت‌ کرده نقش
بخت بر درگاه هر سه اسب دولت‌ کرده زین
هوش مصنوعی: دنیا بر روی هر سه نام، نشانه‌هایی از بخت و خوش‌شانسی را به تصویر کشیده است و در مقابل هر سه اسب، زین‌های عظیم و مجلل قرار داده است.
هر سه را دولت به‌کام و هر سه نعمت را مدام
هرسه را حشمت بلند و هر سه را رایت مبین
هوش مصنوعی: هر سه نفر از نعمت و خوشی برخوردارند و این خوشی‌ها همیشه با آن‌هاست. همچنین همه آن‌ها در مرتبه‌ای رفیع و بلند قرار دارند و نشانی از عظمت و بزرگی دارند.
دشمنان هر سه در دوزخ ز اصحاب‌الشمال
دوستان هر سه در جنت ز اصحاب‌الیمین
هوش مصنوعی: دشمنان هر سه گروه در جهنم خواهند بود، اما دوستان هر سه گروه در بهشت قرار خواهند گرفت.