گنجور

شمارهٔ ۳۳۶

از دورهای گردون وز صنع‌های یزدان
زیباترین عالم فرخ‌ترین کیهان
از نورهاست خورشید از طبعهاست آتش
از سنگهاست یاقوت از فصلهاست نیسان
از ماه‌هاست روزه از روزهاست جمعه
از خانه‌هاست کعبه وز نامه‌هاست قرآن
از انبیاست احمد وز خسران ملک‌شه
زاقلیمهاست رابع وز شهرها صفاهان
زین بیشتر شناسم لیکن دراز گردد
گر جمله برشمارم در پیش تخت سلطان
شاهنشه معظم فخر نژاد آدم
شاهی که کرد عالم چون روضه‌های رضوان
از رسمهای خوبش رونق فزود ملت
وز اعتقاد پاکش قوت گرفت ایمان
ابری است گوهرافشان دستش به روز بخشش
تیغش به روز کوشش تیری است آتش افشان
در شرع هست حُکْمش کافی چو علم در دل
در ملک هست رایش صافی چو عقل در جان
با حکم او نکاود هرکاو بود موحد
وز رای او نتابد هر کاو بود مسلمان
بر خاتم سعادت مهری شدست مهرش
مهری که بود از اول بر خاتم سلیمان
نور سعادت او گر یافتی سکندر
هرگز طلب نکردی در ظلمت آب حَیو‌ان
ای روز بزم کردن چون نوبهار خرم
وی روز بار دادن چون آفتاب تابان
کفر از تو گشت تاری دین از تو گشت روشن
عدل از تو گشت پیدا جور از تو گشت پنهان
بسیار بود بدعت خشم توکردش اندک
دشوار بود نصرت تیغ تو کردش آسان
از هیبت و نهیبت برخاست بانگ و غلغل
از قصرهای قیصر وز خانه‌های خاقان
هم در هوای مشرق هم در زمین مغرب
هم در دیار ایران هم در بلاد توران
از جیش توست قوت وز جوش توست قدرت
از حزم توست حجت وز عزم توست برهان
این است پادشاهی دیگر فسون و حیلت
این است شهریاری دیگر فریب و دستان
گر هیچکس جهانبان ممکن بود که باشد
جز تو کسی نباشد اندر جهان جهانبان
تا تخم داد کِشتی از داد تو جهان را
چاره همی نباشد چون کشت را زباران
اقبال هر زمانی پیش تو مژده آرد
از نعمتی دگرگون وز نصرتی دگرسان
عمر تو باد شاها با عمر نوح هم‌بر
وز تیغ تو بر اعدا باریده باد طوفان
در عشرت و تماشا بادی چنین که هستی
بر تخت شاه و خسرو وز بخت شاد و خندان
پشت همه شهانی پشت تو باد دولت
یار همه جهانی یار تو باد یزدان

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن (مضارع مثمن اخرب)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: پروژهٔ بازبینی OCR

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

از دورهای گردون وز صنع‌های یزدان
زیباترین عالم فرخ‌ترین کیهان
هوش مصنوعی: از دوردست‌های آسمان و آثار آفرینش خدا، زیبایی‌ترین جهان و خوشبخت‌ترین کیهان را می‌بینیم.
از نورهاست خورشید از طبعهاست آتش
از سنگهاست یاقوت از فصلهاست نیسان
هوش مصنوعی: خورشید به عنوان منبع نور به وجود آمده است، آتش از ویژگی‌های طبیعی سنگ‌ها نشأت می‌گیرد و یاقوت نیز به واسطه تغییرات فصلی، به خصوص در بهار، شکل می‌گیرد.
از ماه‌هاست روزه از روزهاست جمعه
از خانه‌هاست کعبه وز نامه‌هاست قرآن
هوش مصنوعی: مدت‌هاست که روزها به کام روزه گذشته و روز جمعه در خانه‌ها سهم خاصی دارد. کعبه، و نامه‌ها نیز اشاره به قرآن دارند.
از انبیاست احمد وز خسران ملک‌شه
زاقلیمهاست رابع وز شهرها صفاهان
هوش مصنوعی: احمد، یکی از پیامبران است و محنت و بدبختی از سرزمین‌هایی که حکمرانی می‌کند به دور است. در این میان، یکی از شهرهای زیبا و باصفا، اصفهان است.
زین بیشتر شناسم لیکن دراز گردد
گر جمله برشمارم در پیش تخت سلطان
هوش مصنوعی: من بیشتر از این می‌شناسم، اما اگر بخواهم همه را در مقابل تخت سلطان بگویم، طولانی می‌شود.
شاهنشه معظم فخر نژاد آدم
شاهی که کرد عالم چون روضه‌های رضوان
هوش مصنوعی: شاهنشاه بزرگ و با عظمت، افتخار نسل بشر به عنوان پادشاهی که دنیا را مانند باغ‌های بهشت زیبا کرده است.
از رسمهای خوبش رونق فزود ملت
وز اعتقاد پاکش قوت گرفت ایمان
هوش مصنوعی: خوبی‌های او باعث شکوفایی جامعه شد و باورهای پاکش موجب تقویت ایمان مردم گردید.
ابری است گوهرافشان دستش به روز بخشش
تیغش به روز کوشش تیری است آتش افشان
هوش مصنوعی: ابرهایی وجود دارند که گوهرهای درخشان را پخش می‌کنند. آنها با دستشان روزی را می‌بخشند و با تیغی که دارند، در تلاش‌اند. همچنین، مانند تیرهایی هستند که آتش را به اطراف پرتاب می‌کنند.
در شرع هست حُکْمش کافی چو علم در دل
در ملک هست رایش صافی چو عقل در جان
هوش مصنوعی: در قوانین شرع، حکم آن به اندازه کافی روشن است و هنگامی که علم در دل انسان باشد، در رفتار و کردار او نیز نمایان می‌شود. همان‌طور که عقل در وجود انسان تأثیرگذار است.
با حکم او نکاود هرکاو بود موحد
وز رای او نتابد هر کاو بود مسلمان
هوش مصنوعی: با فرمان او، هر کسی که مومن خالص باشد، آرامش پیدا می‌کند و هیچ کس نمی‌تواند از نظر او منحرف شود، حتی اگر مسلمان باشد.
بر خاتم سعادت مهری شدست مهرش
مهری که بود از اول بر خاتم سلیمان
هوش مصنوعی: سعادت به یک نشانه‌ای شبیه به مهر تبدیل شده است؛ مهری که از زمان‌های دور به مهر سلیمان تعلق داشته است.
نور سعادت او گر یافتی سکندر
هرگز طلب نکردی در ظلمت آب حَیو‌ان
هوش مصنوعی: اگر سکندر به نور خوشبختی دست پیدا کرده باشد، هرگز در تاریکی به دنبال آب حیات نمی‌گردد.
ای روز بزم کردن چون نوبهار خرم
وی روز بار دادن چون آفتاب تابان
هوش مصنوعی: ای روز جشن و شادمانی، همچون بهار خوشبو و سرسبز، و ای روزی که برکت و نعمت می‌بخشد، مانند خورشید درخشان و تابان.
کفر از تو گشت تاری دین از تو گشت روشن
عدل از تو گشت پیدا جور از تو گشت پنهان
هوش مصنوعی: کفر به واسطه تو به تاریکی افتاد و دین به روشنایی رسید. عدل از تو نمایان شد و ظلم از تو پنهان گردید.
بسیار بود بدعت خشم توکردش اندک
دشوار بود نصرت تیغ تو کردش آسان
هوش مصنوعی: خشم تو تأثیر زیادی داشت و باعث شد کارهای نادرستی زیاد شوند، اما با قدرت و پشتیبانی شمشیر تو، کارها راحت‌تر شد.
از هیبت و نهیبت برخاست بانگ و غلغل
از قصرهای قیصر وز خانه‌های خاقان
هوش مصنوعی: صدای رعد و برق از شکوه و عظمت قصرهای قیصر و خانه‌های خاقان بلند شده است.
هم در هوای مشرق هم در زمین مغرب
هم در دیار ایران هم در بلاد توران
هوش مصنوعی: این بیت اشاره به وسعت فرهنگ و نفوذ آن در مناطق مختلف دارد. چه در شرق و چه در غرب، چه در ایران و چه در سرزمین‌های ترک‌زبان، این فرهنگ و زیبایی‌هایش حاضر و مشهود است.
از جیش توست قوت وز جوش توست قدرت
از حزم توست حجت وز عزم توست برهان
هوش مصنوعی: نیروی تو ناشی از تلاش و کوشش توست، و قدرت تو از انگیزه و اراده‌ات به وجود می‌آید. استدلال و دلایل منطقی تو از خرد و فهم تو نشأت می‌گیرد، و پذیرش و استحکام نظرهایت از اراده‌ات سرچشمه می‌گیرد.
این است پادشاهی دیگر فسون و حیلت
این است شهریاری دیگر فریب و دستان
هوش مصنوعی: این دیگر نوعی سلطنت است که پر از فریب و نیرنگ است و این شیوه‌ای دیگر از حکمرانی است که با فریب و عوام فریبی همراه است.
گر هیچکس جهانبان ممکن بود که باشد
جز تو کسی نباشد اندر جهان جهانبان
هوش مصنوعی: اگر کسی که بتواند بر جهان فرمانروایی کند وجود داشته باشد، جز تو هیچ کس دیگری در این دنیا برتر از تو نخواهد بود.
تا تخم داد کِشتی از داد تو جهان را
چاره همی نباشد چون کشت را زباران
هوش مصنوعی: تا زمانی که از تو کشت و زرع کنید، دنیا هیچ راه حلی نخواهد داشت، چون زمین فقط با باران زنده است.
اقبال هر زمانی پیش تو مژده آرد
از نعمتی دگرگون وز نصرتی دگرسان
هوش مصنوعی: در هر زمان، شایستگی‌ها و موفقیت‌های جدیدی به تو خبر می‌دهد، و از نعمت‌های مختلف و کمک‌های متفاوتی می‌گوید.
عمر تو باد شاها با عمر نوح هم‌بر
وز تیغ تو بر اعدا باریده باد طوفان
هوش مصنوعی: ای پادشاه، آرزوی ما این است که عمر تو به درازای عمر نوح باشد و با قدرت تو، دشمنان همواره در ترس و ناتوانی پیش بروند.
در عشرت و تماشا بادی چنین که هستی
بر تخت شاه و خسرو وز بخت شاد و خندان
هوش مصنوعی: در خوشی و زیبایی، تو مانند پادشاه و بزرگ زاده‌ای هستی که از نعمت و شادکامی برخوردار و با لبخندی بر لب زندگی می‌کنی.
پشت همه شهانی پشت تو باد دولت
یار همه جهانی یار تو باد یزدان
هوش مصنوعی: بر جلال و عظمت تو، تمام دنیا پشت تو است. نعمت و خوشبختی همه دنیا به یاری تو وابسته است، و امید ما به خداوند است.