گنجور

شمارهٔ ۱۶ - قصیده ناتمام در مدح الب ارسلان

به گردون برین بر شد، ز فخر این ملکت ایران
که گسترد از برش سایه خجسته رایت سلطان
اگر ویران شد این ایران ز جور ترکمانان بد
ز عدل شاه نیک‌اختر به ساعت گردد آبادان
خداوند جهان، الب ارسلان، سلطان دین‌پرور
که با عدلش نماند جور یک‌سر عدل نوشروان
خداوندی، که در سود و زیان خشنودی و خشمش
یکی لهوی‌ست بی‌اَندُه، یکی دردی‌ست بی‌درمان
به هول رعد و گشت باد و خشم ابر آزاری
به زور پیل و سهم شیر و مکر گرگ پردستان
به هنگام درنگ اندر همه چون کوه بر هامون
به هنگام شتاب اندر همه چون چرخ در جولان
قوی چون سد اسکندر، سیه‌دل چون شب تاری
همه آشفته چون دریا، به قدر قطرهٔ باران
به یک حمله، که سلطان کرد همچون شیر بر آهو
ز خون خصم دریا شد، به یک ساعت همه میدان
چو سهم رایتت بیند معادی زود بگریزد
چو اهریمن، که بگریزد ز سهم آیت فرقان
به چونین فتح فرخنده، که دادت ایزد داور
تو شادی کن، که دشمن گشت زار و خسته و حیران
همی تا چرخ زنگاری به گرد مرکز ناری
همی گردد گه و بی‌گه، به شادی‌ها و بر احزان
تو یار شادمانی باش، تا دشمن خوردانده
تو جفت تندرستی باش، تا دشمن بُوَد نالان

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

به گردون برین بر شد، ز فخر این ملکت ایران
که گسترد از برش سایه خجسته رایت سلطان
هوش مصنوعی: در آسمان بلند، به خاطر افتخار کشور ایران، که سایه خوش یمن پرچم پادشاهی‌اش را بر گستره‌ای وسیع انداخته است.
اگر ویران شد این ایران ز جور ترکمانان بد
ز عدل شاه نیک‌اختر به ساعت گردد آبادان
هوش مصنوعی: اگر ایران به دلیل ظلم ترکان ویران شود، به زودی به سبب انصاف و عدالت شاه نیک‌اختر دوباره آباد خواهد شد.
خداوند جهان، الب ارسلان، سلطان دین‌پرور
که با عدلش نماند جور یک‌سر عدل نوشروان
هوش مصنوعی: خداوند جهان، الب ارسلان، پادشاهی که دین را حمایت می‌کند و با انصافش، هیچ گونه ظلمی نمی‌ماند، همانطور که عدل نوشروان در تاریخ مشهور است.
خداوندی، که در سود و زیان خشنودی و خشمش
یکی لهوی‌ست بی‌اَندُه، یکی دردی‌ست بی‌درمان
هوش مصنوعی: خدای بزرگ، که در خوشی و ناخوشی، رضایت و نارضایتی‌اش یکی است، احساسی بی‌فایده و بی‌توجهی دارد که هیچ درمانی برای آن وجود ندارد.
به هول رعد و گشت باد و خشم ابر آزاری
به زور پیل و سهم شیر و مکر گرگ پردستان
هوش مصنوعی: در این شعر، توصیف حالتی پرتنش و وحشتناک از طبیعت و موجودات است. صداهای ترسناک رعد و برق، وزش باد شدید و خشم ابرها، به همراه قدرت و شدت حیواناتی چون فیل، شیر و گرگ، تصویرسازی می‌کند. این ترکیب نمادین نشان‌دهندهٔ خطر و چالش‌های بزرگ است که انسان ممکن است با آن‌ها مواجه شود.
به هنگام درنگ اندر همه چون کوه بر هامون
به هنگام شتاب اندر همه چون چرخ در جولان
هوش مصنوعی: در زمان تأمل و اندیشه، انسان باید مانند کوه ثابت و استوار باشد، و در moments پرشتاب و هیجان، باید مانند چرخ در حرکت و جنب و جوش باشد.
قوی چون سد اسکندر، سیه‌دل چون شب تاری
همه آشفته چون دریا، به قدر قطرهٔ باران
هوش مصنوعی: اینجا به قدرت و استحکام اشاره شده که همچون سد اسکندر قوی است، اما در عین حال دل‌هایی تیره و ناامید مانند شب تار دارند. همه در حال آشفتگی هستند، اما میزان آن آشفتگی فقط به اندازه یک قطره باران است.
به یک حمله، که سلطان کرد همچون شیر بر آهو
ز خون خصم دریا شد، به یک ساعت همه میدان
هوش مصنوعی: سلطان مانند شیری که به شکار آهو می‌رود، با یک حملهٔ قوی و سریع، دشمنان را به شدت شکست داد. در یک لحظه، تمام میدان نبرد پر از خون دشمنان شد.
چو سهم رایتت بیند معادی زود بگریزد
چو اهریمن، که بگریزد ز سهم آیت فرقان
هوش مصنوعی: وقتی که سهم تو از حقیقت و راه درست مشخص شود، سریعاً از آن دوری می‌کند، مانند اهریمنی که از نشانه‌های روشن و واضح برمی‌گردد.
به چونین فتح فرخنده، که دادت ایزد داور
تو شادی کن، که دشمن گشت زار و خسته و حیران
هوش مصنوعی: با این پیروزی مبارک که خداوند به تو عطا کرد، شاد باش؛ زیرا دشمنان در اندوه و سردرگمی به سر می‌برند.
همی تا چرخ زنگاری به گرد مرکز ناری
همی گردد گه و بی‌گه، به شادی‌ها و بر احزان
هوش مصنوعی: همان‌طور که چرخگردان زنگار گرفته به دور مرکز خود می‌چرخد، گاهی در شادی و گاهی در اندوه، زندگی نیز پر از نوساناتی است که به طور پیوسته در حال تغییر است.
تو یار شادمانی باش، تا دشمن خوردانده
تو جفت تندرستی باش، تا دشمن بُوَد نالان
هوش مصنوعی: دوست شاد و خوشحال باش، تا دشمنان دلسرد و ناراحت شوند. بهشتی برای بهبود و سلامتی خود بیاب، تا دشمنان تو در عذاب و ناکامی باشند.

حاشیه ها

1400/08/18 16:11
افسانه چراغی

ترکمانان درست است.

1400/08/18 16:11
افسانه چراغی

ابر آذاری درست است. آذار ماه هفتم از سال سُریانی مطابق با اول بهار است.

1402/08/20 02:11
امیرحسین صباغی

تا جایی که می‌دونم الب ارسلان خودش هم ترکمان بوده. محض شوخی میگم ولی واقعا باید روی ناتمام بودن این قصیده بیشتر تأمل کرد :)