گنجور

شمارهٔ ۵۶

دل گواهی می دهد این کعبه اقبال را
کرد معمار فلک دایم به معموری ضمان
پیش این ایوان اگر تقدیر دستوری دهد
سجده آرد طاق کسری نه که طاق آسمان
ظل او غمخوار گان را چون ادم بزم طرب
صحن او ترسندگان را چون حرم حصن امان
پاسبانی بر سرش بر پاس هر بامی فضا
پیشگاری بر درش در پیش هر کاری زمان
جز رقیبان هنر در وی نبوده دیده کس
جز امینان خرد بر وی نبوده قهرمان
کوته از بالای اوج منظرش دست یقین
قاصر از پهنای بسط مطرحش پای گمان
از پی جانداری سلطان عالی هیکلش
شحنه جوشن وران چرخ بردارد کمان
دور باش عکس اولاحول دیو آمد که هست
هفت نقش منفعل از چار قطر او زمان
مطرب طبع است خاکپای او در خاصیت
راست چون خاکی که باشد مدفن زر جهان
خسته محنت حریم او پسند ملتجا
هاتف دولت صدای او گزیند ترجمان
دولت فربه ز فر اوست راعی عجاف
سایه لاغر زیاد او مراعی آسمان
مالک او گر نبودی مسند قاضی القضات
در جناب او سعادت کی نشستی یک زمان
یا رب اقبالی ده او را بر حضور اولیا
چون اجل امید بند و چون سخن جاویدمان

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دل گواهی می دهد این کعبه اقبال را
کرد معمار فلک دایم به معموری ضمان
هوش مصنوعی: دل اشاره می‌کند که این کعبه، نماد خوشبختی است و معمار آسمان همیشه در حال ساخت و ساز و حفاظت از آن است.
پیش این ایوان اگر تقدیر دستوری دهد
سجده آرد طاق کسری نه که طاق آسمان
هوش مصنوعی: اگر در این مکان مقدس سرنوشت حکم دهد، طاق کسری (طاق کسری از بناهای باستانی ایران) به خاطر عظمت و اهمیت آن به سجده درمی‌آید، نه اینکه فقط طاق آسمان چنین احترامی داشته باشد.
ظل او غمخوار گان را چون ادم بزم طرب
صحن او ترسندگان را چون حرم حصن امان
هوش مصنوعی: سایه او، حامیانش را مانند آدمی در مجلس شادی می‌سازد و ترساندگان را مانند حرمتی که از امنیت برخوردارند، در امان نگه می‌دارد.
پاسبانی بر سرش بر پاس هر بامی فضا
پیشگاری بر درش در پیش هر کاری زمان
هوش مصنوعی: در اینجا گوینده به تدبیر و مراقبت از امور اشاره دارد. او می‌گوید که مانند نگهبانی که بر روی بام‌ها ایستاده و همه جا را زیر نظر دارد، باید در کارها دقت کرد و از هر حرکتی آگاه بود. به مضمون کلی این بیان می‌توان اشاره کرد که ضرورت مراقبت و زمان‌شناسی در انجام کارها اهمیت دارد.
جز رقیبان هنر در وی نبوده دیده کس
جز امینان خرد بر وی نبوده قهرمان
هوش مصنوعی: هیچ‌کس جز رقیبان هنر او را ندیده و فقط خردمندان بر او مسلط بوده‌اند.
کوته از بالای اوج منظرش دست یقین
قاصر از پهنای بسط مطرحش پای گمان
هوش مصنوعی: از جایگاه بالای اوج، دیدگاهش به حدی است که یقین نمی‌تواند به تمام دامنه‌ی گستردگی آن برسد و فقط پای گمان در این میان وجود دارد.
از پی جانداری سلطان عالی هیکلش
شحنه جوشن وران چرخ بردارد کمان
هوش مصنوعی: در پی موجودی با stature و مقام بلند، شجاعت و دلاوری همچون کمان بلند از آسمان را به دوش می‌کشد.
دور باش عکس اولاحول دیو آمد که هست
هفت نقش منفعل از چار قطر او زمان
هوش مصنوعی: دور باش از تصورات اولیه که مانند دیوانگی است، زیرا هفت تصویر از تغییرات زمان به خاطر او وجود دارد.
مطرب طبع است خاکپای او در خاصیت
راست چون خاکی که باشد مدفن زر جهان
هوش مصنوعی: مطرب مانند یک هنرمند بزرگ است که در هر جایی که پا می‌گذارد، تاثیر و خاصیت خود را به جا می‌گذارد، همان‌طور که خاکی که در آن طلا دفن شده، ارزش و خاصیت خاصی دارد.
خسته محنت حریم او پسند ملتجا
هاتف دولت صدای او گزیند ترجمان
هوش مصنوعی: انسانی که از سختی‌ها و مشکلات زندگی خسته شده است، به حریم و محضر خداوند پناه می‌برد. هر کسی که در جستجوی راهنمایی و حمایت باشد، صدای خدا را که مثل یک پیامبر یا راهنما است، به عنوان بهترین گزینه انتخاب می‌کند.
دولت فربه ز فر اوست راعی عجاف
سایه لاغر زیاد او مراعی آسمان
هوش مصنوعی: خوشبختی و نعمت از قدرت و عظمت او ناشی می‌شود، و نگهبانان و مدیران در زیر سایه او هستند و این سایه، به اندازه‌ای نازک و کم‌مایه است که بیشتر شبیه یک سرپناه ضعیف به شمار می‌آید. در حقیقت، خوشبختی و زمین‌های حاصلخیز در زندگی به او وابسته است.
مالک او گر نبودی مسند قاضی القضات
در جناب او سعادت کی نشستی یک زمان
هوش مصنوعی: اگر مالک در کنار او نبود، به عنوان قاضی القضات بر این مسند نمی‌نشست و آیا سعادت در یک لحظه در نزد او فرود می‌آمد؟
یا رب اقبالی ده او را بر حضور اولیا
چون اجل امید بند و چون سخن جاویدمان
هوش مصنوعی: خداوندا، به او توفیق بده تا در حضور اولیای الهی قرار گیرد، همچنان که مرگ به او امیدی نمی‌دهد و کلامش همیشگی است.