گنجور

شمارهٔ ۷۰ - مدح نظامی گنجوی و یکی از دانشمندان زمان

ای جره ی صید جای دانش
پرواز گهت و رای دانش
پرورده برای ملک نطقت
در سایه پر همای دانش
چون چتر سخن جهان گشاید
در موکب تو لوای دانش
از قرصه نور ساخت ذهنت
گوی آن کله قبای انش
از خاک در تو دیده ی عقل
زد کدیه توتیای دانش
گرد سم اسب تو لقب یافت
گویم که چه، کیمیای دانش
آئینه بخواه تا به بینی
نور خرد و صفای دانش
تا چاک زنی مرقع چرخ
بر دوش فکن ردای دانش
بی مجمره نسیم طبعت
خرم نشود هوای دانش
بی شکر شکر تو بنالد
طوطی سخن سرای دانش
ای هدهد غیب را سلیمان
ایش الخبر از سبای دانش
هم خوان مسافران بالاست
ذهن تو بمرحبای دانش
یک خانه خدای میهمان دار
نامد چو تو در سرای دانش
بالای بساط آفرینش
کامی است تو را بپای دانش
شیران سخن سگ تو گشنند
ای آهوی سبزه جای دانش
آن شد که زمانه را سزی تو
در عزم کله ربای دانش
با نافه دمد سخن ز لفظت
در باغ هنر کیای دانش
گلزار وجود بلبلان داشت
در بسته لب از نوای دانش
امروز ملک شهی روان است
در چتر سپهر سای دانش
یعنی که، بحق جو او نظامی است
در مرتبه پادشای دانش
ای ذات تو دانش مجسم
دایم بادا بقای دانش

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای جره ی صید جای دانش
پرواز گهت و رای دانش
هوش مصنوعی: ای پرنده‌ی شکار، تو در جایی برای پرواز سرشار از علم و دانش قرار داری.
پرورده برای ملک نطقت
در سایه پر همای دانش
هوش مصنوعی: پرورده‌ای که برای پادشاهی زبان تو در سایه و حمایت علم و دانایی به وجود آمده است.
چون چتر سخن جهان گشاید
در موکب تو لوای دانش
هوش مصنوعی: زمانی که کلام و سخن، مانند چتری بزرگ بر فراز تو گسترده می‌شود، در آن هنگام نشانه‌های دانش و آگاهی در محفل تو نمایان می‌شود.
از قرصه نور ساخت ذهنت
گوی آن کله قبای انش
هوش مصنوعی: ذهن تو مانند یک منبع روشنایی عمل می‌کند و می‌تواند به خوبی تصاویر و تصورات را شکل دهد. پس مانند یک گوی در دستانت، فکر کن و ایده‌هایت را به جلو بیاور.
از خاک در تو دیده ی عقل
زد کدیه توتیای دانش
هوش مصنوعی: از خاک تو، چشمان عقل به جستجوی حقیقت نگریسته و در تو، دانش به مثابه ی یک داروی شفابخش یافت شده است.
گرد سم اسب تو لقب یافت
گویم که چه، کیمیای دانش
هوش مصنوعی: سم اسب تو نامی یافته است؛ بگویم چه، گنجینه‌ای از دانش است.
آئینه بخواه تا به بینی
نور خرد و صفای دانش
هوش مصنوعی: برای مشاهده روشنی عقل و پاکی دانش، به آینه نگاه کن.
تا چاک زنی مرقع چرخ
بر دوش فکن ردای دانش
هوش مصنوعی: تا زمانی که آستین خود را بزنید، بار دانش را بر دوش خود بلندی کنید.
بی مجمره نسیم طبعت
خرم نشود هوای دانش
هوش مصنوعی: اگر از زیبایی و لطافت طبیعت دور باشیم، هوای دانش و معرفت نیز دلپذیر نخواهد بود.
بی شکر شکر تو بنالد
طوطی سخن سرای دانش
هوش مصنوعی: بدون وجود شکر، طوطی که سخن گو و با دانش است، از تو شکایت می‌کند.
ای هدهد غیب را سلیمان
ایش الخبر از سبای دانش
هوش مصنوعی: ای هدهد، تو که در امور پنهان و غیب خبره‌ای، خبر سلیمان را از سرزمین سبا بیاور.
هم خوان مسافران بالاست
ذهن تو بمرحبای دانش
هوش مصنوعی: ذهن تو مانند همسفرانی است که با تو در مسیر آموختن همراهند و تو را به سمت دانش و معرفت می‌برند.
یک خانه خدای میهمان دار
نامد چو تو در سرای دانش
هوش مصنوعی: خانه‌ای که در آن از خدا میزبانی می‌شود، به لطف تو در عرصه دانش روشن و آباد است.
بالای بساط آفرینش
کامی است تو را بپای دانش
هوش مصنوعی: در جهان آفرینش، فرصتی برای بهره‌مندی و کامیابی وجود دارد، به شرطی که تو دانش و آگاهی لازم را داشته باشی.
شیران سخن سگ تو گشنند
ای آهوی سبزه جای دانش
هوش مصنوعی: در اینجا شاعر در مورد افرادی صحبت می‌کند که در زمینه سخن و بیان مهارت دارند و به نوعی از توهین یا تحقیر تفکر عمیق و دانش واقعی نسبت به آن‌ها اشاره می‌کند. او به گونه‌ای یادآور می‌شود که کسانی که درکی عمیق از مسائل دارند، از صدای بی‌پایه و بی‌معنی آن‌ها خسته شده‌اند. در واقع، این بیت به تمایز میان گفتار سطحی و عقل و دانش واقعی اشاره دارد.
آن شد که زمانه را سزی تو
در عزم کله ربای دانش
هوش مصنوعی: زمانه به تو نیاز دارد تا با اراده و عمل خود، به پیشرفت و افزایش دانش کمک کنی.
با نافه دمد سخن ز لفظت
در باغ هنر کیای دانش
هوش مصنوعی: از گلویی لطیف و خوشبو، سخنانی زیبا و دلنشین در دنیای هنر و معرفت جاری است.
گلزار وجود بلبلان داشت
در بسته لب از نوای دانش
هوش مصنوعی: وجود گلزار مانند باغی است که بلبلان (پرنده‌ها) در آن زندگی می‌کنند، اما به دلیل بسته بودن لب‌هایشان، نمی‌توانند از دانش و آگاهی خود لذت ببرند و نغمه سر دهند.
امروز ملک شهی روان است
در چتر سپهر سای دانش
هوش مصنوعی: امروز سلطنت و حکومت پادشاه به طرز چشمگیری در آسمان علم و دانش وجود دارد.
یعنی که، بحق جو او نظامی است
در مرتبه پادشای دانش
هوش مصنوعی: به راستی، او دارای دانی است که در بالاترین مقام دانش، همچون پادشاهی می‌درخشد.
ای ذات تو دانش مجسم
دایم بادا بقای دانش
هوش مصنوعی: ای وجود تو نمایانگر علم و دانش است و امیدوارم که این دانش همیشه پایدار بماند.