گنجور

شمارهٔ ۳۶ - مدح سلطان ارسلان بن طغرل - مطلع سوم

ای شاه شیر زهره، شکارت خجسته باد
فیل دمان بخام کمند تو بسته باد
باز تو را که شاه طیور است چون عقاب
از گوسفند تخته افلاک مسته باد
منقار چرخ و ناخن شاهین فرخت
پشت دو نسر طایر واقع شکسته باد
باباس چنگ و ناب سگانت زدست قطب
افسار دب اصغر و اکبر گسسته باد
شیر از هراس یوز تو و خشم یوز تو
از دیده تو رنگ بخوناب شسته باد
بادام شکل، چشم گو زنان کوهسار
باسک زن تو، دست شکن پوز بسته باد
کز لک زنان دو شاخه تیر از کمان تو
از سینه پلنگ کمر، کبر جسته باد
آنجا که جور عدل تو دندان نمود، ظلم
از کام اژدهای حوادث برسته باد
تا نیستان کنام بود شیر بیشه را
بهر تو مرغزار وقا نیزه رسته باد
تیغت شکار کرده عدوو را و گفته فتح
کای شاه شیر حمله شکارت، خجسته باد

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای شاه شیر زهره، شکارت خجسته باد
فیل دمان بخام کمند تو بسته باد
هوش مصنوعی: ای پادشاه قدرتمند، امیدوارم که شکار تو موفق و مبارک باشد و فیل در زمان شکار، به دام تو بیفتد.
باز تو را که شاه طیور است چون عقاب
از گوسفند تخته افلاک مسته باد
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که تو که مانند عقاب، پرنده‌ای بزرگ و بلندپرواز هستی، باید از زندگی ساده و خاکی مانند گوسفند فاصله بگیری و خود را به سطحی بالاتر برسانی. به عبارت دیگر، تو در شرایطی هستی که باید به جای زندگی معمولی، به سوی آسمان‌ها و بلندای آرزوها پرواز کنی.
منقار چرخ و ناخن شاهین فرخت
پشت دو نسر طایر واقع شکسته باد
هوش مصنوعی: نوک چرخ و ناخن شاهین بر پشت دو پرنده دیگر شکسته شده است.
باباس چنگ و ناب سگانت زدست قطب
افسار دب اصغر و اکبر گسسته باد
هوش مصنوعی: پدر بزرگوار، چنگ‌های تو و نبوغ سگانت را از دست داده‌ایم. افسار دو ستاره بزرگ، اصغر و اکبر، نیز به طور کامل گسسته و جدا شده است.
شیر از هراس یوز تو و خشم یوز تو
از دیده تو رنگ بخوناب شسته باد
هوش مصنوعی: شیر به خاطر ترس از یوز، وحشت کرده و خشم یوز هم به خاطر حضور تو به شدت افزایش پیدا کرده است. این وضعیت باعث شده که یوز هم از تو رنگ خود را به خون بزند.
بادام شکل، چشم گو زنان کوهسار
باسک زن تو، دست شکن پوز بسته باد
هوش مصنوعی: چشم‌های زیبا و بادامی‌ شکل زنانی که در کوه‌ها زندگی می‌کنند، مثل دست‌های کنترل شده‌ای هستند که به آرامش می‌انجامند و در برابر باد تسلیم نمی‌شوند.
کز لک زنان دو شاخه تیر از کمان تو
از سینه پلنگ کمر، کبر جسته باد
هوش مصنوعی: تیرهای دو شاخه‌ای که از کمان تو پرتاب شده‌اند، مانند لک‌زنان در جست‌وجوی شکار، با قدرت و دقت بیشتری به هدف می‌خورند و این نشان‌دهنده توانایی و قوت توست. همچنین، افراشتگی و غرور باد به خاطر قدرتی است که در تو وجود دارد.
آنجا که جور عدل تو دندان نمود، ظلم
از کام اژدهای حوادث برسته باد
هوش مصنوعی: در جایی که عدالت تو خود را نشان می‌دهد، ظلم و ستم از دندان‌های بلایای زندگی دور شده است.
تا نیستان کنام بود شیر بیشه را
بهر تو مرغزار وقا نیزه رسته باد
هوش مصنوعی: تا زمانی که جنگل باشد، شیر نیز در میانه آن زندگی می‌کند. اما برای تو، دشت و مزرعه‌ای در نظر داریم که از این نبردها دور باشد و آرامش داشته باشد.
تیغت شکار کرده عدوو را و گفته فتح
کای شاه شیر حمله شکارت، خجسته باد
هوش مصنوعی: تیغ تو دشمنان را به دام انداخته و اعلام کرده‌اند که پیروز شده‌ای. ای شاه شیر، حمله‌ات در شکار شگفت‌انگیز است، پس برایت آرزوی کامیابی داریم.