اهلی شیرازیبخش ۸ - مدح امیر اعظم شاه قلی بیگ
فلک قدری که هست از عزت و جاه
بصورت شه بمعنی چاکر شاه
برحمت دستگیر هر بد و نیک
چراغ دیده عالم قلی بیگ
ز خورشید فزون روشن ضمیری
بلند از قدر او نام امیری
چنان ضبط امور ملک فرمود
که هم حق راضی و هم خلق خشنود
همه پرگاروش آن رای گیرد
که حق در مرکز خود جای گیرد
از آن کوتاه دست شبروان است
که شمع او چراغ کاروان است
ز عدل او چو مهر و صبح صادق
بود با پنبه هم آتش موافق
چو آتش هر که باشد تند و سرکش
به لطفش میزند آبی بر آتش
به حشمت طور درویشانه دارد
از و شمع فلک پروانه دارد
زهی خلق و کرم کز دور و نزدیک
همی گوید دعایش ترک و تاجیک
گرش باشد کسی دشمن درین جمع
ز سر تا پا برآرد رشته چون شمع
الهی تا ز نور شمع خورشید
بود روشن چراغ ماه جاوید
بکام دوستان کوری بدخواه
چراغش زنده باد از دولت شاه
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
فلک قدری که هست از عزت و جاه
بصورت شه بمعنی چاکر شاه
هوش مصنوعی: آسمان به اندازه‌ای که دارای مقام و عظمت است، به شکل یک پادشاه است، به معنای این که همواره در خدمت شاه است.
برحمت دستگیر هر بد و نیک
چراغ دیده عالم قلی بیگ
هوش مصنوعی: به یاری خود، هم برای نیکان و هم برای بدان، چراغ راه عالم، قلی بیگ را همراهی کن.
ز خورشید فزون روشن ضمیری
بلند از قدر او نام امیری
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی از شعاع نور خورشید و ویژگی‌های مثبت آن می‌گوید. در واقع، خورشید به عنوان نمادی از روشنی و روشن‌دلی، بالاتر از مقام و ارزش‌های انسانی قرار دارد. این روشن‌دلی به گونه‌ای است که شخصی که از آن بهره‌مند است، به مقام و موقعیت بلندی دست می‌یابد و به عنوان یک امیر مورد احترام و ستایش قرار می‌گیرد.
چنان ضبط امور ملک فرمود
که هم حق راضی و هم خلق خشنود
هوش مصنوعی: به گونه‌ای مسائل کشور را ساماندهی کرد که هم خدا راضی بود و هم مردم خوشنود.
همه پرگاروش آن رای گیرد
که حق در مرکز خود جای گیرد
هوش مصنوعی: همه چیز و هر نظری باید به گونه‌ای باشد که حقیقت در مرکزیت آن قرار بگیرد.
از آن کوتاه دست شبروان است
که شمع او چراغ کاروان است
هوش مصنوعی: این جمله بیانگر این است که افرادی که در شب و تاریکی مسیر را می‌پیمایند، به روشنایی و هدایت شمعی نیاز دارند که به عنوان نور راه کاروان عمل می‌کند. به عبارت دیگر، به کمک نور می‌توان در تاریکی حرکت کرد و به مقصود رسید.
ز عدل او چو مهر و صبح صادق
بود با پنبه هم آتش موافق
هوش مصنوعی: اگر عدالت خداوند همانند خورشید و صبح روشن باشد، حتی با ماده‌ای نرم و بی‌ضرر مانند پنبه هم می‌توان آتش و حرارت را مشاهده کرد.
چو آتش هر که باشد تند و سرکش
به لطفش میزند آبی بر آتش
هوش مصنوعی: هر کس که بسیار پرخاشگر و تندخو باشد، با محبت و مهربانی کسی می‌تواند حالت او را بهبود بخشد و آرامش را به او بازگرداند.
به حشمت طور درویشانه دارد
از و شمع فلک پروانه دارد
هوش مصنوعی: این بیت به زیبایی دلنشینی اشاره دارد که در زندگی مادی و تکبر ظاهری دیده نمی‌شود. تلاش برای داشتن شخصیت و روح والا به رغم ساده‌زیستی و صراحت، در اوج زیبایی و جذابیت است. شمع آسمان (فلک) مانند پروانه‌ای است که به دور این زیبایی می‌چرخد و جاذبه‌ی آن را نشان می‌دهد.
زهی خلق و کرم کز دور و نزدیک
همی گوید دعایش ترک و تاجیک
هوش مصنوعی: چه خوش، آفرینش و کرمی که از دور و نزدیک دعای خیرش به گوش می‌رسد، چه ترک باشد و چه تاجیک.
گرش باشد کسی دشمن درین جمع
ز سر تا پا برآرد رشته چون شمع
هوش مصنوعی: اگر در این جمع کسی با تو دشمن باشد، او از سر تا پا همچون شمع ذوب می‌شود.
الهی تا ز نور شمع خورشید
بود روشن چراغ ماه جاوید
هوش مصنوعی: خداوندا، تا زمانی که نور شمع خورشید وجود دارد، چراغ ماه جاودانه و روشن بماند.
بکام دوستان کوری بدخواه
چراغش زنده باد از دولت شاه
هوش مصنوعی: دوستی های واقعی و بی‌ریا زنده و پایدار بمانند و از نیات بد افراد حسود دور بمانند؛ زیرا در روشنایی و حمایت حکمرانان است که این دوستی‌ها شکوفا می‌شود.