اهلی شیرازیبخش ۱۰ - دایره تدویر
ایا شهی که بجان اهلیت گهر افشاند
نشاید آنکه کند کس دریغ ازو دینار
رهی بر تو که دریای پر دری آمد
که تا دهانش پر از در کنی و سیم نثار
اهلی که فشاتد بر تو در پر
شاید که کنی دهانش پر در
تقطیع: مفعول مفاعلن فعولن
قافیه: ذوقافیتین، مکرر- متواتر
بحر: هزج مسدس اخرب
صنعت: حسن طلب
بسوخت غیرو چو من نامده ازان منصور
که در طریق سخن شاعرم روش هموار
سوخت غیر و چو من نامده منصور
در طریق سخن شاعر مشهور
تقطیع: فاعلات مفاعیل مفاعیل
قافیه: مردف بردف مفرد
بحر: مشاکل مکفوف مقصور
صنعت: تفسیر خفی
اگر چه شد دل واله براه زیر و زبر
چهاز نوش یکی دید جانم از آزار
لطیف خلقی کایم نیاورم انده
اگر نیابم من بخت شد ضرر در کار
اگر چه واله ازو لطف خلق من مانده
چه دید جانم از آزار گر نشد در کار
شد دل بره آرزویی کای یاور
از نوش یکی یابم من بخت ضرر
تقطیع: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلات
قافیه:
بحر: مجتث مخبون
صنعت:
این بیت در بحر مجتث مخبون گفته شده و مجتث مخبون محذوف از حروف سیاهی آن دو بیت سابق جمع آمد و از سرخی بیت دیگر جمع آمد در وزن رباعی و از آن یک بیت دیگر جمع آمد و جمعا متضمن یکرباعی است بدینصورت:
شد دل بره آرزویی کای یاور
از نوش یکی یابم من بخت ضرر
دل راز یکی آرزویی امن حضر
شد بهروی ایوان شکیبم ابتر
عنایت ازلم بود نامزد در شعر
که شد تمام بقانون فکرت این معیار
از آن لقب شده قانون فکرتش الحق
که سال هجرت ازین نام آوری بشمار
بود نامش از آن قانون فکرت
که شد قانون فکرت سال هجرت
تقطیع: مفاعیلن مفاعیلن فعولن
قافیه: مقید مجرد
بحر: هزج مسدس محذوف
صنعت: تاریخ و اسم قصیده
لب از ثنای تو در گفتن دعا پوید
همیشه تا که جهان باشد و فلک دوار
مدام ملک ترا باد و شه نشان باشی
جهان پناه تو باشی و شاه گیتی دار
تا بود ملک شه نشان باشی
تا جهان باد در جهان باشی
تقطیع: فاعلاتن مفاعلن فعلن
قافیه: موصول
بحر: خفیف مخبون محذوف
صنعت: تضمین
یقین که خالی و پر باشد و بود یارب
همیشه پر کفت از سیم و خالی از اغیار
نگاه تا دم یوم الحسیب دار جهان
بپای و دشمن از افسردگی بخاک سپار
خالی و پر باد یارب تا دم یوم الحسیب
پرکفت از سیم و خالی پای دشمن از رکیب
تقطیع: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات
قافیه: اماله
بحر: رمل مثمن مقصور
صنعت: تفسیر جلی
بخش ۹ - دایره منتزعه: نه رهروان بره از پاس عدلت آزردهبخش ۱۱ - از ابیات مصنوعه این غزل بیرون میآید: ای حسن تو آفت درونها
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلاتن (مجتث مثمن مخبون)
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ایا شهی که بجان اهلیت گهر افشاند
نشاید آنکه کند کس دریغ ازو دینار
هوش مصنوعی: آیا شایسته است که کسی از شهری که به جان و دلش ثروت می‌بخشد، حتی دیناری دریغ کند؟
رهی بر تو که دریای پر دری آمد
که تا دهانش پر از در کنی و سیم نثار
هوش مصنوعی: شخصی را می‌بینیم که شگفت‌زده و با شور و شوق به طرف دریای عمیق و پر از گنجینه می‌رود، که حتی می‌توان دهان آن را پر از جواهر و نقره کند.
اهلی که فشاتد بر تو در پر
شاید که کنی دهانش پر در
هوش مصنوعی: اگر به تو فشاری وارد شود، شاید بتوانی او را وادار کنی که دهانش را پر کند.
تقطیع: مفعول مفاعلن فعولن
هوش مصنوعی: تقطیع در اینجا به شکلی از تقسیم‌بندی یا ساختار موزون اشاره دارد که با استفاده از الگوهای خاصی مانند "مفاعلن" و "فعولن" تشکیل می‌شود. این الگوها در شعر و نمودهای موسیقایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به ایجاد ریتم و وزن در آثار ادبی کمک می‌کنند.
قافیه: ذوقافیتین، مکرر- متواتر
هوش مصنوعی: ذوقافیتین به معنای قافیه‌هایی است که به طور مکرر و متواتر تکرار می‌شوند.
بحر: هزج مسدس اخرب
هوش مصنوعی: بحر هزج مسدس اخرب، نوعی قافیه و وزن شعری است که در آن چهار مصراع با وزن خاصی ساخته می‌شوند. در این نوع شعر، هر مصراع به صورت هزج، یعنی دارای وزن خاصی است که در آن یک هجای کوتاه و یک هجای بلند وجود دارد. این ساختار به شعرا امکان می‌دهد تا احساسات و معانی عمیق خود را به شیوه‌ای موزون و دلنواز بیان کنند.
صنعت: حسن طلب
هوش مصنوعی: صنعت: حسن طلب
بسوخت غیرو چو من نامده ازان منصور
که در طریق سخن شاعرم روش هموار
هوش مصنوعی: جایگاه من در شعر و سخن به قدری روشن و هموار است که هیچ کس دیگری مانند من به این مقام نرسیده است. من همچنان با تمام وجود در این راه پیش می‌روم و کسی به اندازه من این اشتیاق را ندارد.
سوخت غیر و چو من نامده منصور
در طریق سخن شاعر مشهور
هوش مصنوعی: غیر از من، کسی که مثل منصور در این راه سخن نمی‌گوید، وجود ندارد و همه در آتش احساسات خود می‌سوزند.
تقطیع: فاعلات مفاعیل مفاعیل
هوش مصنوعی: تقطیع به معنای تجزیه و تفکیک وزن شعر یا نواخت‌های موسیقی است. در این روش، فاعلات و مفاعیل به عنوان واحدهای اصلی در نظر گرفته می‌شوند که هر یک نمایانگر الگوهای خاصی هستند و به شعر یا موسیقی律 و نظم می‌بخشند. به عبارت دیگر، این فرایند به تحلیل ریتم و ساختار صنایع ادبی کمک می‌کند.
قافیه: مردف بردف مفرد
هوش مصنوعی: قافیه عبارت است از شباهت صوتی در انتهای کلمات، که معمولاً در شعر و موسیقی برای ایجاد آهنگ و زیبایی در کلام به کار می‌رود. قافیه‌های مردف به قافیه‌هایی گفته می‌شود که علاوه بر قافیه اصلی، کلماتی دارند که قبل از آن قرار می‌گیرند و به نوعی آنها را همراهی می‌کنند. در حالی که قافیه‌های مفرد تنها به یک کلمه محدود می‌شوند و هیچ کلمه اضافه‌ای قبل یا بعد از آن وجود ندارد.
بحر: مشاکل مکفوف مقصور
هوش مصنوعی: بحر: مشکلاتی که به طور مشخص و محدود وجود دارند.
صنعت: تفسیر خفی
هوش مصنوعی: صنعت: تفسیر پنهان
اگر چه شد دل واله براه زیر و زبر
چهاز نوش یکی دید جانم از آزار
هوش مصنوعی: هرچند که دل من دچار آشفتگی و ناآرامی شده است، اما وقتی نوشیدنی شیرینی را دیدم، جانم از این آزار رهایی یافت.
لطیف خلقی کایم نیاورم انده
اگر نیابم من بخت شد ضرر در کار
هوش مصنوعی: من با رفیق خوبی که دارم، غم و اندوهی نمی‌آورم. اگر شانس به من روی نیاورد، کلا در کارهای من آسیب به وجود میآید.
اگر چه واله ازو لطف خلق من مانده
چه دید جانم از آزار گر نشد در کار
هوش مصنوعی: اگرچه قلب من از محبت او پر است، اما چرا باید رنج ببینم اگر در این مسیر کاری انجام نشود؟
شد دل بره آرزویی کای یاور
از نوش یکی یابم من بخت ضرر
هوش مصنوعی: دل من پر از آرزو شده است و ای یاور، من از نوش (مرتبه‌ای از خوشبختی) چیزی می‌خواهم که بخت و اقبال من را نِکُشد.
تقطیع: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلات
هوش مصنوعی: تقطیع یک روش برای تقسیم بندی شعر به واحدهای کوچکتر است که در آن الگوهای وزنی مشخصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در اینجا، به الگوی وزنی مفاعیلن و فعلات اشاره شده است که به شکل خاصی در شعر عربی و فارسی به کار می‌روند. این الگوها به شاعران کمک می‌کنند تا ریتم و هارمونی شعر را ایجاد کنند.
بحر: مجتث مخبون
هوش مصنوعی: بحر: مجتث مخبون نوعی الوزن شعری است که شامل چندین مؤلفه و معیار خاص خود می‌باشد. در این نوع شعر، الگوی هجایی خاصی وجود دارد که به شاعر اجازه می‌دهد از ترکیب‌ها و شکل‌های مختلف برای بیان احساسات و مضامین خود استفاده کند. این فنون و قواعد، به شعر زیبایی و دلنشینی بیشتری می‌بخشند و به شاعر کمک می‌کنند تا پیام خود را به شیوه‌ای تاثیرگذار و مؤثر منتقل کند.
این بیت در بحر مجتث مخبون گفته شده و مجتث مخبون محذوف از حروف سیاهی آن دو بیت سابق جمع آمد و از سرخی بیت دیگر جمع آمد در وزن رباعی و از آن یک بیت دیگر جمع آمد و جمعا متضمن یکرباعی است بدینصورت:
هوش مصنوعی: این بیت در قالب شعری خاص به نام مجتث مخبون سروده شده است. مجتث مخبون از ترکیب و حذف حروف خاص دو بیت قبلی شکل گرفته و همچنین با وزن یک رباعی و یک بیت دیگر ترکیب شده است. در نتیجه، در مجموع یک رباعی را تشکیل می‌دهد.
شد دل بره آرزویی کای یاور
از نوش یکی یابم من بخت ضرر
هوش مصنوعی: دل من به آرزویی گرفتار شده است؛ ای یاور، کاش من هم از این نوش خوشبختی بهره‌مند شوم!
دل راز یکی آرزویی امن حضر
شد بهروی ایوان شکیبم ابتر
هوش مصنوعی: دل در انتظار یک آرزو و امید است که به آرامش برسد، و اکنون بر درگاه صبر ایستاده‌ام، بی‌ثمر و ناکام.
عنایت ازلم بود نامزد در شعر
که شد تمام بقانون فکرت این معیار
هوش مصنوعی: این شعر به این معناست که محبت و توجهی که به شعر و ادبیات می‌شود، از ابتدا و به صورت طبیعی وجود داشته است. همچنین، این عشق و توجه باعث شده تا معیار و قوانینی برای تفکر و استعداد در این رشته مشخص شود و تمام تلاش‌ها و تلاش‌های شاعرانه تحت تأثیر این اصل قرار گیرد.
از آن لقب شده قانون فکرتش الحق
که سال هجرت ازین نام آوری بشمار
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که این فرد به قدری در اندیشه و تفکر خود عمیق و قانون‌مدار است که می‌توانیم سال هجرت او را با نامی که به او داده‌اند، به حساب بیاوریم. به عبارتی، کیفیت و اهمیت تفکرات او به اندازه‌ای است که می‌توان آن را به عنوان نقطه عطفی در زندگی‌اش در نظر گرفت.
بود نامش از آن قانون فکرت
که شد قانون فکرت سال هجرت
هوش مصنوعی: نام او به خاطر قانونی که از فکرش نشأت گرفته، به قانونی تبدیل شد که در سال هجرت به وجود آمد.
تقطیع: مفاعیلن مفاعیلن فعولن
هوش مصنوعی: تقطیع شعری که به صورت "مفاعیلن مفاعیلن فعولن" بیان شده است، به نوعی از وزن شاعرانه اشاره دارد که در آن تعداد هجاها و نوعشان به طور خاصی تنظیم شده‌اند. این ساختار به شاعران کمک می‌کند تا احساسات و معانی را به صورت موزون و دلنشین منتقل کنند.
قافیه: مقید مجرد
هوش مصنوعی: قافیه: مختص به حیثیت خالص و ساده.
بحر: هزج مسدس محذوف
هوش مصنوعی: بحر هزج مسدس محذوف نوعی قافیه در شعر فارسی است که دارای شش نسخه خود است، اما در این نوع قافیه، بخشی از قالب آن حذف شده است. این ویژگی باعث می‌شود که به شعر خاصیت و ضرباهنگ متفاوتی بدهد.
صنعت: تاریخ و اسم قصیده
هوش مصنوعی: صنعت به معنای حرفه یا کار تخصصی است که در آن افراد مهارت و دانش خاصی دارند. تاریخ به معنی سابقه یا روند زمانی اتفاقات و رویدادهاست. قصیده نیز به یک نوع شعر اشاره دارد که معمولاً دارای وزن و قافیه مشخصی است و معمولاً به موضوعات خاصی پرداخته می‌شود.
لب از ثنای تو در گفتن دعا پوید
همیشه تا که جهان باشد و فلک دوار
هوش مصنوعی: لب‌های من همیشه به ستایش و دعا برای تو مشغول هستند، تا زمانی که دنیا و آسمان در حال گردش باشند.
مدام ملک ترا باد و شه نشان باشی
جهان پناه تو باشی و شاه گیتی دار
هوش مصنوعی: همواره صاحب ملک و دارای مقام باشی، و جهان در پناه تو قرار گیرد و تو شاهی بر دنیای خود.
تا بود ملک شه نشان باشی
تا جهان باد در جهان باشی
هوش مصنوعی: تا زمانی که سلطنت شاه وجود دارد، تو هم باید در دنیا به نشانه و علامتی از آن سلطنت باشی. در واقع، همچنان که جهان پابرجاست، تو نیز باید در این جهان حضوری پررنگ داشته باشی.
تقطیع: فاعلاتن مفاعلن فعلن
هوش مصنوعی: تقطیع نوعی تقسیم‌بندی در شعر است که به شناسایی و تنظیم وزن شعر کمک می‌کند. در اینجا به فرم‌های مشخصی از وزن شعر اشاره شده که شامل "فاعلاتن"، "مفاعلن" و "فعلن" است. این الگوها معمولاً در ساختار وزن شعر کلاسیک و سنتی به کار می‌روند.
بحر: خفیف مخبون محذوف
هوش مصنوعی: بحر به معنای یک نوع الگوی شعری است که شامل وزن و آهنگی خاص می‌شود. خفیف به معنی آرام و ملایم است، مخبون نشان‌دهنده حالتی پر از احساس و عاطفه است و محذوف به معنای حذف شده یا غیرقابل مشاهده است.
صنعت: تضمین
هوش مصنوعی: صنعت تضمین به معنای اطمینان و تأمین امنیت در ارائه خدمات و محصولات است. این صنعت به بررسی و ارزیابی خطرات احتمالی می‌پردازد و اقدامات لازم را برای کاهش این خطرات به کار می‌گیرد. هدف اصلی این صنعت ایجاد اعتماد و اطمینان در مشتریان و کاربران است تا بتوانند با خیال راحت از خدمات و محصولات استفاده کنند.
یقین که خالی و پر باشد و بود یارب
همیشه پر کفت از سیم و خالی از اغیار
هوش مصنوعی: به طور قطع، چیزی نمی‌تواند همزمان پر و خالی باشد. ای خدا، همیشه دلت پر از خوشی و نعمت باشد و از نفسانیات و خواسته‌های دیگران خالی بماند.
نگاه تا دم یوم الحسیب دار جهان
بپای و دشمن از افسردگی بخاک سپار
هوش مصنوعی: به لحظه‌ای که حساب و کتاب اعمال انسان‌ها انجام می‌شود، باید نظاره‌گر زندگی‌ات باشی و بر دشمنی‌ها و احساسات منفی غلبه کنی و آنها را از خود دور کنی.
خالی و پر باد یارب تا دم یوم الحسیب
پرکفت از سیم و خالی پای دشمن از رکیب
هوش مصنوعی: خدایا، تا روز حساب، دل من را پر از نور و امید کن و دشمنانم را از کمک و یاری خالی گردان.
تقطیع: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلات
هوش مصنوعی: تقطیع به معنای تقسیم و ترتیب ضربات یا وزن‌های شعری است. در اینجا، الگویی مشخص از وزن شعر با استفاده از هجاها ارائه شده که به صورت "فاعلَتن فاعَلاتن فاعَلاتن فاعَلات" نمایان شده است. این الگو به شاعران کمک می‌کند تا شعر خود را بر اساس این قاعده منظم کنند و به ریتم خاصی دست پیدا کنند.
قافیه: اماله
هوش مصنوعی: قافیه: اماله
معنی: در ادبیات و شعر، قافیه به تکرار صداها و الگوهای خاصی در انتهای ابیات اشاره دارد. اماله به معنای کشیده کردن و طولانی کردن برخی حروف و صداها در برخی از لهجه‌ها یا زبان‌ها می‌باشد. در نتیجه، ارتباط این دو مفهوم می‌تواند به ایجاد هماهنگی و زیبایی در شعر بیانجامد.
بحر: رمل مثمن مقصور
هوش مصنوعی: بحر: بیابان یا دشت وسیع با شکل هندسی منظم و محصور.
صنعت: تفسیر جلی
هوش مصنوعی: این صنعت به توضیح و تحلیل اطلاعات مرتبط با موضوعات مختلف می‌پردازد و به دنبال ارائه بینش‌ها و معانی عمیق‌تری است. هدف این تفسیر، روشن کردن جنبه‌های مختلف موضوع و کمک به درک بهتر آنها است. در واقع، این فرآیند می‌تواند شامل بررسی جزئیات، شناسایی الگوها و ارتباطات، و ارائه توضیحات مفهومی باشد.