گنجور

شمارهٔ ۶ - در ماتم شهید کربلا (ع) گوید

ماه محرم است و شد دجله روان ز چشم ما
بهر حسین تشنه لب شاه شهید کربلا
تشنه لبان روی بخاک و تن بخون
ما پی آبروی خود خاک بر آبروی ما
با شهدای کربلا لاف وفا هر آنکه زد
گرنه شهید گریه شد مدعی است بیوفا
بسکه ز آتش جگر گریه گرم می کنم
مردمک دو دیده ام سوخته شد درین عزا
از پی جیفه جهان خون حسین ریختند
لعنت حق بر آن سگان سگ نکند چنین جفا
گرچه سگ اشنا شود سگ صفت اشنا نشد
دوست نمی شود بکس دشمن آل مصطفا
روی فلک سیه شود کز چه به تیرگی کشید
چشم و چراغ فاطمه نور دو چشم مرتضا
وای بر آن دلی که او می طلبد وفا ز چرخ
خاک بر آن سری که او تکیه کند بدینسرا
حلق حسین میبرد تیزی تیغ بی امان
جان حسن همی گزد تلخی زهر جانگزا
آنکه حسین میکشد دعوی دین چه میکند
شمر لعین رو سیه شرم ندارد از خدا
هست حسین تشنه لب خضر کجاست در جهان
آب حیات مومنان تشنه جگر بود چرا
روز عزاست ای پسر سعی صفا چه میکنی
کعبه سیاه پوش شد رفت ز مروه هم صفا
در غم و ماتمی چنین جامه چه مرد و زن درد
زن بود آنکه در برش جامه نمیشود قبا
دشمن آل مرتضی پرده خویش می درد
پنجه شیر حق کجا روبه حیله گر کجا
نیش زنند دشمنان تیغ برآر یا علی
تا همه را فرو برد تیغ تو همچو اژدها
شکر که در زمان ما کار یزید آخرست
مهدی آخر الزمان تیغ کشیده در غزا
بنده اهل بیت شد اهلی از آن همیشه است
روی نیاز بر زمین دست امید بر دعا
یارب اگر چه از گنه آینه تیره کرده ام
هم تو صفای سینه ده از دم شاه اولیا

اطلاعات

وزن: مفتعلن مفاعلن مفتعلن مفاعلن (رجز مثمن مطوی مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ماه محرم است و شد دجله روان ز چشم ما
بهر حسین تشنه لب شاه شهید کربلا
هوش مصنوعی: ماه محرم فرا رسیده و دجله (رودخانه‌ای در عراق) به خاطر یاد حسین، امام شهید کربلا، از چشمان ما جاری شده است. حسین، که تشنه لب بود، در کربلا جان داد.
تشنه لبان روی بخاک و تن بخون
ما پی آبروی خود خاک بر آبروی ما
هوش مصنوعی: این بیت به وضعیتی اشاره دارد که شخصی در حالتی ناامید و در عذاب به سر می‌برد. انسان، با چشمان خشکی که بر زمین است، نشان‌دهنده نیاز شدید او به آب و زندگی است. در ضمن، این فرد در نهایت احساس بی‌احترامی و از دست دادن آبرو را به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که شاید نام و اعتباری که داشته، به خاطر وضعیت فعلی‌اش در خطر قرار گرفته است. در واقع، او می‌خواهد بگوید که این شرایط نامساعد، آبروی او را به خطر انداخته و برعکس، او دیگر باری بر دوش خاک و سرزمینش است.
با شهدای کربلا لاف وفا هر آنکه زد
گرنه شهید گریه شد مدعی است بیوفا
هوش مصنوعی: هر کسی که درباره وفاداری به شهدای کربلا صحبت می‌کند، اگر خود در عمل نمی‌تواند وفادار باشد و فقط به حرف تکیه کند، در واقع مانند شخصی است که ادعای شجاعت می‌کند اما در موقع عمل، مانند یک شهید به گریه و زاری می‌افتد. این نشان می‌دهد که ادعای او بی‌اساس و بی‌وفاست.
بسکه ز آتش جگر گریه گرم می کنم
مردمک دو دیده ام سوخته شد درین عزا
هوش مصنوعی: به قدری از سوز دل و عواطف خود گریه می‌کنم که چشمانم به خاطر این عزاداری سوخته‌اند.
از پی جیفه جهان خون حسین ریختند
لعنت حق بر آن سگان سگ نکند چنین جفا
هوش مصنوعی: برای به دست آوردن دنیای بهتر، برای رسیدن به اهداف خود، خون حسین را نثار کردند. لعنت خدا بر کسانی باد که با این کار خود نشان از بی‌رحمی دارند؛ حتی یک سگ هم چنین ظلمی نمی‌کند.
گرچه سگ اشنا شود سگ صفت اشنا نشد
دوست نمی شود بکس دشمن آل مصطفا
هوش مصنوعی: هرچند که سگ هم اگر با آشنا باشد، به طبیعت خود باقی می‌ماند و ویژگی‌هایش تغییر نمی‌کند. دوست واقعی نمی‌شود کسی که دشمن آل پیامبر باشد.
روی فلک سیه شود کز چه به تیرگی کشید
چشم و چراغ فاطمه نور دو چشم مرتضا
هوش مصنوعی: در آسمان، به خاطر تیرگی و ظلمتی که به خاطر دوری یا فقدان چشمان فاطمه و روشنی چشمان مرتضا ایجاد شده است، همه چیز به رنگ سیاهی درمی‌آید.
وای بر آن دلی که او می طلبد وفا ز چرخ
خاک بر آن سری که او تکیه کند بدینسرا
هوش مصنوعی: آه به حال دل‌هایی که از سرنوشت و گردش روزگار وفاداری می‌خواهند، و افسوس بر آن سرهایی که به این دنیای فانی تکیه می‌کنند.
حلق حسین میبرد تیزی تیغ بی امان
جان حسن همی گزد تلخی زهر جانگزا
هوش مصنوعی: حلقهٔ حسین با تیزی تیغ به شدت و بی‌وقفه‌ای می‌برد، و جان حسن نیز از تلخی زهر کشنده و دردناک رنج می‌برد.
آنکه حسین میکشد دعوی دین چه میکند
شمر لعین رو سیه شرم ندارد از خدا
هوش مصنوعی: شخصی که حسین را می‌کشد، چگونه می‌تواند ادعای دین و مذهب داشته باشد؟ شمر ملعونی که به این کار دست می‌زند، از خداوند شرم نمی‌کند.
هست حسین تشنه لب خضر کجاست در جهان
آب حیات مومنان تشنه جگر بود چرا
هوش مصنوعی: حسین در زیر آفتاب تشنه و در شرایط سختی قرار دارد. در زندگی، جستجوی آب حیات و منابعی که می‌توانند جان تازه‌ای به انسان‌ها ببخشند، همواره وجود دارد. چرا انسان‌ها با وجود این نیاز، در جستجوی آن نیستند و در دلشان حس عطش و نیاز به حیات را احساس نمی‌کنند؟
روز عزاست ای پسر سعی صفا چه میکنی
کعبه سیاه پوش شد رفت ز مروه هم صفا
هوش مصنوعی: ای پسر، روزی است که باید در غم و اندوه باشید. چه کار می‌کنی در حالی که کعبه به رنگ سیاه درآمده و از مروه، صفا رفته است؟
در غم و ماتمی چنین جامه چه مرد و زن درد
زن بود آنکه در برش جامه نمیشود قبا
هوش مصنوعی: در این بیت به این موضوع اشاره می‌شود که در شرایط غم و اندوه، چه مرد و چه زن، دچار درد و رنج هستند. به ویژه اشاره به آن دارد که کسی که در این سختی‌ها زندگی می‌کند، نمی‌تواند لباسی مناسب بر تن کند و به معنای واقعی کلمه در خود درد و اندوه حس می‌کند.
دشمن آل مرتضی پرده خویش می درد
پنجه شیر حق کجا روبه حیله گر کجا
هوش مصنوعی: دشمنان امام علی (ع) به راحتی پشت پرده خود را پاره می‌کنند، اما پنجه شیر حق (امام علی) را نمی‌توانند تحمل کنند. در اینجا، چه کسی می‌تواند به مکر و فریب بپردازد در برابر قدرت و شجاعت امام؟
نیش زنند دشمنان تیغ برآر یا علی
تا همه را فرو برد تیغ تو همچو اژدها
هوش مصنوعی: دشمنان به تو حمله ور شده‌اند و با وجود این تهاجم، از علی کمک می‌طلبم تا شمشیر تو مانند یک اژدها همه را نابود کند.
شکر که در زمان ما کار یزید آخرست
مهدی آخر الزمان تیغ کشیده در غزا
هوش مصنوعی: خوشا به حال ما که در دوران ما، دیگر خبری از کارهای یزید نیست و مهدی موعود (عج) در آخرالزمان آماده‌ی جنگ است.
بنده اهل بیت شد اهلی از آن همیشه است
روی نیاز بر زمین دست امید بر دعا
هوش مصنوعی: بنده‌ای که به اهل بیت تعلق دارد، همیشه در برابر آنان با روی نیاز به زمین افتاده و دست امیدش را به دعا بلند کرده است.
یارب اگر چه از گنه آینه تیره کرده ام
هم تو صفای سینه ده از دم شاه اولیا
هوش مصنوعی: پروردگارا، هرچند که به خاطر گناهانم دل و جانم را تیره کرده‌ام، اما تو به من صفایی ببخش که از نفس ولیان خداوند نشأت گرفته باشد.