گنجور

شمارهٔ ۳۳ - در منقبت حضرت امیر المومنین

صبح سعادت دمید حق در دولت گشاد
پرتو مهر علی بر همه عالم فتاد
من سگ شاهیکه شیر سنگ شد از خشم او
سنگ شود هر کرا نیست بدین اعتقاد
خواه در اسلام و دین خواه در ایام کفر
مشکل هر کس که بود شاه ولایت گشاد
چشمه آبی که شد جمع در و هفت بحر
صورت تیغ علی است منبع سبع شداد
در همه صنفی سهی است تا مگس نحل هم
شاه بنی آدم اوست نیست کس از او زیاد
ذات نبی و ولی هر دو بمعنی یکی است
«لحمک لحمی» بس است قاعده اتحاد
مهر فرو برده بود سر به سجود غروب
بهر نماز علی آمد و باز ایستاد
زیر سم دلدل اش سنگ خروشد بذکر
هر که نه در ذکر اوست به بود از وی جماد
یا علی آنکس که نیست طالب مهرت چو روز
از شب تاریک غم صبح امیدش مباد
در حرم کعبه زاد شخص تو از روی قدر
ز آدم و خاتم کسی مثل تو هرگز نزاد
گوهر خیر النسا داد بدستت رسول
در دو جهان این شرف تو کرادست داد
تا تو زبام حرم بت فکنی بر زمین
عرش حقت زیر پای دوش چو کرسی نهاد
در ظلمات جهان نور تو ای آفتاب
بسته بهر ذره یی یک سر زنجیر داد
پیر فلک طفل تست با تو بزرگیش چیست
چرخ ندارد مگر قصه سلمان بیاد
چرخ عنان مراد دست ترا داده است
تا تو دهی از کرم خلق جهان را مراد
بخشش نعم الوکیل قسمت روزی چو کرد
دست عطای تو شد ضامن رزق عباد
کاشف قرآن تویی جز تو که داند که چیست
سر الف لام میم معنی یاسین و صاد
بر ورق روی تو کاحسن تقویم شد
سوره نون و القلم ختم کند وان یکاد
بر سر هشتم فلک در دل هفتم زمین
تیغ تو دارد نفوذ حکم تو دارد نفاذ
خشم تو گر سر زند چرخ بهم برزند
رشته طول زمان بگسلد از امتداد
راست روان همچو سر و با تو به جنت روند
هیزم دوزخ بود هر که بود کج نهاد
در ره حق رهنما نور صلاحت بود
ورنه نیابد فلک راه صلاح از فساد
هر که نه بر یاد تو آه سحر میکشد
میدهد افسرده دل خرمن طاعت به باد
آنکه بطاعات شب بیخبر از مهر تست
چون سگ شب زنده دار خوابکند بامداد
ملک ازل تا ابد وقف نبی و ولی است
غصب کند هر که هست گر که ثمودست و عاد
وارث نقد نبی گشت ده و دو امام
یافت خلف از خلف رسم و طریق رشاد
نقد امامت چنین دست بدست آمدست
دست مبادش کسی کو به تغلب ستاد
هر که باثنی عشر خود بامامت فزود
سبع مثانی چراهم نکند مستزاد
دولت این خاندان تا به ابد باقی است
طنطنه جم شکست کوکبه کیقباد
از سخنم بوی خون چون ندمد کاین مدیح
غیر سویدای دل نقش نبندد مداد
هیچ رواجیش نیست جان که فدایت کنم
خرج نگردد بزور خاصه متاع کساد
جانب اهلی فکن گوشه چشمی مه او
با همه اندوه دل هست بمهر تو شاد
او سگ آل علی است دولت او بس بود
عفو تو یارب کند داغ قبولش زیاد
یارب از احسان خود نامه سفیدش بر آر
نامه برین ختم کن قصه برین ختم باد

اطلاعات

وزن: مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

صبح سعادت دمید حق در دولت گشاد
پرتو مهر علی بر همه عالم فتاد
هوش مصنوعی: صبحی سرشار از خوشبختی فرا رسید و حق در مسیر پیشرفت و رونق گام نهاد. نور محبت علی بر تمام جهان تابید و همه جا را روشن کرد.
من سگ شاهیکه شیر سنگ شد از خشم او
سنگ شود هر کرا نیست بدین اعتقاد
هوش مصنوعی: من مانند سگ شاه هستم که از خشم او به سنگ بدل می‌شوم. هر کسی که به چنین اعتقادی نداشته باشد، نیز بی‌نوا و آسیب‌پذیر خواهد بود.
خواه در اسلام و دین خواه در ایام کفر
مشکل هر کس که بود شاه ولایت گشاد
هوش مصنوعی: در هر حال، چه در زمان دین و چه در زمان کفر، هر کسی که با مشکلاتی روبرو باشد، ولی در سایه قدرت و حکمرانی بزرگترین ولی، راه حل و گشایش برایش فراهم خواهد شد.
چشمه آبی که شد جمع در و هفت بحر
صورت تیغ علی است منبع سبع شداد
هوش مصنوعی: آب زلالی که در آن جمعیت بسیار وجود دارد، نمایانگر صفات و ویژگی‌های تند و خشن علی (ع) است که منبع قدرت و شجاعت نیز به شمار می‌آید.
در همه صنفی سهی است تا مگس نحل هم
شاه بنی آدم اوست نیست کس از او زیاد
هوش مصنوعی: در هر گروهی ممکن است افرادی وجود داشته باشند که نسبت به بقیه سرآمد و برتر باشند، اما در نهایت انسان‌ها برتر از همه هستند و هیچ‌کس نمی‌تواند به یک انسان کامل برسد. این نشان می‌دهد که در میان موجودات مختلف، انسان مقام و جایگاه خاصی دارد.
ذات نبی و ولی هر دو بمعنی یکی است
«لحمک لحمی» بس است قاعده اتحاد
هوش مصنوعی: ماهیت پیامبر و ولی یکی است. همین که بگوییم "گوشت تو گوشت من است" نشان‌دهنده اتحاد آنهاست.
مهر فرو برده بود سر به سجود غروب
بهر نماز علی آمد و باز ایستاد
هوش مصنوعی: خورشید در افق به سجده رفته بود تا نماز علی را اقامه کند و لحظه‌ای توقف کرد.
زیر سم دلدل اش سنگ خروشد بذکر
هر که نه در ذکر اوست به بود از وی جماد
هوش مصنوعی: دل سنگین و خفته زیر پای عشق، همیشه یاد کسانی را زنده می‌کند که در فکر و یادشان نیستند. در حقیقت، یاد آنها از هر چیز بی‌جان و بی‌فایده‌ای بهتر است.
یا علی آنکس که نیست طالب مهرت چو روز
از شب تاریک غم صبح امیدش مباد
هوش مصنوعی: ای علی، هر کس که طالب محبت تو نیست، همانند کسی است که در تاریکی شب غم، امید روشنی صبح را ندارد.
در حرم کعبه زاد شخص تو از روی قدر
ز آدم و خاتم کسی مثل تو هرگز نزاد
هوش مصنوعی: در حرم کعبه، تو به مقام و جایگاه ویژه‌ای به دنیا آمده‌ای که هیچ انسانی مانند تو تا کنون زاده نشده است.
گوهر خیر النسا داد بدستت رسول
در دو جهان این شرف تو کرادست داد
هوش مصنوعی: خداوند بهترین زنان را به دست تو سپرد، ای پیامبر! در هر دو جهان، این مقام و شرف تو را به وضوح نشان می‌دهد.
تا تو زبام حرم بت فکنی بر زمین
عرش حقت زیر پای دوش چو کرسی نهاد
هوش مصنوعی: زمانی که تو از بام حرم بت را به زمین می‌اندازی، عرش حق زیر پای تو همچون کرسی قرار می‌گیرد.
در ظلمات جهان نور تو ای آفتاب
بسته بهر ذره یی یک سر زنجیر داد
هوش مصنوعی: در تاریکی‌های دنیا، تو ای خورشید، نور خود را به هر ذره‌ای از این عالم هدیه کرده‌ای و بر آن زنجیری بسته‌ای.
پیر فلک طفل تست با تو بزرگیش چیست
چرخ ندارد مگر قصه سلمان بیاد
هوش مصنوعی: پیر فلک به تو مانند کودکی است، بزرگ شدن تو چه معنایی دارد؟ دنیا تنها داستان سلمان را به خاطر دارد.
چرخ عنان مراد دست ترا داده است
تا تو دهی از کرم خلق جهان را مراد
هوش مصنوعی: چرخ زندگی با تمام قدرت خود خواسته‌های تو را به تو داده است، تا تو نیز با مهربانی و بخشش، آرزوهای دیگران را برآورده کنی.
بخشش نعم الوکیل قسمت روزی چو کرد
دست عطای تو شد ضامن رزق عباد
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که وقتی بخشش و عطای تو در زندگی انسان‌ها نمایان می‌شود، نشان از ضمانت و تأمین روزی آنان دارد. به عبارت دیگر، بخشش و سخاوت تو می‌تواند نقش مهمی در سعادتمندی و تأمین نیازهای خود و دیگران ایفا کند.
کاشف قرآن تویی جز تو که داند که چیست
سر الف لام میم معنی یاسین و صاد
هوش مصنوعی: تو تنها کسی هستی که به حقیقت قرآن آگاهی داری و هیچ کس دیگری نمی‌داند مفهوم عمیق الف لام میم و یاسین و صاد چیست.
بر ورق روی تو کاحسن تقویم شد
سوره نون و القلم ختم کند وان یکاد
هوش مصنوعی: بر صفحه روی تو، زیبایی و خوبی مانند سوره نون و قلم تمام و کامل شده است و به شدت درخشان و برجسته به نظر می‌آید.
بر سر هشتم فلک در دل هفتم زمین
تیغ تو دارد نفوذ حکم تو دارد نفاذ
هوش مصنوعی: در آسمان هشتم و در زمین هفتم، قدرت و تاثیر تو به وضوح دیده می‌شود و فرمانروایی تو بر همه‌چیز برقرار است.
خشم تو گر سر زند چرخ بهم برزند
رشته طول زمان بگسلد از امتداد
هوش مصنوعی: اگر خشم تو به اوج برسد، زمان به هم می‌ریزد و پیوستگی تاریخ قطع می‌شود.
راست روان همچو سر و با تو به جنت روند
هیزم دوزخ بود هر که بود کج نهاد
هوش مصنوعی: افرادی که زندگی صادقانه و درست دارند، به بهشت می‌روند، اما کسانی که راه نادرست را می‌پیمایند، به جهنم خواهند رفت.
در ره حق رهنما نور صلاحت بود
ورنه نیابد فلک راه صلاح از فساد
هوش مصنوعی: در مسیر درست و حقیقت، راهنما و نور هدایت، الگوی نیکوکاری است؛ وگرنه، آسمان هم نمی‌تواند راهی برای اصلاح از میان فساد بیابد.
هر که نه بر یاد تو آه سحر میکشد
میدهد افسرده دل خرمن طاعت به باد
هوش مصنوعی: هر کسی که به یاد تو در دلش آهی به سحر نمی‌کشد، دلش افسرده و مأیوس است و عبادت و تلاشش بی‌فایده خواهد بود.
آنکه بطاعات شب بیخبر از مهر تست
چون سگ شب زنده دار خوابکند بامداد
هوش مصنوعی: کسی که در شب به عبادت مشغول است و از محبت و عشق تو بی‌خبر است، مانند سگی است که در طول شب بیدار می‌ماند و صبح خوابش می‌گیرد.
ملک ازل تا ابد وقف نبی و ولی است
غصب کند هر که هست گر که ثمودست و عاد
هوش مصنوعی: سلطه و حاکمیت از آغاز تا پایان مخصوص نبی و ولی (ولی‌الله) است، و هرکسی که بخواهد این حق را غصب کند، اگر هم از قوم ثمود یا عاد باشد، در واقع کار نادرستی انجام داده است.
وارث نقد نبی گشت ده و دو امام
یافت خلف از خلف رسم و طریق رشاد
هوش مصنوعی: کسی که ارث‌بر دانش و سخن پیامبر شده، دوازده امام را به عنوان جانشینان خود می‌یابد که هرکدام از نسل دیگری آمده‌اند و همگی راه و روش درست را دنبال می‌کنند.
نقد امامت چنین دست بدست آمدست
دست مبادش کسی کو به تغلب ستاد
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که مقام رهبری و امامت به راحتی به دست نیامده و در دست کسی نباید بیفتد که با زور و غلبه به آن رسیده باشد. در واقع، این جایگاه باید در دست فردی باشد که لیاقت و شایستگی آن را داشته باشد.
هر که باثنی عشر خود بامامت فزود
سبع مثانی چراهم نکند مستزاد
هوش مصنوعی: هر کسی که به امام دوازدهم خود ایمان دارد، چرا نباید از هفت مثانی (آیات اولیه سوره حمد) بهره‌مند شود و به آنها افزوده نکند؟
دولت این خاندان تا به ابد باقی است
طنطنه جم شکست کوکبه کیقباد
هوش مصنوعی: قدرت و شرافت این خاندان همواره پایدار خواهد ماند، همان‌طور که جمشید و کیخسرو نیز در تاریخ قرار دارند.
از سخنم بوی خون چون ندمد کاین مدیح
غیر سویدای دل نقش نبندد مداد
هوش مصنوعی: اگر از سخنان من بوی خون احساس نشود، به این دلیل است که هیچ ستایش و مدحی نمی‌تواند بدون عشق عمیق و واقعی در دل، جایگاهی واقعی پیدا کند.
هیچ رواجیش نیست جان که فدایت کنم
خرج نگردد بزور خاصه متاع کساد
هوش مصنوعی: هیچ چیز ارزشمندتری از جان تو نیست که بخواهم آن را فدای تو کنم، چرا که حتی خرج کردن آن به زور هم فایده‌ای ندارد، به ویژه زمانی که کالاها رونق ندارند.
جانب اهلی فکن گوشه چشمی مه او
با همه اندوه دل هست بمهر تو شاد
هوش مصنوعی: به سمت اهلی نگاه کن و با یک نگاه لطف‌آمیز به او بینداز، چرا که حتی با وجود تمام غم‌های دل، عشق تو باعث خوشحالی‌ام می‌شود.
او سگ آل علی است دولت او بس بود
عفو تو یارب کند داغ قبولش زیاد
هوش مصنوعی: او یکی از پیروان آل علی است و خوشبختی‌اش به همین اندازه کافی است. ای پروردگار، آیا بخشش تو باعث نمی‌شود که محبت او بیشتر شود؟
یارب از احسان خود نامه سفیدش بر آر
نامه برین ختم کن قصه برین ختم باد
هوش مصنوعی: خداوندا، از رحمت خود بر دل او مهر ببخش و این داستان را به خوبی به پایان برسان.