گنجور

شمارهٔ ۱۱ - در مرثیه شهید کربلا (ع) گوید

آمد عشور و خاطرم افکار کرده است
درد حسین در دل ما کار کرده است
کافر به مومن این نکند کان سگ یزید
با خاندان حیدر کرار کرده است
قدر حسین کم نشد و شد عزیز تر
خود را یزید روسیه و خوار کرده است
آغشته شد به خون سرو فرقی که موی او
خون در درون نافه تاتار کرده است
ببرید حلق پاک حسین آن یزید و شمر
این غدربین که آنسگ غدار کرده است
لعنت بر آن سگی که پی جیفه جهان
خلق و خدا از خود همه بیزار کرده است
ظلمی که بر حسین در اسلام کرده اند
باور مکن که لشکر کفار کرده است
چون سوز این عزا نچکاند ز دیده آب
جاییکه چشم چشمه گهربار کرده است
خورشید را بماتم او هر شبی فلک
پوشیده در لباس شب تار کرده است
در مصر اگر نه شور عزای حسین خاست
نیل از چه لب کبود عرب وار کرده است
ای دیده سیل اشک روان کن که درد آب
جانحسین خسته و بیمار کرده است
بهر حسین تشنه جگر دشت کربلا
باد صبا سموم جگر خوار کرده است
دست از فرات شو که یزید آب خورد ازو
گر آب زمزم است که مردار کرده است
ماه محرم است و لب تشنه حسین
آب بقا حرام بر ابرابر کرده است
آن ناکسی که قصد حسین اختیار کرد
بی شک مه قصد احمد مختار کرده است
و آنکس که خاطر نب آزرده شد ازو
حق را ز جهل و معصیت آزار کرده است
هر ناسزا که ظلم بر آل رسول کرد
خود را سزای لعنت جبار کرده است
بادا هزار لعنت حق بر کسی که او
اقرار کرده و دگر انکار کرده است
لعنت بر آن کمر که پی کین یزید بست
کاخر ز کین چو حلقه زنار کرده است
یا مرتضی علی به شهیدان روا مدار
ظلمی چنین که چرخ ستمکار کرده است
بگشای پنجه یا اسد الله که بر حسین
روباه چرخ حمله بسیار کرده است
اینک ظهور مهدی آخر زمان رسید
زین رایت یزید نگونسار کرده است
چندان نخفت خون شهیدان که عاقبت
روی زمین ز خون همه گلنار کرده است
بعد از هزار سال به شمشیر انتقام
حق لشکر یزید گرفتار کرده است
شکر خدا که شاه بخونخواهی حسین
دلها زبار غصه سبکبار کرده است
کلک قضا ز بهر عزا نامه حسین
اوراق نه فلک همه طومار کرده است
هر نعره یی که در دل به عزای حسین زد
جان مرا ز درد خبردار کرده است
اهلی ز گریه بهر شهیدان کربلا
آبی که داشت در جگر ایثار کرده است
یارب بحق مشهد فرخنده حسین
کو چشم کور روشن از انوار کرده است
کاین دل شکسته ظاهر حالش درست کن
کو هم شکست حال خود اظهار کرده است

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

آمد عشور و خاطرم افکار کرده است
درد حسین در دل ما کار کرده است
هوش مصنوعی: روز عاشورا فرا رسیده و من به یاد حسین (ع) مدام در فکر و اندیشه‌ام هستم. درد و غم او در دل‌های ما اثر گذاشته و کار کرده است.
کافر به مومن این نکند کان سگ یزید
با خاندان حیدر کرار کرده است
هوش مصنوعی: کسی که به مومن آسیب برساند، به هیچ وجه قابل مقایسه با رفتار سگ یزید نیست که با خاندان حضرت علی (ع) چنین ظلمی کرده است.
قدر حسین کم نشد و شد عزیز تر
خود را یزید روسیه و خوار کرده است
هوش مصنوعی: شرافت و ارزش حسین هیچگاه کاهش نیافته و او حتی بیشتر از قبل عزیز و محترم شده است، در حالی که یزید، خود را در نظر روسیه کوچک و خوار کرده است.
آغشته شد به خون سرو فرقی که موی او
خون در درون نافه تاتار کرده است
هوش مصنوعی: سروهایی که با خون آغشته شده‌اند، چه فرقی دارد، وقتی موهای او نیز به خون آغشته شده و در عمق وجودش یک حس عمیق را به وجود آورده است.
ببرید حلق پاک حسین آن یزید و شمر
این غدربین که آنسگ غدار کرده است
هوش مصنوعی: در اینجا به واقعه‌ای اشاره می‌شود که حسین و یزید در برابر یکدیگر قرار دارند. حسین با پاکی و صداقت خود به یزید و شمر، که نماد خیانت و نیرنگ هستند، اشاره می‌کند. این بیت به نوعی به ظلم و بی‌رحمی‌هایی که بر حسین رفته، اشاره دارد و نشان‌دهنده ناپاکی و فریبکاری دشمنان اوست. در واقع، این جمله نوعی محکومیت به رفتارهای ناپسند و بی‌رحمانه‌ آنهاست.
لعنت بر آن سگی که پی جیفه جهان
خلق و خدا از خود همه بیزار کرده است
هوش مصنوعی: نفرین بر آن موجودی که به خاطر دنیا و خیر و صلاح شخصی‌اش، همه را از خود ناامید و دور کرده است.
ظلمی که بر حسین در اسلام کرده اند
باور مکن که لشکر کفار کرده است
هوش مصنوعی: ظلمی که بر حسین در دین اسلام روا داشته‌اند، این باور را نداشته باش که فقط سپاه کافران به او آسیب رسانده‌اند.
چون سوز این عزا نچکاند ز دیده آب
جاییکه چشم چشمه گهربار کرده است
هوش مصنوعی: این شعر به معنای این است که اگر در دل انسان غم و اندوهی وجود دارد، نباید این احساس به قدری عمیق و شدید باشد که نتواند اشک‌ها را به جریان بیندازد. به بیان دیگر، جایی که دل انسان پر از عشق و زیبایی باشد، نباید چشمانش از حزن بی‌غمی خشک بماند. اشک باید به عنوان نشانه‌ای از احساساتی جاری باشد که در دل وجود دارد.
خورشید را بماتم او هر شبی فلک
پوشیده در لباس شب تار کرده است
هوش مصنوعی: در هر شب، به خاطر غم و اندوه او، خورشید به حالت غم‌انگیز درآمده و آسمان مانند پوششی تاریک بر تن کرده است.
در مصر اگر نه شور عزای حسین خاست
نیل از چه لب کبود عرب وار کرده است
هوش مصنوعی: اگر در مصر شور و حال عزای حسین برپا نمی‌شد، پس چرا نیل از غم و اندوه، همچون لب‌های یک عرب کبود شده است؟
ای دیده سیل اشک روان کن که درد آب
جانحسین خسته و بیمار کرده است
هوش مصنوعی: ای چشم، اشک‌های خود را رها کن و جاری کن، چرا که رنج و اندوه از تشنگی حسین، او را خسته و بیمار کرده است.
بهر حسین تشنه جگر دشت کربلا
باد صبا سموم جگر خوار کرده است
هوش مصنوعی: به خاطر حسین و عطش او در دشت کربلا، بادی که می‌وزد، احساسات و دل‌ها را به درد می‌آورد و غم و اندوه را در دل‌ها زنده می‌کند.
دست از فرات شو که یزید آب خورد ازو
گر آب زمزم است که مردار کرده است
هوش مصنوعی: از آب فرات دور شو، چون یزید از آن آب خورده است. حتی اگر آب زمزم باشد، آن را به خاطر مرداری که دارد نخور.
ماه محرم است و لب تشنه حسین
آب بقا حرام بر ابرابر کرده است
هوش مصنوعی: مهمانی محرم فرا رسیده و حسین به شدت تشنه است. آب حیات به طور ناگهانی برای یاران او ممنوع شده است.
آن ناکسی که قصد حسین اختیار کرد
بی شک مه قصد احمد مختار کرده است
هوش مصنوعی: آن فرد بی‌فکر و نادان که به سوی حسین حمله‌ور شد، بی‌تردید او نیز به هدفی بزرگ‌تر مانند احمد مختار رو آورده است.
و آنکس که خاطر نب آزرده شد ازو
حق را ز جهل و معصیت آزار کرده است
هوش مصنوعی: کسی که دیگران را ناراحت نکرده است، در واقع از نادانی و گناه به حق آسیب رسانده است.
هر ناسزا که ظلم بر آل رسول کرد
خود را سزای لعنت جبار کرده است
هوش مصنوعی: هر ناسزایی که به خاندان پیامبر نسبت داده می‌شود، در حقیقت باعث می‌شود فرد مرتکب به خود ظلم کند و مستحق کیفر و لعنت خداوند گردد.
بادا هزار لعنت حق بر کسی که او
اقرار کرده و دگر انکار کرده است
هوش مصنوعی: به کسی که قبلاً چیزی را پذیرفته و سپس آن را انکار کرده، هزاران لعنت از سوی خداوند باد.
لعنت بر آن کمر که پی کین یزید بست
کاخر ز کین چو حلقه زنار کرده است
هوش مصنوعی: نفرین بر آن کمر که به خاطر انتقام از یزید، پی‌ریزی شده است، چرا که در نهایت، از این کینه به گونه‌ای مانند حلقه‌ای بر کمر خود را بسته است.
یا مرتضی علی به شهیدان روا مدار
ظلمی چنین که چرخ ستمکار کرده است
هوش مصنوعی: ای علی، ای مرتضی، به شهیدان اجازه نده که به این شکل مورد ظلم قرار گیرند، زیرا این ظلمی است که چرخ روزگار بر آنها روا داشته است.
بگشای پنجه یا اسد الله که بر حسین
روباه چرخ حمله بسیار کرده است
هوش مصنوعی: ای شیر خدا، دستانت را باز کن، چرا که بر حسین، روباه چرخ (سرنوشت) حملات زیادی کرده است.
اینک ظهور مهدی آخر زمان رسید
زین رایت یزید نگونسار کرده است
هوش مصنوعی: ظهور مهدی در آخرالزمان فرا رسیده و به این ترتیب، ظلم و فساد یزید به پایان می‌رسد.
چندان نخفت خون شهیدان که عاقبت
روی زمین ز خون همه گلنار کرده است
هوش مصنوعی: مدت زیادی است که خون شهیدان به خواب نمی‌رود و سرانجام، این خون‌ها زمین را گل‌گون کرده و همچون گل‌های سرخ در آمده است.
بعد از هزار سال به شمشیر انتقام
حق لشکر یزید گرفتار کرده است
هوش مصنوعی: پس از گذشت هزار سال، سپاه یزید به شمشیر انتقام حق گرفتار آمده است.
شکر خدا که شاه بخونخواهی حسین
دلها زبار غصه سبکبار کرده است
هوش مصنوعی: سپاسگذارم که شاه به خاطر عشق و محبت به حسین، دل‌ها را از بار غم رهایی بخشیده است.
کلک قضا ز بهر عزا نامه حسین
اوراق نه فلک همه طومار کرده است
هوش مصنوعی: قلم سرنوشت به خاطر عزای حسین، نامه‌اش را نوشته و این اوراق را نه تنها بر روی زمین، بلکه همه آسمان‌ها نیز به این موضوع پرداخته‌اند.
هر نعره یی که در دل به عزای حسین زد
جان مرا ز درد خبردار کرده است
هوش مصنوعی: هر بار که به خاطر حسین در دل ناله یا فریادی زده‌ام، جانم از درد او مطلع شده و احساسش کرده است.
اهلی ز گریه بهر شهیدان کربلا
آبی که داشت در جگر ایثار کرده است
هوش مصنوعی: اهلی به خاطر شهیدان کربلا گریه می‌کند، آبی که او در دلش داشته را برای آنها نثار کرده است.
یارب بحق مشهد فرخنده حسین
کو چشم کور روشن از انوار کرده است
هوش مصنوعی: ای خدا، به حق مشهد مقدس حسین، که چشم‌های کور را با نورهای خود روشن کرده است.
کاین دل شکسته ظاهر حالش درست کن
کو هم شکست حال خود اظهار کرده است
هوش مصنوعی: این دل شکسته را طوری درست کن که حالش خوب به نظر برسد، زیرا خود او نیز از حال بدش خبر داده است.