گنجور

بخش ۳ - در احوال عصر تاریکی و اساتیر

پژوهنده ی مردم باستان
که از قوم پیشین زند داستان
چنین گفت: کاین هر که جوید همی
به تاریکی اندر بپوید همی
که احوال پیشین به تاریکی است
خرد را در این راه باریکی است
به تیره شب اندر توان ماه جست
ولیکن نیارد کس این راه جست
نه بنوشته بود است تاریخشان
نه کس می بداند بن و بیخ شان
مگر یاد دارد پسر از پدر
بگوید فسانه تو را سر به سر
که هر کاو به تاریخ شد رهنمون
ز افسانه تاریخ آرد برون
و پا خود نشان ها و آثار پیش
تو را رهنمایی کند کم و بیش
که هر چه از زمین آید اکنون پدید
شود گنج های کهن را کلید
چنان چون درین عصر کامد عیان
همه خشت و آثار کلدانیان
و باز اشتقاقات و نام لغات
نماید تو را صورت واقعات
وگرنه خود را درین راه نیست
کس از راز پوشیده آگاه نیست

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

پژوهنده ی مردم باستان
که از قوم پیشین زند داستان
هوش مصنوعی: پژوهشگری که به بررسی مردم گذشته می‌پردازد و داستان‌های قوم‌های پیشین را روایت می‌کند.
چنین گفت: کاین هر که جوید همی
به تاریکی اندر بپوید همی
هوش مصنوعی: او گفت: هر که به دنبال چیزی باشد، در تاریکی هم به جست‌وجو ادامه می‌دهد.
که احوال پیشین به تاریکی است
خرد را در این راه باریکی است
هوش مصنوعی: احوال گذشته تاریک و ناپیداست و در این مسیر، خرد و عقل انسان در وضعیتی دشوار و باریک قرار دارد.
به تیره شب اندر توان ماه جست
ولیکن نیارد کس این راه جست
هوش مصنوعی: ماه در دل شب می‌تازد و نورش را می‌پراکند، اما هیچ‌کس نمی‌تواند راه حقیقت را به آسانی پیدا کند.
نه بنوشته بود است تاریخشان
نه کس می بداند بن و بیخ شان
هوش مصنوعی: هیچ کدام از نوشته‌ها نمی‌دانند چه زمانی به وجود آمده‌اند و هیچ‌کس هم از ریشه و اصل آن‌ها آگاهی ندارد.
مگر یاد دارد پسر از پدر
بگوید فسانه تو را سر به سر
هوش مصنوعی: آیا پسر می‌تواند از پدر داستانی را نقل کند که در تمام جزئیاتش تو را شامل شود؟
که هر کاو به تاریخ شد رهنمون
ز افسانه تاریخ آرد برون
هوش مصنوعی: هر کسی که در تاریخ به جستجو و راهنمایی بپردازد، از داستان‌های تاریخی نکته‌ها و آموزه‌های ارزشمندی را استخراج خواهد کرد.
و پا خود نشان ها و آثار پیش
تو را رهنمایی کند کم و بیش
هوش مصنوعی: و پاهای تو نشانه‌ها و آثار را به تو نشان می‌دهند و تا حدی تو را راهنمایی خواهند کرد.
که هر چه از زمین آید اکنون پدید
شود گنج های کهن را کلید
هوش مصنوعی: هر چیزی که از زمین می‌آید، اکنون نمایان می‌شود و گنج‌های قدیمی را می‌توان با آن باز کرد.
چنان چون درین عصر کامد عیان
همه خشت و آثار کلدانیان
هوش مصنوعی: در این زمان، همه چیز آشکار شده است و نشانه‌ها و آثار کلدانیان به وضوح نمایان است.
و باز اشتقاقات و نام لغات
نماید تو را صورت واقعات
هوش مصنوعی: این عبارت به این معناست که واژه‌ها و اصطلاحات مختلف می‌توانند به تو کمک کنند تا واقعیت‌های موجود را بهتر درک کنی و تصویر واضح‌تری از آن‌ها پیدا کنی.
وگرنه خود را درین راه نیست
کس از راز پوشیده آگاه نیست
هوش مصنوعی: اگر چنین باشد، در این مسیر هیچ کس از واقعیت‌های پنهان آگاه نیست.