گنجور

بخش ۲۷ - جنگ های داریوش و فتوحات او

در ایام این شاه والاتبار
پرآشوب شد گیتی از هر کنار
چو شد پادشاهی برین شاه راست
زهر کشور آوای بدخواه خواست
زیونان و از بابل و میدیا
زاسکیت و اهواز و ارمینیا
ز مصر وز اهواز و از باختر
هم از مدیه و پارسا سر به سر
ز ارکوشیا تا لب زنده رود
سپه بود آکنده چون تار و پود
به هر جنگ پیروز شد شاه گو
درخشان شدش نام چون ماه نو
اوروتوس را کشت در لیدیا
که او بود ارجاسب شاه کیا
همان سرخه کو بود شاه تتار
زجانش برآورد دارا دمار
به سیتا که خوانندشان بی درفش
همه روز روشن نمود او بنفش
به مصر اندرون کشت کاموس پیر
که کابیشه خواند ورا تیزویر
به بابل تبه کرد ارکوش را
گرفت آن گماتای ماکوش را
نبشته است در بیستون نام خود
همه داستان های ایام خود
که آوردها کرد بیش از شمار
به بند اندر آورد ده شهریار
نگاریده آن پیکران را همه
به زنجیرشان بسته همچون رمه
به گاهی که رفت او به مکدونیا
شد اسکندر نامور را نیا
نخستین سکندر از او شد پدید
چو مادرش رخسار دارا بدید
زن پور هرقل بدو شد قرین
که یونانیان را بد آیین چنین
کتایون مگر نام مکدونیاست
که گوید به شهنامه نام کیاست
زهی فر فرخ فر اسفندیار
که اسکندر آمد ازو یادگار
فسانهای داراب و گشتاسب شاه
جز این نیست و گشته بهم اشتباه

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

در ایام این شاه والاتبار
پرآشوب شد گیتی از هر کنار
هوش مصنوعی: در دوران این شاه بزرگ و با اعتبار، دنیا از هر سو به هم ریخته و پر از آشفتگی شده است.
چو شد پادشاهی برین شاه راست
زهر کشور آوای بدخواه خواست
هوش مصنوعی: زمانی که شاه راستین بر تخت سلطنت نشست، دشمنان کشور همانند زهر، در پی پخش سخنان ناپسند بودند.
زیونان و از بابل و میدیا
زاسکیت و اهواز و ارمینیا
هوش مصنوعی: این بیت اشاره به مکان‌هایی از جمله یونان، بابل، مدیای باستان، اهواز و ارمنستان دارد. شاعر به زیبایی‌های این سرزمین‌ها و تاریخ‌های غنی آن‌ها اشاره می‌کند.
ز مصر وز اهواز و از باختر
هم از مدیه و پارسا سر به سر
هوش مصنوعی: از مصر و اهواز و از سرزمین‌های باختری و همچنین از مدینه و سرزمین‌های پارس، همه جا جمع شده‌اند.
ز ارکوشیا تا لب زنده رود
سپه بود آکنده چون تار و پود
هوش مصنوعی: از ارکوشیا تا لب زنده‌رود، سپاه و نیرو جاری بود، همانند تار و پود که در هم تنیده‌اند.
به هر جنگ پیروز شد شاه گو
درخشان شدش نام چون ماه نو
هوش مصنوعی: هر بار که شاه در جنگی پیروز می‌شود، نامش مانند ماه نو درخشان و مشهور می‌گردد.
اوروتوس را کشت در لیدیا
که او بود ارجاسب شاه کیا
هوش مصنوعی: اوروتوس در سرزمین لیدیا به قتل رسید، او همان ارجاسب، پادشاه کیایی بود.
همان سرخه کو بود شاه تتار
زجانش برآورد دارا دمار
هوش مصنوعی: سرخه‌ کو، جایی است که شاه تاتار در آنجا زندگی می‌کند و از جانش، ثروت و دارایی را از بین برده است.
به سیتا که خوانندشان بی درفش
همه روز روشن نمود او بنفش
هوش مصنوعی: سیتا به عنوان فردی شناخته شده، همه روز را با روشنی و وضوح در زندگی‌اش سپری کرد و به نوعی پرچم‌دار معنا و زیبایی در زندگی‌اش بود. او با تأثیرگذاری و خلوص خود، روزها را به رنگی خاص، مانند بنفش، روشن کرد.
به مصر اندرون کشت کاموس پیر
که کابیشه خواند ورا تیزویر
هوش مصنوعی: در مصر، مردی پیر به نام کاموس وجود داشت که به عنوان کسی با دانش و تجربه شناخته می‌شد و به سرعت و تیزهوشی معروف بود.
به بابل تبه کرد ارکوش را
گرفت آن گماتای ماکوش را
هوش مصنوعی: در بابل، شهری تخریب شده، قدرت و سلطنت ارکوش به دست آمده و آنچه که متعلق به گماتای ماکوش بود، به تصرف درآمد.
نبشته است در بیستون نام خود
همه داستان های ایام خود
هوش مصنوعی: در بیستون، فردی تمام داستان‌های زندگی‌اش و نام خود را نوشته است.
که آوردها کرد بیش از شمار
به بند اندر آورد ده شهریار
هوش مصنوعی: بیش از حد انتظار، افراد زیادی را به اسارت گرفت و آنها را به بند کشید، از جمله ده نفر از میان بزرگ‌ترین فرمانروایان.
نگاریده آن پیکران را همه
به زنجیرشان بسته همچون رمه
هوش مصنوعی: آن معشوقه زیبا، تمام جوانان را به زنجیر کشیده و مانند گوسفندانی به هم مرتبط کرده است.
به گاهی که رفت او به مکدونیا
شد اسکندر نامور را نیا
هوش مصنوعی: در زمانی که او به مکدونیای باستان سفر کرد، نیاکان اسکندر بزرگ شهرت پیدا کردند.
نخستین سکندر از او شد پدید
چو مادرش رخسار دارا بدید
هوش مصنوعی: نخستین سکندر از او پدید آمد، وقتی که مادرش چهره دارا را دید.
زن پور هرقل بدو شد قرین
که یونانیان را بد آیین چنین
هوش مصنوعی: زن پسر هرقل به او پیوست، زیرا یونانیان چنین آیینی دارند.
کتایون مگر نام مکدونیاست
که گوید به شهنامه نام کیاست
هوش مصنوعی: کتایون آیا نام مکدونیا نیست که در شاهنامه نام کیانیان را به زبان می‌آورد؟
زهی فر فرخ فر اسفندیار
که اسکندر آمد ازو یادگار
هوش مصنوعی: به سلامتی و بزرگی فرخنده اسفندیار که یادگار او اسکندر است.
فسانهای داراب و گشتاسب شاه
جز این نیست و گشته بهم اشتباه
هوش مصنوعی: داستان‌های داراب و گشتاسب شاه چنین است که به همدیگر مرتبط و گاهی اشتباه گرفته می‌شوند.