گنجور

شمارهٔ ۵ - دیباچه

چو دانا ز گنجینه در باز کرد
بنام خدا نامه آغاز کرد
خدائیکه در مغز هوش آفرید
بتن آدمی با سروش آفرید
روان را بدانش ستایش نمود
سخن را ترازوی دانش نمود
سپس خامه را با زبان جفت کرد
نی گنگ را داور گفت کرد
از او یافت و خشور یزدان پرست
کلید در گنج دانش بدست
محمد چراغ خرد گستران
خداوند و سالار پیغمبران
که با نامه آسمانی بخاک
فرود آمد از نزد یزدان پاک
در آن نامه از راز هر تر و خشک
بپا کند ناف جهان را بمشک
ایا خواجه از داور هست و بود
بجان تو و خاندانت درود
بر آن پیشکار جوان مرد تو
بر آن دختر نازپرور تو
بر آن پیشوایان با فرو داد
که دارند از شیر یزدان نژاد
همه وارث تاج و تخت تواند
همه میوه های درخت تواند
بویژه علی بن موسی که هست
مرا دامن مهرش اندر بدست
برد آسمان بر زمینش نیاز
کند کعبه در آستانش نماز
بفروی این نامه را ساختم
بامیدش این نکته پرداختم
که او در جهان پادشاه من است
ز نیرنگ اختر پناه من است
چو کردم ز خاکش پر از نافه مغز
همه کار من گشت ستوار و نغز
بریدم بسی بندهای شگرف
برون آمدم از بن چاه ژرف
بنام تو ای شاه گردن فراز
نمودم من این پارسی نامه ساز
پی آنکه بنیاد آیین و کیش
در او زنده سازم بنیروی خویش
کنم تازه آیین شرع کهن
براندازم از مشرکان بیخ و بن
چنان خواهم از همت راد تو
وز آن داد و بخش خدا دادتو
که تا هست گردنده گردون بپای
ز من ماند این نامه اندر بجای

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چو دانا ز گنجینه در باز کرد
بنام خدا نامه آغاز کرد
هوش مصنوعی: وقتی دانا در خزانه را باز کرد، به نام خدا آغاز به نگارش کرد.
خدائیکه در مغز هوش آفرید
بتن آدمی با سروش آفرید
هوش مصنوعی: خدایی که عقل و درک را در وجود انسان قرار داد، وجود آدمی را با ندای الهی شکل داد.
روان را بدانش ستایش نمود
سخن را ترازوی دانش نمود
هوش مصنوعی: روح انسان را به دلیل دانش و آگاهی ستایش می‌کنند و کلام را معیاری برای سنجش دانش قرار می‌دهند.
سپس خامه را با زبان جفت کرد
نی گنگ را داور گفت کرد
هوش مصنوعی: سپس قلم را با زبان هماهنگ کردند و داور درباره‌ی نی خاموش نظر داد.
از او یافت و خشور یزدان پرست
کلید در گنج دانش بدست
هوش مصنوعی: بواسطهٔ او، that is, به کمک او، کلید دسترسی به گنجینهٔ علم و دانش به دست آمده است. خداپرستانی که به او اعتماد کرده‌اند، به این دانش دست پیدا کرده‌اند.
محمد چراغ خرد گستران
خداوند و سالار پیغمبران
هوش مصنوعی: محمد، نور و روشنی‌بخش اندیشه‌ها و رهبر پیامبران الهی است.
که با نامه آسمانی بخاک
فرود آمد از نزد یزدان پاک
هوش مصنوعی: این جمله به معنی این است که یک پیام الهی از آسمان به زمین نازل شده است، و این پیام از سوی خداوندی پاک و بی‌نقص آمده است.
در آن نامه از راز هر تر و خشک
بپا کند ناف جهان را بمشک
هوش مصنوعی: در آن نامه، هر چیز خوب و بد را فاش می‌کند و جهان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
ایا خواجه از داور هست و بود
بجان تو و خاندانت درود
هوش مصنوعی: آیا ای خواجه، از قضا و سرنوشت برای تو و خانواده‌ات سلامتی و خوشبختی وجود دارد؟
بر آن پیشکار جوان مرد تو
بر آن دختر نازپرور تو
هوش مصنوعی: بر آن خدمتکار جوانمرد تو، بر آن دختر نازپرور تو.
بر آن پیشوایان با فرو داد
که دارند از شیر یزدان نژاد
هوش مصنوعی: آن رهبران با وقار و با قدرتی که از خداوند بی‌نظیر برآمده‌اند، به سمت جلو حرکت می‌کنند.
همه وارث تاج و تخت تواند
همه میوه های درخت تواند
هوش مصنوعی: همه شما از آنچه که در اختیار دارید، بهره‌مند هستید و هر یک از شما می‌توانید از ثمرات و نتیجه‌های تلاش‌ها استفاده کنید.
بویژه علی بن موسی که هست
مرا دامن مهرش اندر بدست
هوش مصنوعی: به ویژه علی بن موسی که محبت و محبت‌های او به من همواره در زندگی‌ام همراه است.
برد آسمان بر زمینش نیاز
کند کعبه در آستانش نماز
هوش مصنوعی: آسمان برای این که بر زمین تسلط یابد، به جایی نیاز دارد که کعبه در آنجا عبادت و راز و نیاز کند.
بفروی این نامه را ساختم
بامیدش این نکته پرداختم
هوش مصنوعی: این نامه را نوشتم و امید داشتم که به این نکته اشاره کنم.
که او در جهان پادشاه من است
ز نیرنگ اختر پناه من است
هوش مصنوعی: او در این دنیا برای من مثل یک پادشاه است و مانند یک ستاره، از نیرنگ‌ها و فریب‌ها به من پناه می‌دهد.
چو کردم ز خاکش پر از نافه مغز
همه کار من گشت ستوار و نغز
هوش مصنوعی: وقتی که از خاک آن جوانه زنی کردم و مغز آن را پر از عطر و خوشبو کردم، همه کارهایم مرتب و زیبا شد.
بریدم بسی بندهای شگرف
برون آمدم از بن چاه ژرف
هوش مصنوعی: از بندهای سخت و دشوار رهایی یافتم و از عمق چاهی عمیق بیرون آمدم.
بنام تو ای شاه گردن فراز
نمودم من این پارسی نامه ساز
هوش مصنوعی: با نام تو ای پادشاه بزرگ، من این نامه به زبان فارسی را تهیه کردم.
پی آنکه بنیاد آیین و کیش
در او زنده سازم بنیروی خویش
هوش مصنوعی: من در تلاش هستم تا اصول و ارزش‌های دین و آیین را در وجود خود احیا کنم و به جان خود جان ببخشم.
کنم تازه آیین شرع کهن
براندازم از مشرکان بیخ و بن
هوش مصنوعی: سعی می‌کنم که دوباره اصول قدیمی دین را زنده کنم و از ریشه، پایه‌های باورهای کفرآمیز را از بین ببرم.
چنان خواهم از همت راد تو
وز آن داد و بخش خدا دادتو
هوش مصنوعی: من با اراده و تلاش تو، و با بخشش و عطای خداوند، خواسته‌هایم را محقق خواهم کرد.
که تا هست گردنده گردون بپای
ز من ماند این نامه اندر بجای
هوش مصنوعی: تا زمانی که چرخه زمان ادامه دارد، این نامه از من به یادگار در این مکان باقی خواهد ماند.