شمارهٔ ۸۹ - فکاهی
به و لله و به با لله و به تا لله
بسی جز کلام الله پر نور
به الیاس و به خضر و دشت کنعان
به موسی و شب تار و که طور
به تخت کیقباد و تاج جمشید
به نور بامداد و شام دیجور
به صلصائیل و میکائیل و جبریل
به عزرائیل و اسرافیل و ناقور
به خوف زندگان ازحمله مرگ
به هول مردگان از نفخه صور
به حق آن سر نمروک حیدر
به روح والد مرحوم مبرور
به آن شاه چراغ و سوی سلمان
به آن موم سفید و شمع کافور
به یال ذو الجناح و گوش غضبان
به تنگ دلدل و قشون یعفور
به اندرزی که در دشت فلسطین
ز خر بگرفت بلعم پور با عور
که گر مدیون این وجهم خداوند
کند با بت مرا در حشر محشور
ازین گفتار قاضی خشمگین شد
به صد تلخی برآورد از جهان شور
به فریاد بلند سهمگین گفت
که این انکار هست از عاقلان دور
پس از اقرار انکار تو بیجاست
میفکن عامدا خود را بمحظور
بده یا رد دعوی کن به برهان
که غیر از این دو شرعا نیست دستور
شمارهٔ ۸۸ - در مقدمه طبع شاهنامه در وصف دربار مظفرالدین شاه: در بوستان سروش همی روید از درختشمارهٔ ۹۰: در نوزدهم صفر هزار و سیصد و هشت آقامیرزا علی حکیم باشی را حضرت اقدس روحی فداه در مطایبه ببر الحکماء فرمودند و دستوری دادند که من بنده قطعه ای در این باب عرضه دارم حکیم باشی هم ازین اطاعت رنجه خاطر بود لهذا این ابیات را بر پاره کاغذی نوشته بعرض رسانیدم هم پسند خاطر اقدس واقع شد و هم حکیم باشی خوشنودی یافت .
اطلاعات
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
به و لله و به با لله و به تا لله
بسی جز کلام الله پر نور
هوش مصنوعی: به خدا و برای خدا و تا خدا، جز کلام نورانی خدا، چیز دیگری نیست.
به الیاس و به خضر و دشت کنعان
به موسی و شب تار و که طور
هوش مصنوعی: به الیاس و خضر و دشت کنعان، به موسی و شب تار و کوه طور اشاره دارد. این عبارت به شخصیتهای مذهبی و تاریخی اشاره میکند که هر یک در ماجراهای مختلف نقش دارند. به طور کلی، به نوعی به داستانهای پیامبران و وقایع مهمی اشاره شده که در تاریخ وجود داشتهاند.
به تخت کیقباد و تاج جمشید
به نور بامداد و شام دیجور
هوش مصنوعی: به تخت کیقباد و تاج جمشید اشاره دارد به شکوه و عظمت دورانهای گذشته، و همچنین به روشنایی صبح و تاریکی شب نیز پرداخته شده است. این جمله نشاندهنده تداوم زندگی و ارزشهای فرهنگی و تاریخی است که از نسلهای گذشته به ارث رسیدهاند.
به صلصائیل و میکائیل و جبریل
به عزرائیل و اسرافیل و ناقور
هوش مصنوعی: به نام خداوند بزرگ، فرشتگان خاص و مهمی وجود دارند که هر یک وظایف خاص خود را دارند. آنها شامل صلصائیل، میکائیل، جبریل، عزرائیل و اسرافیل هستند. همچنین به طبل یا ناقوری که برای اعلام خبرهای بزرگ و تغییرات در دنیا نواخته میشود اشاره شده است. این فرشتگان نقشهای مهمی در نظم آفرینش و ارتباطات آسمانی دارند.
به خوف زندگان ازحمله مرگ
به هول مردگان از نفخه صور
هوش مصنوعی: نگرانی زندگان از حمله مرگ و ترس مردگان از صدا و هیاهوی روز قیامت.
به حق آن سر نمروک حیدر
به روح والد مرحوم مبرور
هوش مصنوعی: به حق آن سر نمروک حیدر به روح پدر مرحوم و پاک وجود نداشته، آرزو میکنم که در آرامش باشد.
به آن شاه چراغ و سوی سلمان
به آن موم سفید و شمع کافور
هوش مصنوعی: به سوی آن چراغ بزرگ و روشن، و به سمت سلمان، همان موم سفید و شمع معطر کافور.
به یال ذو الجناح و گوش غضبان
به تنگ دلدل و قشون یعفور
هوش مصنوعی: در این بیت به صفات و ویژگیهای موجودات اشاره شده است. "ذو الجناح" به موجودی با بالهای بزرگ اشاره دارد و "غضبان" به خشم و قدرت نشان میدهد. همچنین، "دل دلدل" به محیطی تنگ و نامناسب اشاره دارد و "یعفور" به گروه یا لشکری از موجودات اشاره دارد که در این شرایط قرار گرفتهاند. به طور کلی، تصویر یک وضعیت دشوار و پرچالش را منتقل میکند که در آن موجودات باید با خشم و قدرت خود مواجه شوند.
به اندرزی که در دشت فلسطین
ز خر بگرفت بلعم پور با عور
هوش مصنوعی: در دشت فلسطین، بلعم با دو حیوان به درسی گرفت که آنها را به روشنی دنبال میکردند.
که گر مدیون این وجهم خداوند
کند با بت مرا در حشر محشور
هوش مصنوعی: اگر خداوند مرا به خاطر این چهرهام که مدیون آن هستم، روز قیامت با بتهای من محشور کند.
ازین گفتار قاضی خشمگین شد
به صد تلخی برآورد از جهان شور
هوش مصنوعی: قاضی از حرفهای گفته شده ناراحت و خشمگین شد و با تلخی زیادی از این دنیای پر آشوب و سردرگمی ابراز ناراحتی کرد.
به فریاد بلند سهمگین گفت
که این انکار هست از عاقلان دور
هوش مصنوعی: بفورانِ نالهای بلند و عمیق میگوید که این ناامیدی و انکار، از اندیشمندان و خردمندان دور است.
پس از اقرار انکار تو بیجاست
میفکن عامدا خود را بمحظور
هوش مصنوعی: پس از این که به چیزی اعتراف کردی، دیگر انکار آن منطقی نیست. به عمد خودت را در موقعیت نامناسب نگذار.
بده یا رد دعوی کن به برهان
که غیر از این دو شرعا نیست دستور
هوش مصنوعی: یا چیزی را بده یا با دلیل و برهان رد کن، زیرا شرعاً غیر از این دو گزینه هیچ دستوری وجود ندارد.