شمارهٔ ۴۴ - در وجه تسمیه مهلبی
مهلب ابن ابی صفره میرزادی را
شنیده ام که زبونی رسید از قولنج
برای داوری این درد ریخت زر چندان
که گشت جمله تهی خانمان و کیسه و گنج
بپخت فرنیش از شیر گاو و قند و برنج
یکی طبیب و رهاندش ز درد و رنج و شکنج
از آن بنام مهلب مهلبیه بماند
چنانکه ماند ز لجلاج در جهان شطرنج
وزانش فرنی خوانند در بلاد عجم
که هم بفرن شود پخته بی مشقت و رنج
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
مهلب ابن ابی صفره میرزادی را
شنیده ام که زبونی رسید از قولنج
هوش مصنوعی: شنیدم که مهلب ابن ابی صفره به خاطر درد قولنج به زانو درآمده و در وضعیتی ضعیف قرار گرفته است.
برای داوری این درد ریخت زر چندان
که گشت جمله تهی خانمان و کیسه و گنج
هوش مصنوعی: برای بررسی و قضاوت درباره این درد، مقدار زیادی طلا خرج شد، به حدی که همه چیز از خانه و پول و گنج خالی شد.
بپخت فرنیش از شیر گاو و قند و برنج
یکی طبیب و رهاندش ز درد و رنج و شکنج
هوش مصنوعی: یکی دارویی میسازد از ترکیب شیر گاو، قند و برنج که میتواند فردی را از درد، رنج و ناراحتی نجات دهد.
از آن بنام مهلب مهلبیه بماند
چنانکه ماند ز لجلاج در جهان شطرنج
هوش مصنوعی: در اینجا به شخصی اشاره میشود که مانند مهلب، یکی از شخصیتهای تاریخی، در دنیا باقی مانده است، همانطور که در بازی شطرنج، حرکت یک مهره خاص میتواند بر سایر حرکات تأثیر بگذارد. این مضمون به نفوذ و تأثیرگذاری فرد در زندگی و جامعه اشاره دارد، با مقایسهای با موقعیتها و حرکات در یک بازی استراتژیک.
وزانش فرنی خوانند در بلاد عجم
که هم بفرن شود پخته بی مشقت و رنج
هوش مصنوعی: در شهرهای غیر ایرانی، آن را فرنی مینامند؛ چرا که با سهولت و بدون زحمت، پخته میشود.