گنجور

شمارهٔ ۱۷۰ - در نکوهش شاعری که یک خان بختیاری را مدح گفته بود

ای ستاده به بزم تحقیقت
پور سینا و پیر فارابی
بنده خامه و ضمیر تو شد
قلم و رای صاحب و صابی
از شمیران ترا به ری آورد
گردش آسمان دولابی
تا بر این بنده ارمغان آری
از ره لطف صحنی از آبی
چون زنخدان شاهدان و برنگ
چون رخ زاهدان محرابی
زرد چون روی عاشقی محجور
از رخ ورد و لعل عنابی
پرتو افکند بر دریچه من
آفتاب سخن ز مهتابی
خواندم از گفته ات دو بیت که بود
رشک شعر جریر و عتابی
زنده کردی در آن بیان شگرف
استخوان ادیب خندابی
زر دانش به بوته سخنت
پاک شد همچو سیم تیزابی
بز دشتی و گاو کوهی را
گذرانیدی از سگ آبی
ای برادر بر این لطیفه نغز
باش بیدار اگر نه در خوابی
شعر تازی به لر مخوان و مپوش
خرقه خز به کرد سنجابی
پیش لر هست شعر تازی چون
پیش نازی نگار صقلابی
یا چو فرقان به گوش مؤبد پارس
یا اوستا به سمع اعرابی
منتهی مدح گرگ آن باشد
که ستائی توأش به قصابی
ور به چوپانیش کنی تصدیق
زشت باشد چو نیک دریابی
تا دهد در مذاق گرسنگان
طعم جان شیردان و سیرابی
تا به دیوان خراج ملک رسد
بیشتر از منال اربابی
باش در حوض های بلور
روز و شب در شنا چو مرغابی
مطرب عشق خواندت در گوش
نغمه بوسلیک و رهابی

اطلاعات

وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای ستاده به بزم تحقیقت
پور سینا و پیر فارابی
هوش مصنوعی: در اینجا به افرادی اشاره می‌شود که در مجالس تحقیق و علم حضور دارند و به شخصیت‌هایی چون ابن‌سینا و فارابی اشاره می‌کند که از بزرگان علم و فلسفه در تاریخ اسلام به شمار می‌آیند. به عبارتی دیگر، به کسانی که به علم و دانش اهمیت می‌دهند و در پی تحقیق و بررسی هستند، احترام گذاشته می‌شود.
بنده خامه و ضمیر تو شد
قلم و رای صاحب و صابی
هوش مصنوعی: من خود را در مقام یک نویسنده و اندیشه‌پرداز می‌بینم که قلم و تفکر من در خدمت تو و اصول تو قرار گرفته است.
از شمیران ترا به ری آورد
گردش آسمان دولابی
هوش مصنوعی: از شمیران به ری آوردت تقدیر آسمان.
تا بر این بنده ارمغان آری
از ره لطف صحنی از آبی
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی درخواست از معشوق است که با لطف و محبت خود، هدیه‌ای به این بنده تقدیم کند. این هدیه می‌تواند به شکل صفایی دل‌انگیز و تازه، مانند آبی زلال باشد که روح و جان او را شاداب کند.
چون زنخدان شاهدان و برنگ
چون رخ زاهدان محرابی
هوش مصنوعی: چهره‌های زیبای معشوقان مانند خطی زیبا است و حالتی که دارند به زهد و روحانیت زاهدان شبیه است.
زرد چون روی عاشقی محجور
از رخ ورد و لعل عنابی
هوش مصنوعی: چهره‌ی زرد عاشق، همچون کسی است که از زیبایی و جذابیت رنگین خود محروم مانده و به طرز تلخی در دوری از عشق قرار دارد.
پرتو افکند بر دریچه من
آفتاب سخن ز مهتابی
هوش مصنوعی: آفتاب کلام به قلمرو من تابید و روشنایی خود را به من داد.
خواندم از گفته ات دو بیت که بود
رشک شعر جریر و عتابی
هوش مصنوعی: من دو بیتی از سخنان تو را خواندم که باعث شد به شعر جریر و عتابی حسرت ببرم.
زنده کردی در آن بیان شگرف
استخوان ادیب خندابی
هوش مصنوعی: در آن سخن عمیق و بی‌نظیر، جان تازه‌ای به نویسنده‌ای بخشیدی که همچون استخوانی در عمق خندا بی‌حرکت مانده بود.
زر دانش به بوته سخنت
پاک شد همچو سیم تیزابی
هوش مصنوعی: دانش و خرد تو به زیبایی و روشنی در کلامت نمایان شده است، مانند نقره‌ای که در فرایند تصفیه و پالایش خالص و درخشان می‌شود.
بز دشتی و گاو کوهی را
گذرانیدی از سگ آبی
هوش مصنوعی: در دشت، بز را و در کوه، گاو را از حملهٔ سگ آبی نجات داده‌ای.
ای برادر بر این لطیفه نغز
باش بیدار اگر نه در خوابی
هوش مصنوعی: ای برادر، حواست را جمع کن و از این نکته ی زیبا غافل نشو، زیرا اگر مراقب نباشی، ممکن است در خواب بمانی و از آن غافل شوی.
شعر تازی به لر مخوان و مپوش
خرقه خز به کرد سنجابی
هوش مصنوعی: شعر عربی را برای لُرها نخوان و لباس خز را بر تن کردی نپوش.
پیش لر هست شعر تازی چون
پیش نازی نگار صقلابی
هوش مصنوعی: شعر عربی مانند جلوه ای زیبا و دلربا است که در مقابل زیبایی یک معشوق قرار دارد.
یا چو فرقان به گوش مؤبد پارس
یا اوستا به سمع اعرابی
هوش مصنوعی: مانند فرقانی که به گوش کاهن پارس می‌رسد یا همانند اوستا که به گوش اعرابی خوانده می‌شود.
منتهی مدح گرگ آن باشد
که ستائی توأش به قصابی
هوش مصنوعی: مدح و تعریف کردن از گرگ زمانی معقول است که در کنار آن، به قصابی هم اشاره شود. به عبارت دیگر، ستایش گرگ تنها زمانی منطقی است که به نقش قصاب در این میان توجه شود.
ور به چوپانیش کنی تصدیق
زشت باشد چو نیک دریابی
هوش مصنوعی: اگر به کار چوپانی او گواهی دهی، زشت به نظر می‌رسد، ولی وقتی به خوبی‌هایش آگاه شوی، متوجه می‌شوی که واقعاً شایسته تقدیر است.
تا دهد در مذاق گرسنگان
طعم جان شیردان و سیرابی
هوش مصنوعی: برای اینکه به گرسنگان طعم لذیذ زندگی و نعمت‌های سیرابی برسد.
تا به دیوان خراج ملک رسد
بیشتر از منال اربابی
هوش مصنوعی: تا زمانی که مالیات ملک به دست مسئولان برسد، بیش از آنچه که برای صاحبانش دردسرساز است.
باش در حوض های بلور
روز و شب در شنا چو مرغابی
هوش مصنوعی: در روز و شب مانند یک مرغابی در حوض‌های درخشان و شفافی زندگی کن و از زیبایی‌های آن بهره‌مند شو.
مطرب عشق خواندت در گوش
نغمه بوسلیک و رهابی
هوش مصنوعی: عاشق برای تو آوازی می‌خواند که مانند نغمه‌ای شیرین است و تو را آزاد می‌کند.