گنجور

شمارهٔ ۱۰۱

اگر از جفای محمدعلی شه
بر افتاد بنیاد و بنیان مجلس
شگفتی نباشد که در بوستانها
ز یک باد پژمرده صد شاخ نرگس
حمای سلاطین و شیپور شب را
بهم برزند بوق تون تاب مفلس
محمدعلی بوق و تیز است ازیرا
ز باد است ناطق بگند است مونس
دلش پر ز نفخ امیربهادر
دمش گنده از بوی شیخ مدلس
یکی از برون خلقتش را مشوه
یکی از درون خاطرش را موسوس
منافق چو یربوع و فاسق چو فاره
کشنده چو بیش و مهوع چو کرمس
شها گوئی ایزد بننهاده هرگز
نه اندر سرت هش نه اندر تنت حس
که بر باد دادی سرائی که بودی
خداوند معمار و عدلش مهندس
بنائی که ایزد بر آن گشته بانی
اساسی که پیغمبر آن را مؤسس
شهنشاه باید بهر کار باشد
خردمند و کربز هشیوار و کیس
تو بازیچه کودکانی وزودا
که خاکت بباد اندر آید چو تونس
نیاموختی دین و دانش ازیرا
که دیوت ادیب است و غولت مدرس
تو را با شهی کار نبود که هستی
بخرمن مترس و بخرگاه مترس
چو مس را نتانی زر ناب کردن
خنک زی که کردی زر ناب را مس

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعولن (متقارب مثمن سالم)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اگر از جفای محمدعلی شه
بر افتاد بنیاد و بنیان مجلس
هوش مصنوعی: اگر به خاطر ناداوری و بی‌عدالتی محمدعلی، اساس و پایه‌های مجلس لطمه ببیند یا از هم بپاشد.
شگفتی نباشد که در بوستانها
ز یک باد پژمرده صد شاخ نرگس
هوش مصنوعی: تعجبی ندارد که در باغ‌ها، از وزش یک باد، صدها ساقه نرگس پژمرده شوند.
حمای سلاطین و شیپور شب را
بهم برزند بوق تون تاب مفلس
هوش مصنوعی: حمایت از فرمانروایان و صدای شیپور شب باعث می‌شود که صدای بوقی که خبر از فقر و تنگدستی می‌دهد، به گوش بیفتد.
محمدعلی بوق و تیز است ازیرا
ز باد است ناطق بگند است مونس
هوش مصنوعی: محمدعلی مانند بوقی تیز صداست، زیرا که از باد می‌نالد و در عین حال با این صدایش، کنارش کسی است که با او هم‌صحبت است.
دلش پر ز نفخ امیربهادر
دمش گنده از بوی شیخ مدلس
هوش مصنوعی: دل او از احساسات قوی پر شده و نفسش به خاطر بویی که از فردی نامناسب دارد، ناخوشایند است.
یکی از برون خلقتش را مشوه
یکی از درون خاطرش را موسوس
هوش مصنوعی: یکی از ویژگی‌های ظاهری او ناپسند و نامطلوب است، اما یکی از افکار و احساسات درونی‌اش همواره او را وسوسه می‌کند.
منافق چو یربوع و فاسق چو فاره
کشنده چو بیش و مهوع چو کرمس
هوش مصنوعی: منافق مانند یربوع است که در سایه پنهان می‌شود و فاسق مانند فاره‌ای است که در تلاش برای صید است. کسی که بی‌شرم و بی‌ملاحظه عمل می‌کند، شبیه به مخلوقی است که در بیابان به جستجوی غذا می‌پردازد.
شها گوئی ایزد بننهاده هرگز
نه اندر سرت هش نه اندر تنت حس
هوش مصنوعی: ای شاه، بگو که خداوند هرگز در سر و تن تو فکری یا حسی قرار نداده است.
که بر باد دادی سرائی که بودی
خداوند معمار و عدلش مهندس
هوش مصنوعی: کسی که خانه‌ای را که خداوند معمار آن بوده و عدالت آن را طراحی کرده، نابود کرده است.
بنائی که ایزد بر آن گشته بانی
اساسی که پیغمبر آن را مؤسس
هوش مصنوعی: ساختمانی که خداوند آن را بنا کرده و پیامبر به عنوان بنیان‌گذار آن شناخته می‌شود.
شهنشاه باید بهر کار باشد
خردمند و کربز هشیوار و کیس
هوش مصنوعی: پادشاه باید در انجام امور، فردی با دانایی و هوشیاری باشد و از افراد زیر دست خود نیز انتظار می‌رود که هوشمند و با تدبیر باشند.
تو بازیچه کودکانی وزودا
که خاکت بباد اندر آید چو تونس
هوش مصنوعی: تو همانند اسباب بازی کودکانی هستی و اگر ناگهان در باد پراکنده شوی، مانند خاکی خواهی بود که به سرعت می‌وزد و می‌پاشد.
نیاموختی دین و دانش ازیرا
که دیوت ادیب است و غولت مدرس
هوش مصنوعی: تو به خاطر اینکه دانش و دین را نیاموختی، در واقع در دام دیو نادانی افتاده‌ای که مانند یک آموزگار، تو را فریب می‌دهد.
تو را با شهی کار نبود که هستی
بخرمن مترس و بخرگاه مترس
هوش مصنوعی: تو با کسی در ارتباط نیستی که بخواهد از وجود تو بهره‌برداری کند، پس نگران نباش و از خطرات نترس.
چو مس را نتانی زر ناب کردن
خنک زی که کردی زر ناب را مس
هوش مصنوعی: اگر نتوانی مس را به طلا تبدیل کنی، خوشحال باش که طلا را به مس تبدیل نکرده‌ای.