گنجور

شمارهٔ ۸۹ - در طی تقریظ مفصل بر کتاب حالت نگاشته میرزا محمد حسین ملک الکتاب فراهانی فرماید

دانا باید ز روی فکر زند دم
تا ز پس دم زدن همی نخورد غم
هست سخن مرد را ترازوی دانش
نیست بسنجیده مرد تا نزند دم
جز بسخن کان ترازوی هنرستی
پایه نگیرد فزونی و نشود کم
پس تو سخن گوی را شناخت توانی
ره نبری بر شناس اخرس و ابکم
نیست سخنگوی راستگوی خداجوی
جز ملک ملک فضل در همه عالم
احمد را باوه مرتضی را فرزند
دانش را زاده مردمی را بن عم
شاه بکتاب عصر کردش سالار
زانکه ز کتاب بود یکسره اقدم
راستی آنرا مسلم است که هرگز
جز بدر کردگار می نشود خم
ریشه گردون اگر زین بدر آید
گفته وی استوار ماند و محکم
ای ز جمال تو چشم بینش روشن
وی ز کمال تو باغ دانش خرم
کلکت با رد به نثر لؤلؤ منثور
فکرت دارد عقود نظم منظم
فضل و هنر بوده مرکسان را زین پیش
لیک در این عصر بر تو گشته مسلم
طبع تو بر آسکون طرازد کشتی
فکر تو بر آسمان فرازد سلم
هوش روان گر بچشم خلق درآید
عقل مصور توئی و روح مجسم

اطلاعات

وزن: مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دانا باید ز روی فکر زند دم
تا ز پس دم زدن همی نخورد غم
هوش مصنوعی: انسان آگاه باید با تفکر و تدبیر زندگی کند، تا بتواند بدون دغدغه و نگرانی، به پیش برود.
هست سخن مرد را ترازوی دانش
نیست بسنجیده مرد تا نزند دم
هوش مصنوعی: این جمله بیانگر این است که ارزش و کیفیت صحبت‌های یک فرد، مانند یک ترازوی دانش نیست که بتوان آن را به راحتی سنجید و اندازه‌گیری کرد. به همین دلیل، باید به عمق و محتوای صحبت‌های افراد توجه کرد و همچنین باید افراد را به درستی ارزیابی کرد تا از ادعاهای ناامیدکننده یا بی‌پایه پرهیز شود.
جز بسخن کان ترازوی هنرستی
پایه نگیرد فزونی و نشود کم
هوش مصنوعی: تنها سخنی که معیار و سنجش هنر است، ارزش و اعتبار نخواهد یافت و افزایش و کاهش نخواهد داشت.
پس تو سخن گوی را شناخت توانی
ره نبری بر شناس اخرس و ابکم
هوش مصنوعی: اگر به صحبت کردن فردی گوش دهی و او را بشناسی، می‌توانی به راحتی او را درک کنی، حتی اگر زبانش از کلام بی‌برخورد باشد یا نتواند درست حرف بزند.
نیست سخنگوی راستگوی خداجوی
جز ملک ملک فضل در همه عالم
هوش مصنوعی: در عالم کسی که به درستی و حقیقت سخن می‌گوید و از خداوند سراغ می‌گیرد، جز فرشته‌ای که مظهر فضیلت است، وجود ندارد.
احمد را باوه مرتضی را فرزند
دانش را زاده مردمی را بن عم
هوش مصنوعی: احمد را باوه، مرتضی را فرزند و دانش را زاده مردمی می‌نامد. به عبارت دیگر، احمد به عنوان کسی که از مقام و منزلت بالایی برخوردار است، شناخته می‌شود و مرتضی به عنوان فرزند او معرفی می‌شود. همچنین، دانش به عنوان نتیجه و میوه‌ای از تربیت مردم و جامعه به تصویر کشیده شده است.
شاه بکتاب عصر کردش سالار
زانکه ز کتاب بود یکسره اقدم
هوش مصنوعی: شاه به کتاب عصر خود حاکم شد، زیرا تمام اعتبار و تباری که داشت، از کتاب نشأت می‌گرفت.
راستی آنرا مسلم است که هرگز
جز بدر کردگار می نشود خم
هوش مصنوعی: واقعاً این موضوع واضح است که هیچ چیزی جز خداوند بزرگ پایدار و بی‌نهایت نخواهد بود.
ریشه گردون اگر زین بدر آید
گفته وی استوار ماند و محکم
هوش مصنوعی: اگر ریشه‌های دنیا از این جا خارج شود، سخن او همچنان ثابت و استوار خواهد ماند.
ای ز جمال تو چشم بینش روشن
وی ز کمال تو باغ دانش خرم
هوش مصنوعی: چشمان بینش من به خاطر زیبایی تو روشن شده و به خاطر کمال تو، باغ دانش من سرشار از شادی است.
کلکت با رد به نثر لؤلؤ منثور
فکرت دارد عقود نظم منظم
هوش مصنوعی: تمام کلمات تو مانند مرواریدهای درخشان و زیبا هستند و افکارت به وسیله نظم و ترتیب خاصی در قالب شعر به هم پیوسته‌اند.
فضل و هنر بوده مرکسان را زین پیش
لیک در این عصر بر تو گشته مسلم
هوش مصنوعی: در گذشته، مهارت و استعداد در مرکبان (سوارکاران) امری رایج و شناخته‌شده بود، اما در این زمان این امر به‌وضوح به تو نسبت داده شده است.
طبع تو بر آسکون طرازد کشتی
فکر تو بر آسمان فرازد سلم
هوش مصنوعی: درود بر تو، ذهن تو در آرامش است و فکرهایت در آسمان اوج می‌گیرد.
هوش روان گر بچشم خلق درآید
عقل مصور توئی و روح مجسم
هوش مصنوعی: اگر هوش و ذکاوتت در چشم مردم نمایان شود، در واقع تو تصوری از عقل و تجلی روح هستی.