شمارهٔ ۷۵ - نکوهش القاب بی مورد
آفرین باد بر سروش الملک
که از او عاطل است هوش الملک
گر بدینسان حساب پردازد
سوی گردون رود خروش الملک
نه بتنها منم درین خلوت
سرخوش از جام می فروش الملک
که به هر گوشه صد هزار چو من
تا قیامت بود خموش الملک
از زمانی که حجت الاسلام
خفته زیر کجاوه پوش الملک
بقرالمسلمین ز فرط خری
شد لگدزن به گاو دوش الملک
روبه الدوله و پلنگ نظام
هر دو در وحشت از وحوش الملک
امرا مست نشاة الملکند
فقرا گرم دیگجوش الملک
خورده پهلوی اشترالدوله
لگد از استر چموش الملک
مادیان الوزاره قاطر زاد
از نتاج دراز گوش الملک
عرعرالسلطنه زند سیلی
بر بنا گوش پیلگوش الملک
گشته ببر العداله رقص کنان
همچو میمون سوار دوش الملک
ای دریغا که گربة السلطان
کرده قصد شکار موش الملک
روح توشه چینان ثنا خواند
بر روان پلنگتوش الملک
چه شود کاسمان مار افسای
نیش افعی کشد ز موش الملک
یا گشاید خدا درین کشور
نظر پاک حق نیوش الملک
یا بپوشد بر این عروس عبوس
ستری از غیب پرده پوش الملک
گربه شیرالایاله لنگ انداخت
روز میدان لیک موش الملک
شده این شیر اژدها پیکر
رام افسون مار دوش الملک
چدن الواعظین ز بس زیبق
ریخت در گوش هفتجوش الملک
پنجه و بال کرکس النجر
خسته شد زیر چنگ قوش الملک
ای امیری از آن بترس که باد
این حکایت برد بگوش الملک
شمارهٔ ۷۴ - حاجی ملک التجار در جواب نوشته و در دیوان ادیب ضبط است: روزگار زن جلب پرور خرابست ای ادیبشمارهٔ ۷۶: امیر یا غم بدرت بکاست همچو هلال
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
آفرین باد بر سروش الملک
که از او عاطل است هوش الملک
هوش مصنوعی: باد بر پیامآور ملک فرستاده میشود، زیرا هوش و درک ملکهی آن به او وابسته است.
گر بدینسان حساب پردازد
سوی گردون رود خروش الملک
هوش مصنوعی: اگر چنین حسابی برقرار شود، آنگاه آسمان به صدا درمیآید و ملک (حکمرانی) برپا میشود.
نه بتنها منم درین خلوت
سرخوش از جام می فروش الملک
هوش مصنوعی: من تنها نیستم، در این تنهایی شاداب و خوشحال از نوشیدنیای که میفروشد، احساس خوشحالی میکنم.
که به هر گوشه صد هزار چو من
تا قیامت بود خموش الملک
هوش مصنوعی: در هر گوشه از دنیا، اگر هزاران نفر مانند من وجود داشته باشند، تا قیامت همگی سکوت خواهند کرد.
از زمانی که حجت الاسلام
خفته زیر کجاوه پوش الملک
هوش مصنوعی: از وقتی که عالم بزرگوار زیر سایهی حکومت (پادشاهی) خوابش برده است، اوضاع به هم ریخته و مردم دچار مشکلات شدهاند.
بقرالمسلمین ز فرط خری
شد لگدزن به گاو دوش الملک
هوش مصنوعی: به دلیل شدت مشکلات و ناامیدی در جامعه مسلمانان، ارزشها و فضایل آنان به میزان زیادی کاهش یافته و وضعیتی به وجود آمده که شاید به یادآورنده اوضاع سخت و بینظمی در کشور باشد.
روبه الدوله و پلنگ نظام
هر دو در وحشت از وحوش الملک
هوش مصنوعی: دو فرد مرفه و قدرتمند، هر دو در ترس و هراس از خطرات موجود در دنیای حاکمیت و قدرت هستند.
امرا مست نشاة الملکند
فقرا گرم دیگجوش الملک
هوش مصنوعی: فرمانروایان در لذت و خوشی غرق شدهاند، در حالی که فقرا در تلاش و کار سخت برای تامین نیازهای خود هستند.
خورده پهلوی اشترالدوله
لگد از استر چموش الملک
هوش مصنوعی: این عبارت به توصیف وضعیتی میپردازد که در آن شخصی به نوعی ضربه یا آسیب میبیند. در این متن، اشاره به نوعی تضاد یا درگیری میان موجودات مختلف وجود دارد که ممکن است به بیان مشکلات یا چالشهایی که فرد در زندگی با آنها مواجه است، اشاره کند. این تصویر به نوعی نمادین از برخوردهای ناخواسته و دردناک در روابط یا موقعیتهای اجتماعی است.
مادیان الوزاره قاطر زاد
از نتاج دراز گوش الملک
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی به اهمیت نسب و خاستگاه اشاره دارد. به این معنا که اگرچه ممکن است موجودی از نسل حیوانی با کارکرد پایین باشد، اما نسل و ریشهاش میتواند بر ارزش و جایگاهش اثر بگذارد. در واقع، به تفاوت میان نژاد و ویژگیهای ذاتی اشاره دارد که در سرنوشت و هویت افراد تاثیرگذار است.
عرعرالسلطنه زند سیلی
بر بنا گوش پیلگوش الملک
هوش مصنوعی: سلطان با قدرت خود، سیلی به گوش فیل میزند.
گشته ببر العداله رقص کنان
همچو میمون سوار دوش الملک
هوش مصنوعی: یک ببر که نماد عدالت است، مانند یک میمون در حال رقص و شادی بر دوش پادشاه نشسته است.
ای دریغا که گربة السلطان
کرده قصد شکار موش الملک
هوش مصنوعی: ای دریغ که گربهی سلطنت به فکر شکار موش ملک افتاده است.
روح توشه چینان ثنا خواند
بر روان پلنگتوش الملک
هوش مصنوعی: روح افراد ثناگو و ستایشگر، بر جان پلنگپوش تو، ای پادشاه، متمرکز شده است.
چه شود کاسمان مار افسای
نیش افعی کشد ز موش الملک
هوش مصنوعی: چه میشود اگر کاسهام با مار افعی پر شود و افعی، موش را شکار کند؟
یا گشاید خدا درین کشور
نظر پاک حق نیوش الملک
هوش مصنوعی: خداوند در این سرزمین نظر لطف و توجه خویش را به ما ارزانی دارد.
یا بپوشد بر این عروس عبوس
ستری از غیب پرده پوش الملک
هوش مصنوعی: شاید بر این عروس ناراحت، پوششی از غیب و پردهای از سوی ملک بپوشانند.
گربه شیرالایاله لنگ انداخت
روز میدان لیک موش الملک
هوش مصنوعی: گربهای که به عنوان شیر معروف است، در میدان جنگ به سختی قدم برداشت، اما موش که پادشاهی را به عهده دارد، به راحتی حرکت میکند.
شده این شیر اژدها پیکر
رام افسون مار دوش الملک
هوش مصنوعی: این شیر که به شکل اژدها درآمده است، تحت تأثیر جادوگری قرار دارد که به مانند ماری در دامن سلطنتی است.
چدن الواعظین ز بس زیبق
ریخت در گوش هفتجوش الملک
هوش مصنوعی: بیت به این معناست که موعظهها و نصیحتهای زیبا و دلنشین، مانند فلزات گرانبهایی، در گوش کسی که در جستجوی حقیقت و درک عمیقتری از مسائل است، تأثیرگذار میشود. در اینجا، اشاره به قدرت موعظه و تأثیر آن بر یک مقام یا شخصیت دارد که در تلاش برای فهم و درک است.
پنجه و بال کرکس النجر
خسته شد زیر چنگ قوش الملک
هوش مصنوعی: پنجه و بال کرکس خسته و رنجور شده است، زیر فشار و چنگال پرندهای بزرگ و سلطنتی.
ای امیری از آن بترس که باد
این حکایت برد بگوش الملک
هوش مصنوعی: ای فرمانروایی، از این بترس که داستان تو به گوش پادشاه برسد.

ادیب الممالک