گنجور

شمارهٔ ۳ - بند سوم

بزن ای دلبر هر هفت کرده
نوای دوستی را هفت مرده
مفاعلین مفاعلین مفاعیل
هزج آغاز کن در هفت پرده
سروده و ستروع آهنگ است پرده
دلیر و چابک و جنگی نبرده
بط صهبا و میر باده نوشان
دگر نوباوه بطیخ سرده
قسم سوگند و قول و شرط دمدار
کتاب بیع و پیراهن نورده
سرای بی روانان دخم و دخمه
چو کاهو کب بود تابوت مرده
مر آن، جذوار را با کاکنج گوی
مه و پروین، نگار پشت پرده
قباله بیت و مزد آسیابان
بود در پارسی این هر دو ترده
کنیزک داده باشد عبد بنده
اسیری را که بفروشند برده
بود کاغاله و کاژیره قرطم
چو خبه خاکشی زردچوبه هرده
شش انداز اوستاد نردبازان
بت آراسته، هر هفت کرده
بود روشن سپهر از هفت خاتون
شود بینا دو چشم از هفت پرده
کمیت اسب کهَر اشقرع کرنگ است
مجنس اکدش و ویژه است جرده
بود آلا و شعله اخگر آذر
و رزم آتش خدوک و جمره خرده
تنک نان و غیار قوم موسی
نگاه و بالش و مجموع گرده
مرخشه نحس و فرخنده مبارک
چو پیشانی چکاد و چهره چرده
بود گرد دهان پتفوز و بدپوز
کفل باشد سرین و کلیه گرده
چو ویلان طفره و ویلانج حلوا
فلاته میده حلوا رهشه ارده
درسته عفو و کین توزی زلیفن
و جرگر، مفتی و چابک شکرده
بود فرتور عکس و طبع دان چاپ
غراره مضمضه ارابه غرده
ترقی روز به ضدش فرارون
چو پرمر انتظار و درد درده
ضروری وایه و دربای و وایست
جمد یخ منجمد باشد فسرده

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بزن ای دلبر هر هفت کرده
نوای دوستی را هفت مرده
هوش مصنوعی: ای دلبر، با نواهای دوستی‌ات به زندگی و شادکامی برس و همه موانع و مشکلات را یکی پس از دیگری از بین ببر.
مفاعلین مفاعلین مفاعیل
هزج آغاز کن در هفت پرده
هوش مصنوعی: آغاز کن یک شعر با وزن خاص و زیبا که در هفت بخش تقسیم شده است. این شعر باید به گونه‌ای باشد که احساسات و مضامین گوناگون را در هر بخش به تصویر بکشد.
سروده و ستروع آهنگ است پرده
دلیر و چابک و جنگی نبرده
هوش مصنوعی: این بیت به تصویری از یک آهنگ یا سرود اشاره دارد که حال و هوای شجاعت و نشاط را به تصویر می‌کشد. این سرود تجلی‌دهنده‌ی روحیه‌ای جنگجو و دلیر است که به ماجراهای پرماجرای جنگ و نبرد ارتباط دارد.
بط صهبا و میر باده نوشان
دگر نوباوه بطیخ سرده
هوش مصنوعی: در اینجا به نوعی اشاره می‌شود به پرنده‌ای که در حال نوشیدن شراب است و از زندگی و لذت‌های آن بهره می‌برد. کنار این پرنده، یک نوزاد جدید نیز وجود دارد که از میوه‌ای خنک مثل خربزه لذت می‌برد. این تصویر نمادین، به لذت‌های زندگی و جوانی اشاره می‌کند.
قسم سوگند و قول و شرط دمدار
کتاب بیع و پیراهن نورده
هوش مصنوعی: در اینجا به اهمیت و حرمت قول و عهدی که در معاملات داده می‌شود اشاره شده است. این قول و شرط همچون کتابی معتبر است که در نگهداری و درست‌کردن روابط اجتماعی نقش دارد. همچنین، این عهد باید همواره روشن و نورانی باشد، مانند پیراهنی که درخشندگی و زیبایی خود را حفظ می‌کند.
سرای بی روانان دخم و دخمه
چو کاهو کب بود تابوت مرده
هوش مصنوعی: خانه‌ای که در آن افراد بی‌روح و بی‌جان زندگی می‌کنند، مانند سردابه‌ای تنگ و تاریک است که بوی عفونت و گندیدگی می‌دهد و مشابه تابوت مرده‌هاست.
مر آن، جذوار را با کاکنج گوی
مه و پروین، نگار پشت پرده
هوش مصنوعی: با کلامی زیبا و دلنشین، به ستاره‌های آسمان و زیبایی‌های آن اشاره شده است، و تصویری از کسی که در پس پرده‌ای پنهان است، به تصویر کشیده می‌شود. این شخص به عنوان یک معشوق یا زیباروی به شمار می‌آید که در میان زیبایی‌های آسمانی مانند ماه و ستاره‌ها و با توجه به جذابیتش، توصیف شده است.
قباله بیت و مزد آسیابان
بود در پارسی این هر دو ترده
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره به یک سند یا مدرکی است که نشان‌دهنده مالکیت یک خانه و همچنین هزینه‌ای که برای آسیابان پرداخت شده است. به نوعی می‌توان گفت که این دو موضوع در زبان فارسی به خوبی و روشنی بیان شده‌اند.
کنیزک داده باشد عبد بنده
اسیری را که بفروشند برده
هوش مصنوعی: دخترک برده‌ای را به بنده‌ای داده که آن را بفروشد.
بود کاغاله و کاژیره قرطم
چو خبه خاکشی زردچوبه هرده
هوش مصنوعی: در اینجا به وجود چیزهایی اشاره شده که ممکن است به نظر بیایند جذاب یا زیبا، اما در حقیقت نشان‌دهنده واقعیت‌های تلخی هستند. در واقع، این بیان به نوعی به تضاد میان ظاهر و باطن می‌پردازد و به ما یادآور می‌شود که نباید تنها به ظواهر اکتفا کنیم، بلکه باید به عمق و حقیقت موضوعات نیز توجه داشته باشیم.
شش انداز اوستاد نردبازان
بت آراسته، هر هفت کرده
هوش مصنوعی: او مانند استاد بزرگ نردبازان است که با مهارت تمام، در بازی خود، هر هفت حرکت را به زیبایی انجام می‌دهد.
بود روشن سپهر از هفت خاتون
شود بینا دو چشم از هفت پرده
هوش مصنوعی: در آسمان، نور روشنی از هفت زن می‌تابد و دو چشم بینا از پشت هفت پرده می‌نگرند.
کمیت اسب کهَر اشقرع کرنگ است
مجنس اکدش و ویژه است جرده
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف اسبی با ویژگی‌های خاص و منحصر به فرد می‌پردازد. اسب توصیف شده دارای رنگی خاص و ظاهری زیباست و همچنین نشان‌دهنده‌ی نوعی تمایز و جنسی خاص است که آن را از دیگر اسب‌ها متمایز می‌کند. به عبارتی، این اسب دارای صفات بارز و جالب توجهی است که او را از دیگران متمایز می‌سازد.
بود آلا و شعله اخگر آذر
و رزم آتش خدوک و جمره خرده
هوش مصنوعی: آتش و شعله‌های روشنی در کنار هم به نمایش درآمده‌اند و نبردی از گرما و حرارت در بین آنها جریان دارد، در حالی که خاکستر و ذرات ریز آتش نیز در این صحنه به چشم می‌خورد.
تنک نان و غیار قوم موسی
نگاه و بالش و مجموع گرده
هوش مصنوعی: در این بیت، به شرایط سخت و فقر اشاره شده است. شاعر به طرز زندگی قوم موسی که با کمبود غذا و نداشتن شرایط مناسب مواجه بودند، می‌پردازد. او به شباهت‌های میان آن زمان و حال می‌نگرد و تأکید می‌کند که وضعیت معیشتی آن‌ها دشوار و پر از رنج بوده است.
مرخشه نحس و فرخنده مبارک
چو پیشانی چکاد و چهره چرده
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف حالتی از زندگی و سرنوشت می‌پردازد. در آن، به تأثیر دو عنصر متضاد اشاره شده است: یکی نحسی و بدشانسی که ممکن است مانند یک نشان منفی بر چهره فرد باشد، و دیگری خوشبختی و فرخندگی که مانند نشانه‌ای مثبت و دل‌انگیز، نمایانگر موفقیت و زیبایی است. به طور کلی، زندگی شامل ترسیم این دو حالت است که هر کدام تأثیر خاص خود را بر سرنوشت و چهره افراد می‌گذارد.
بود گرد دهان پتفوز و بدپوز
کفل باشد سرین و کلیه گرده
هوش مصنوعی: در این بیت به توصیف ویژگی‌های ظاهری افراد پرداخته شده است. گفته می‌شود که در بعضی از افراد ویژگی‌ها و ظاهر خاصی وجود دارد که می‌تواند تأثیراتی بر روی شخصیت و رفتارش آنها بگذارد. به نوعی به تفاوت‌های فیزیکی و تأثیرشان بر روی هویت فرد اشاره شده است.
چو ویلان طفره و ویلانج حلوا
فلاته میده حلوا رهشه ارده
هوش مصنوعی: مانند افرادی که بی‌هدف و سرگردان هستند، شیرینی و لذت را نمی‌توانند به خوبی درک کنند. کسانی که بدون تمرکز و هدف در زندگی می‌گذرانند، از خوشی‌ها و نعمت‌ها بهره‌مند نمی‌شوند.
درسته عفو و کین توزی زلیفن
و جرگر، مفتی و چابک شکرده
هوش مصنوعی: درسته که عفو و انتقام کارهای زشت و پلید هستند، اما بعضی افراد با چابکی و زیرکی خود توانسته‌اند از این مسائل فرار کنند.
بود فرتور عکس و طبع دان چاپ
غراره مضمضه ارابه غرده
هوش مصنوعی: تصویری از واقعیت وجود دارد و طبیعت نیز با طرز ویژه‌ای خود را به نمایش می‌گذارد. همچون یک ارابه‌ای که در حرکت است و به سوی مسیری خاص می‌رود.
ترقی روز به ضدش فرارون
چو پرمر انتظار و درد درده
هوش مصنوعی: با روز به روز افزایش مشکلات و دردها، مانند پرمر که در انتظار فرار است، به نظر می‌رسد ترقی نیز به عقب بازمی‌گردد.
ضروری وایه و دربای و وایست
جمد یخ منجمد باشد فسرده
هوش مصنوعی: این جمله به معنای این است که اگر چیزی لازم و ضروری باشد، باید به‌عنوان یک واقعیت جدی در نظر گرفته شود و در غیر این صورت ممکن است که در شرایط نامساعد قرار بگیرد یا به حالت یخ‌زده و بی‌تحرک درآید.