ظهیر فاریابیشمارهٔ ۱۹
گل ز خرگاه چمن روی به صحرا دارد
سر می خوردن آن خرگه مینا دارد
سبزه چون تازگی افزود به سر سبزی سال
گلبن فتح مَلک سرّ ثریا دارد
تاج بخش ملکان شاه جوانبخت جوان
کز همه تاجوران منصب اعلا دارد
خضر فیضی که به فتوی محمد نسبی
بند بر تارک این گنبد خضرا دارد
بخت بیدار فلک یاور و اقبال مطیع
مملکت بین که چه اسباب مهیا دارد
در چنین باغ سعادت که گل فتح شکفت
شاید ار چشم ظفر عزم تماشا دارد
دولت قاهره از جانب شه دور مباد
چرخ را پی کند ار جانب اعدا دارد
ماه نو دید عدو بر علمش شیفته شد
ماه نو شیفته را بر سر سودا دارد
بیم جان دید عدویت که ولایت بگذاشت
آنک او غرقه شود کی غم کالا دارد ؟!
کی کند همسری شاه منازع طرفی
کز طرف تا به طرف بنده و مولا دارد
بنده ای چند گر از خدمت او دور شدند
شه نباید که جز اقبال تمنا دارد
گر ز دریا دو سه قطره بپراکند چه باک ؟
باز چون جمع شود میل به دریا دارد
هر که از قبله اسلام بگرداند روی
بی گمان روی سوی قبله ترسا دارد
وانک در دین مسیحا شود از هیبت او
نبرد جان اگر افسون مسیحا دارد
هر که در مذهب شه نیست ز دنیا و ز دین
مذهب آن است که نه دین و نه دنیا دارد
ای یمن تاب سهیلی که به ناموس عقیق
زخم پولاد تو خون بر دل خارا دارد
گفت آیم به مصاف تو ز دور آسان است
مرد می باید کین زهره ویارا دارد
قهر اگر دشمن شه راشکند گو بشکن
تا کی آزرم کند چند محابا دارد؟
تا تو در رسته دعوی که شناسا گهری
نه زمرد که فلک رشته مینا دارد
با چو تو صیرفیی نقد نمودن خطر است
که دل روشن تو دیده بینا دارد
چون تویی داور و فریاد رس مظلومان
کیست امروز که اندیشه فردا دارد؟
بنده را با تو مجال است به صد نکته ولیک
جامه آن به که به اندازه بالا دارد
تو سلیمانی واین مرغ زبانی که مراست
پیش تو پر بنهد گر پر عنقا دارد
اطلاعات
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سیاوش جعفری
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
گل ز خرگاه چمن روی به صحرا دارد
سر می خوردن آن خرگه مینا دارد
هوش مصنوعی: گل از مکان خود در چمن به سوی دشت حرکت می‌کند و در حال سرخوردن است؛ آن مکان زیبا، بهشت مانند است.
سبزه چون تازگی افزود به سر سبزی سال
گلبن فتح مَلک سرّ ثریا دارد
هوش مصنوعی: سبزه با تازگی‌اش به سر سبزی سال اضافه کرده و باغ گل به آرامش و شکوفایی خاصی دست یافته است که در آن اسرار بالای آسمان نهفته است.
تاج بخش ملکان شاه جوانبخت جوان
کز همه تاجوران منصب اعلا دارد
هوش مصنوعی: تاجی که به پادشاهان داده می‌شود، نشان‌دهنده‌ی مقام و مرتبه‌ی آن‌هاست و در اینجا، به جوانی اشاره دارد که در میان همه‌ی پادشاهان، بالاترین موقعیت را دارد.
خضر فیضی که به فتوی محمد نسبی
بند بر تارک این گنبد خضرا دارد
هوش مصنوعی: خضر فیضی که به دستور محمد نسبی، بستن بر بالای این گنبد سبز دارد.
بخت بیدار فلک یاور و اقبال مطیع
مملکت بین که چه اسباب مهیا دارد
هوش مصنوعی: قدر و شان خوشبختی را در نظر بگیر، زیرا آسمان و سرنوشت در کنار هم هستند و چه امکانات و نعمت‌هایی برای این سرزمین فراهم کرده‌اند.
در چنین باغ سعادت که گل فتح شکفت
شاید ار چشم ظفر عزم تماشا دارد
هوش مصنوعی: در این باغ خوشبختی که گل پیروزی شکوفه زده است، ممکن است اگر چشم موفقیت بخواهد، به تماشای آن بیاید.
دولت قاهره از جانب شه دور مباد
چرخ را پی کند ار جانب اعدا دارد
هوش مصنوعی: خوشبختی و قدرت مسلط بر سرنوشت انسان نباید از طرف حاکمیت دور شود، چرا که اگر سرنوشت به دست دشمنان بیفتد، چرخ زندگی به سمت بدبختی خواهد چرخید.
ماه نو دید عدو بر علمش شیفته شد
ماه نو شیفته را بر سر سودا دارد
هوش مصنوعی: دشمن که ماه نو را دید، به زیبایی و جذابیت او دل باخت. اما ماه نو خود دلبسته کسی است که در دلش شوقی دارد.
بیم جان دید عدویت که ولایت بگذاشت
آنک او غرقه شود کی غم کالا دارد ؟!
هوش مصنوعی: ترس از جان خود را در دشمنی تو دید و به خاطر آن مقام و قدرت را رها کرد؛ زیرا وقتی کسی در حال غرق شدن باشد، دیگر به فکر کالای خود نیست.
کی کند همسری شاه منازع طرفی
کز طرف تا به طرف بنده و مولا دارد
هوش مصنوعی: کی می‌تواند همسری برای شاه بتواند پیدا کند که از سوی دیگر، بنده و مولا را در یک طرف داشته باشد؟
بنده ای چند گر از خدمت او دور شدند
شه نباید که جز اقبال تمنا دارد
هوش مصنوعی: اگر چند تن از بندگانش از خدمت او دور شوند، نباید که پادشاه چیزی جز خوشبختی و سعادت آن‌ها را بخواهد.
گر ز دریا دو سه قطره بپراکند چه باک ؟
باز چون جمع شود میل به دریا دارد
هوش مصنوعی: اگر دریا چند قطره آب را به اطراف پاشیده باشد، اشکالی ندارد؛ چرا که وقتی دوباره جمع شود، باز هم به سوی دریا جذب می‌شود.
هر که از قبله اسلام بگرداند روی
بی گمان روی سوی قبله ترسا دارد
هوش مصنوعی: هر کسی که از سمت قبله مسلمانان روی برگرداند، بدون شک به سمت قبله مسیحیان روی آورده است.
وانک در دین مسیحا شود از هیبت او
نبرد جان اگر افسون مسیحا دارد
هوش مصنوعی: اگر در دین مسیحیت، به خاطر جاذبه و قدرت او روح انسان به چالش کشیده شود، اگرچه مسیحا افسون و جادو دارد.
هر که در مذهب شه نیست ز دنیا و ز دین
مذهب آن است که نه دین و نه دنیا دارد
هوش مصنوعی: کسی که در دین و مذهب خود مقام و منزلتی ندارد، نه در دنیا و نه در دین جایگاهی دارد. او در واقع نه دینی دارد و نه دنیایی.
ای یمن تاب سهیلی که به ناموس عقیق
زخم پولاد تو خون بر دل خارا دارد
هوش مصنوعی: ای یمن، تو تابش خاصی داری که مانند زخم نازک پولاد بر دل سنگی‌ام تأثیر می‌گذارد و درد ایجاد می‌کند.
گفت آیم به مصاف تو ز دور آسان است
مرد می باید کین زهره ویارا دارد
هوش مصنوعی: گفت من از دور به مبارزه می‌آیم، ولی این کار آسان نیست. برای این کار باید مردی باشد که شجاعت و دلیرى داشته باشد.
قهر اگر دشمن شه راشکند گو بشکن
تا کی آزرم کند چند محابا دارد؟
هوش مصنوعی: اگر دشمن بر پادشاه غضب کند، بگذار آن را بشکند؛ تا کی باید از آن ترسید و احتیاط کرد؟ چه مدت می‌توان در برابر آن مقاومت کرد؟
تا تو در رسته دعوی که شناسا گهری
نه زمرد که فلک رشته مینا دارد
هوش مصنوعی: تا زمانی که تو در دنیای مدعیان هستی، باید بدانی که در این دنیا جواهر واقعی وجود ندارد. مانند زمرد نیستی که فقط در آسمان خوشی‌ها و زیبایی‌ها تابع آن باشی.
با چو تو صیرفیی نقد نمودن خطر است
که دل روشن تو دیده بینا دارد
هوش مصنوعی: با وجود اینکه تو در کار خود مهارت خاصی داری، اما معامله کردن با تو خود خطر بزرگی است، چرا که دل روشن و بینای تو به خوبی می‌تواند اوضاع را بررسی کند.
چون تویی داور و فریاد رس مظلومان
کیست امروز که اندیشه فردا دارد؟
هوش مصنوعی: با وجود اینکه تو قاضی و نجات‌دهنده مظلومان هستی، آیا امروز کسی هست که به فکر فردای خود باشد؟
بنده را با تو مجال است به صد نکته ولیک
جامه آن به که به اندازه بالا دارد
هوش مصنوعی: من با تو صحبت‌های زیادی دارم، اما بهتر است این مطالب را به اندازه‌ای که خودت صلاح می‌دانی و در خور مقام و شأن تو است بیان کنم.
تو سلیمانی واین مرغ زبانی که مراست
پیش تو پر بنهد گر پر عنقا دارد
هوش مصنوعی: تو مانند سلیمان هستی و این پرنده‌ای که به تو وابسته است، اگر هم پرهایش از جنس عنقا باشد، باز هم نزد تو فرود می‌آید.