گنجور

شمارهٔ ۲۸

زاده زهرا به کام زاده مروان نگر
آه آه گردش دوران نگر
آن به عزت این به خواری این ببین و آن نگر
آه آه گردش دوران نگر
اهل مروان تیغ بر کف آل یاسین نقد جان
زین و آن گر نظر داری عیان
نفی حق اثبات باطل کفر بین ایمان نگر
آه آه گردش دوران نگر
اولش خواندند و کردند عاقبت از آن جناب
منع آب زمره دور از حساب
شرم چشم میزبان بین حرمت مهمان نگر
آه آه گردش دوران نگر
این به رغم آفتاب شرع گردد از جفا
و از وفا آن به کام اشقیا
مهر و کین ولطف و قهر زهره و کیوان نگر
آه آه گردش دوران نگر
بدعت اشرار با رونق پذیرای مزاج
و از لجاج شرع احمد بی رواج
خاک کفر و ملک دین آباد بین ویران نگر
آه آه گردش دوران نگر
مظهر شکل مه نو عکس تیغ اهل شام
تشنه کام آهوی بیت الحرام
می زند حنجر به خنجر عید بین قربان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هین زخون کشتگان از سیل مژگان ملک
از سمک تا فراز نه فلک
یم نگر طوفان غم بین دجله بین طوفان نگر
آه آه گردش دوران نگر
راس پاک فارس مضمار دین سالار حی
بهر ری می زند با چوب ونی
میر میدان هوس را گوی بین چوگان نگر
آه آه گردش دوران نگر
در بر و فرق علی جائی هم آغوش نثار
دلفگار خفته بر سنجاب خوار
نی نگر تیغ ستم بین تیر بین پیکان نگر
آه آه گردش دوران نگر
کرده دستان را زخون مخضوب بی رنگ از حنا
ز ابتلا صهر شاه کربلا
چرخ نیلی رنگ را نیرنگ بین دستان نگر
آه آه گردش دوران نگر
در میان خاک و خون جسم و سری چند ای عجب
تشنه لب بعد صدرنج و تعب
بی کفن دور از بدن افتاده بین غلطان نگر
آه آه گردش دوران نگر
از مژه و از سینه آنان را که ماهی تابه ماه
از گناه برده بر ایشان پناه
شد به ماهی رفت بر مآه اشک بین افغان نگر
آه آه گردش دوران نگر
سال و مه خفاش و ش مستور همچون آفتاب
بی نقاب دختران بوتراب
حرمت آل زنا بین عزت اعیان نگر
آه آه گردش دوران نگر
وه چه با عصمت عیون آوخ چه بی عفت لبان
هر زمان از قضای آسمان
آن زغم این از طرب گریان ببین خندان نگر
آه آه گردش دوران نگر
بی حفاظی چند را عفت طرازی چند را
با نوا با دو صد رنج وعنا
ظلمت آسا نو روش پوشیده بین عریان نگر
آه آه گردش دوران نگر
اهل بیت مصطفی را داده در ویرانه جا
از جفا منعمان شام را
با غریبان حجاز اکرام بین احسان نگر
آه آه گردش دوران نگر
نیست یغما نوح اما از دل و مژگان به هم
دمبدم از غم فخر امم
دل بده بگشا نظر دریا ببین طوفان نگر
آه آه گردش دوران نگر

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

زاده زهرا به کام زاده مروان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: به فرزند زهرا نگاه کن که چطور به فرزند مروان آسیب می‌زند، و ای افسوس! به چرخش زمان توجه کن.
آن به عزت این به خواری این ببین و آن نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: این بیت اشاره دارد به تفاوت‌های ظاهری و باطنی افراد و شرایط. یکی ممکن است در مقام و عزت قرار داشته باشد، در حالی که دیگری در وضعیت ناپسند و ذلت. با این حال، زمان همیشه در حال چرخش است و اوضاع می‌تواند تغییر کند. بنابراین، اهمیت نداشته باشد که در کدام نقطه از زندگی قرار داریم؛ باید به تغییرات و تحولات دوران توجه کنیم.
اهل مروان تیغ بر کف آل یاسین نقد جان
زین و آن گر نظر داری عیان
هوش مصنوعی: مردم مروان با شمشیر در دست، جان خود را برای خاندان یاسین فدای می‌کنند و اگر بخواهی، می‌توانی حقیقت این موضوع را به وضوح ببینی.
نفی حق اثبات باطل کفر بین ایمان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: انکار حقیقت و اثبات دروغ، نشانه‌ای از کفر است، در حالی که ایمان واقعی را باید از دورانی که در حال تغییر است، مشاهده کرد. انسان باید با دقت به تحولات زمان توجه کند.
اولش خواندند و کردند عاقبت از آن جناب
منع آب زمره دور از حساب
هوش مصنوعی: در ابتدا به آن شخص احترام گذاشتند و کارهایی را انجام دادند، اما در نهایت او را از دسترسی به آب و منابعی که نیاز داشت محروم کردند و این تصمیم تنها به خاطر عدم صلاحیت او بود.
شرم چشم میزبان بین حرمت مهمان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: به شرم و حیای نگاه میزبان دقت کن و به حرمت مهمانی که در جمع هست، توجه کن. برگرداندن زمان و تغییرات آن را هم در نظر بگیر.
این به رغم آفتاب شرع گردد از جفا
و از وفا آن به کام اشقیا
هوش مصنوعی: این عبارت به این معناست که اگرچه آفتاب به زیبایی می‌تابد، اما به خاطر سختی‌ها و بی‌وفایی‌ها، زندگی برخی افراد به کام دشمنانشان می‌شود.
مهر و کین ولطف و قهر زهره و کیوان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: بگذارید به نکات عاشقانه و متناقض توجه کنیم. احساساتی چون محبت و دشمنی، مهربانی و خشونت را می‌توان در حرکات سیاره‌ها و تغییرات زمانی مشاهده کرد. این دگرگونی‌ها یادآور فراز و نشیب‌های زندگی هستند.
بدعت اشرار با رونق پذیرای مزاج
و از لجاج شرع احمد بی رواج
هوش مصنوعی: معنای این بیت به این صورت است که ناپسندیدگی‌ها و نوآوری‌های فاسد به خوبی پذیرفته می‌شوند و مورد استقبال قرار می‌گیرند، در حالی که اصول و سنت‌های درست و برحق، که ریشه در دین و آیین پیامبر اسلام دارد، به خاطر مخالفت و لجاجت‌ها جایی در جامعه ندارند.
خاک کفر و ملک دین آباد بین ویران نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: به خاکی که کفر در آن حاکم است و سرزمین ایمان که آباد است، نگاه کن و ویرانی را ببین. آه، آه! به چرخش زمان توجه کن.
مظهر شکل مه نو عکس تیغ اهل شام
تشنه کام آهوی بیت الحرام
هوش مصنوعی: تصویر ماه نو به شکل تیغی است که اهل شام، در جستجوی عطش و کامیابی، به دشت‌های بیت الحرام مانند آهو می‌نگرند.
می زند حنجر به خنجر عید بین قربان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به تضاد و تنش موجود در روز عید قربانی اشاره می‌کند. او از یک سو به شادی و سرور این روز می‌نگرد و از سوی دیگر به مشکلات و غم‌های زندگی و تغییرات زمان اشاره می‌کند. در واقع، زیبایی و زشتی، شادی و غم، همگی در گردش روزگار و حوادث زندگی در هم آمیخته‌اند.
هین زخون کشتگان از سیل مژگان ملک
از سمک تا فراز نه فلک
هوش مصنوعی: به یاد کشتگان و قربانیان، اشک‌ها مانند سیلابی جاری است که از قلب‌ها برمی‌خیزد و همچون پرندگان از زمین به آسمان صعود می‌کند.
یم نگر طوفان غم بین دجله بین طوفان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: نگاه کن به طوفان غم، دجله را ببین، به طوفان‌ها توجه کن و آه، آه، به چرخش روزگار نگاه کن.
راس پاک فارس مضمار دین سالار حی
بهر ری می زند با چوب ونی
هوش مصنوعی: سر راسته‌ی دینی که با کمال و پاکی است، پیشوای بزرگ آن، در میدان زندگی با چوب نازک و بلند، تلاش می‌کند و به جلو می‌روید.
میر میدان هوس را گوی بین چوگان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: در اینجا به نظر می‌رسد که شاعر با اشاره به بازی چوگان، به دورانی پر از سرگرمی و هوس‌های انسانی اشاره می‌کند. او می‌خواهد به ما یادآوری کند که مانند این بازی، زندگی نیز پر از دگرگونی و چرخش‌هاست. پس باید با دقت به این چرخش‌ها و تحولات طبیعی زندگی نگاه کنیم و از آن‌ها عبرت بگیریم.
در بر و فرق علی جائی هم آغوش نثار
دلفگار خفته بر سنجاب خوار
هوش مصنوعی: در آغوش و بر سر علی، جایی وجود دارد که دلبر زیبایی خوابیده و نوازش می‌شود، مانند سنجاب نازک و آسیب‌پذیر.
نی نگر تیغ ستم بین تیر بین پیکان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: به تیزی ستم و ظلم دقت کن، به پرتاب تیرها توجه کن. ناله کن و به چرخش روزگار نگاه کن.
کرده دستان را زخون مخضوب بی رنگ از حنا
ز ابتلا صهر شاه کربلا
هوش مصنوعی: دست‌ها را با خون رنگین کرده، اما رنگ حنا را ندارد؛ این نشانه‌ای از آزمایش و سختی‌های پسر زن شاه کربلاست.
چرخ نیلی رنگ را نیرنگ بین دستان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که دنیای زندگی شبیه به چرخ نیلی‌رنگی است که با نیرنگ و فریب در دستان ما به حرکت درمی‌آید. با افسوس به گردش و تغییرات زمان نگاه کن و ببین که چگونه این دوران در حال چرخش است.
در میان خاک و خون جسم و سری چند ای عجب
تشنه لب بعد صدرنج و تعب
هوش مصنوعی: در میان خاک و خون، چند سر و جسم وجود دارد که جای تعجب است. پس از تحمل درد و رنج، هنوز تشنه‌لب هستند.
بی کفن دور از بدن افتاده بین غلطان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: بدون کفن، بدنی در زوایا افتاده و در حال گردیدن است. به آن نگاه کن و از چرخش زمان آهی بکش.
از مژه و از سینه آنان را که ماهی تابه ماه
از گناه برده بر ایشان پناه
هوش مصنوعی: چشمان و دل‌های آنان که صفایی همچون ماه دارند، از گناه به دورند و برای آنان refuge و پناهگاهی فراهم است.
شد به ماهی رفت بر مآه اشک بین افغان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: به دریا رفت و در آنجا به یاد گریه‌هایش، صدای ناله‌اش را بشنوید. آه که چقدر گردش زمان دردناک است.
سال و مه خفاش و ش مستور همچون آفتاب
بی نقاب دختران بوتراب
هوش مصنوعی: سال و ماه مانند خفاش و شبی پنهان هستند، همچون آفتابی که بی‌پوشش است و مانند دختران زیبا و سرزنده در دشت قرار دارند.
حرمت آل زنا بین عزت اعیان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: به حرمت خاندان زنا، نگاهی به بزرگی و شرافت افراد بینداز، آه آه، به چرخش و تغییرات زمان توجه کن.
وه چه با عصمت عیون آوخ چه بی عفت لبان
هر زمان از قضای آسمان
هوش مصنوعی: ای کاش چشمان پاکی داشتیم و لبان با عفت، زیرا همیشه تحت تأثیر تقدیر آسمانی هستیم.
آن زغم این از طرب گریان ببین خندان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: آن شخصی که به خاطر غم می‌گرید، اکنون از شادی خندان است. آه، به چرخش زمان نگاه کن!
بی حفاظی چند را عفت طرازی چند را
با نوا با دو صد رنج وعنا
هوش مصنوعی: عفت و پاکدامنی، در کنار زحمت و سختی‌های فراوان، به‌راحتی و بدون محافظت نمی‌تواند حفظ شود.
ظلمت آسا نو روش پوشیده بین عریان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: در تاریکی عمیق و دلگیر، کسی که به آرامی می‌آید را ببین، و با حسرت به گردش روزگار نگاه کن.
اهل بیت مصطفی را داده در ویرانه جا
از جفا منعمان شام را
هوش مصنوعی: افراد از خاندان پیامبر را در ویرانه‌ها و مکان‌های ناچیز قرار داده‌اند و این بی‌عدالتی، موجب درد و رنج برای آنها شده است.
با غریبان حجاز اکرام بین احسان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: با افراد غریب حجاز با احترام و محبت رفتار کن و به احسان و نیکی آنان توجه کن. آه، به گردش زمان دقت کن و بدان که همه چیز تغییر می‌کند.
نیست یغما نوح اما از دل و مژگان به هم
دمبدم از غم فخر امم
هوش مصنوعی: یغما نوح وجود ندارد، اما دل و چشمانم هر لحظه از غم فخر امتم پر است.
دل بده بگشا نظر دریا ببین طوفان نگر
آه آه گردش دوران نگر
هوش مصنوعی: دل را به دریا بسپار و نگاهی به آب‌های مواج بنداز. ببین چه طوفانی در حال رخ دادن است و به گردش زمان توجه کن.