گنجور

شمارهٔ ۳۴ - نیز در مدح اتسز خوارزمشاه

شها ، قدر تو از فلک برترست
ستاره جناب ترا چاکرست
تویی شاه عالم، و لیکن بعلم
نهاد تو خود عالمی دیگرست
حسامی تو در دفع یاجوج مرگ
جهان را به از سد اسکندرست
تو آن جوهری در معالی و مجد
که نه چرخ اعراض آن جوهرست
من چون رأی تو اختر ثابتست
نه چون قدر تو گنبد اخضرست
بقای تو آسایش عالمست
لقای تو آرایش کشورست
ز موج کف گوهر افشان تو
همه صحن آفاق پر گوهرست
عجب نیست از دست تو موج در
که دست تو دریای بی معبرست
ازان نیزهٔ چون دم کژدمت
چو کژدم عدو دستها بر سرست
وزان خنجر همچو ناب نهنگ
مخالف بکام نهنگ اندرست
ایا پادشاهی که انصاف تو
جهان را بنیک و ببد داورست
به غیرت زالفاظ تو لؤلؤست
بحیرت ز اخلاق تو عنبرست
کهین پایه از قدر ولای تو
بر از هشت گردون و هفت اخترست
در اندوه درگاه میمون تو
نه خوابست من بنده را ، نه خورست
زتف دل و از نم دیدگان
لبم خشک و رخسارگانم ترست
بظاهر من از رندگانم و لیک
مرا مرگ ازین زندگی خوشترست
چو ماندستم از حضرت تو جدا
مرا زندگانی چه اندر خورست؟
بمان جاودان ایمن از نایبات
که یزدان تو را حافظ و یاورست
ترا باد نصرِة که مطلوب تو
همه نصرة دین پیغمبرست

اطلاعات

وزن: فعولن فعولن فعولن فعل (متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سیاوش جعفری

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شها ، قدر تو از فلک برترست
ستاره جناب ترا چاکرست
هوش مصنوعی: ای بزرگوار، ارزش و جایگاه تو از آسمان نیز فراتر است، ستاره‌ای که در آسمان می‌درخشد، به خدمتت آمده است.
تویی شاه عالم، و لیکن بعلم
نهاد تو خود عالمی دیگرست
هوش مصنوعی: تو بزرگترین موجود در این عالم هستی، اما علم و دانش تو نشان می‌دهد که دانشی فراتر از عالم وجود داری.
حسامی تو در دفع یاجوج مرگ
جهان را به از سد اسکندرست
هوش مصنوعی: تو برای مقابله با یاجوج، قدرتی داری که مرگ جهانیان را به مراتب بیشتر از سد اسکندر نشان می‌دهد.
تو آن جوهری در معالی و مجد
که نه چرخ اعراض آن جوهرست
هوش مصنوعی: تو مانند جواهری هستی که در اوج و عظمت قرار داری و چرخ زمان نمی‌تواند ارزش تو را کاهش دهد.
من چون رأی تو اختر ثابتست
نه چون قدر تو گنبد اخضرست
هوش مصنوعی: من مانند ستاره‌ای ثابت و پایدار به رأی و نظر تو معتقدم، نه مانند قدر و رتبه‌ای که بر گردون آسمان قرار دارد.
بقای تو آسایش عالمست
لقای تو آرایش کشورست
هوش مصنوعی: وجود تو سبب آرامش جهان است و دیدار تو موجب زیبایی کشور خواهد بود.
ز موج کف گوهر افشان تو
همه صحن آفاق پر گوهرست
هوش مصنوعی: از امواجی که از زیبایی تو به وجود آمده، تمام جهان پر از زیبایی و ارزش‌های درخشان است.
عجب نیست از دست تو موج در
که دست تو دریای بی معبرست
هوش مصنوعی: تعجبی ندارد که موج دریا تحت کنترل تو باشد، زیرا دست تو به اندازه‌ای قدرت دارد که مانند دریای وسیع و بی‌انتهاست.
ازان نیزهٔ چون دم کژدمت
چو کژدم عدو دستها بر سرست
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که وقتی دشمن به ما حمله می‌کند، ما نیز به مانند یک کژدم خطرناک و تیز دندان به دفاع آماده‌ایم و بر سر دشمن ضربه می‌زنیم. در واقع، این جمله به قدرت و واکنش تند ما در برابر تهدیدات اشاره دارد.
وزان خنجر همچو ناب نهنگ
مخالف بکام نهنگ اندرست
هوش مصنوعی: خنجر به مانند نهنگی بزرگ و قدرتمند در برابر دشمنان ایستاده و به آنان حمله‌ور است.
ایا پادشاهی که انصاف تو
جهان را بنیک و ببد داورست
هوش مصنوعی: آیا پادشاهی که عدالتش باعث می‌شود که در دنیا خوب و بد مشخص شود؟
به غیرت زالفاظ تو لؤلؤست
بحیرت ز اخلاق تو عنبرست
هوش مصنوعی: تو از نظر سخنان مانند مروارید هستی و از لحاظ شخصیت و رفتار شبیه به عطر مشک.
کهین پایه از قدر ولای تو
بر از هشت گردون و هفت اخترست
هوش مصنوعی: کسی که به مقام و ولایت تو دست پیدا کند، از تمام آسمان‌ها و ستاره‌ها بالاتر و ارزشمندتر است.
در اندوه درگاه میمون تو
نه خوابست من بنده را ، نه خورست
هوش مصنوعی: در غم و اندوه درگاه تو، ای میمون، نه خواب آرامی برای من بنده وجود دارد و نه نوری برای روشنی بخشم.
زتف دل و از نم دیدگان
لبم خشک و رخسارگانم ترست
هوش مصنوعی: از دل تنگ و اشک‌هایی که از چشمانم می‌ریزد، لبم خشک شده و صورتم خیس است.
بظاهر من از رندگانم و لیک
مرا مرگ ازین زندگی خوشترست
هوش مصنوعی: به ظاهر من شبیه کسانی هستم که زندگی را با لذت می‌گذرانند، اما در واقع مرگ را به این زندگی ترجیح می‌دهم.
چو ماندستم از حضرت تو جدا
مرا زندگانی چه اندر خورست؟
هوش مصنوعی: وقتی از حضور تو دور شدم، دیگر زندگی برای من چه معنایی دارد؟
بمان جاودان ایمن از نایبات
که یزدان تو را حافظ و یاورست
هوش مصنوعی: همیشه در امان و محفوظ باش از ناپاکی‌ها و بدی‌ها، زیرا خداوند حافظ و یاور توست.
ترا باد نصرِة که مطلوب تو
همه نصرة دین پیغمبرست
هوش مصنوعی: شما برای یاری به دین پیامبر آماده‌اید و هدف شما تنها حمایت از این دین است.