گنجور

بخش ۱ - تعریف شهر اصفهان

بنمود سوادِ شهری از دور
مانند سوادِ دیده پر نور
شهری همه خانه هاش پر زر
چون کاخِ خیالِ کیمیاگر
چون دل همه خانه ها شمالی
هر یک چو بنای چرخ عالی
مانند نهال گل، خیابان
چون گل در خانه هاش خندان
بیرون ز شمار مخزن گنج
چون تصفیف بیوت شطرنج
سیّار ز خانه ها به صد سال
بیرون نرود چو فکر رمّال
از سبزی کشور و بلادش
سر سبز چو سرو گرد بادش
بر شاخ درخت، مرغ رنگین
چون شمع، گشوده بال زرّین
بگرفته ز سبزه در جنابش
آیینه به موم سبز آبش
بنموده ز روشنایی آب
هر قطره به شب چو کرم شب تاب
آسان گردد، به طرف گلشن
شمع، از آتش، چو لاله روشن
آبش به صفایِ روح، غلطان
جان بخش به رنگ آب حیوان
گندم چو دواند ریشه زان نم
جان یافت چو عنکبوت در دَم
اجساد ز زندگی، بریده
در خاک چو ریشه قد کشیده
گر واله ی لاله ی بهاری
مشغول شدی به گل شماری
کشتیش آن حنا نهاده زان بام
در کام زبان چو مغز بادام
بنموده مناره های پُر فر
همچون علمِ از میان لشکر
خورشید و مه از فراز آنها
چون سر عَلَم از عَلَم هویدا
هر برجی را نموده از سر
این چرخ کبود چون کبوتر
در چار حدش بیوت مردم
کز دیدن او شود نگه گم
بنموده به چشم اهل انصاف
چون جوجه ی ماکیان ز اطراف
بازار و دکانش از عدد بیش
هر صنفی از و محبت اندیش

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعلن فعولن (هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

بنمود سوادِ شهری از دور
مانند سوادِ دیده پر نور
هوش مصنوعی: انسانی که از دور به نظر می‌رسد، ظاهری روشن و جذاب دارد، همان‌طور که سواد و دانش یک فرد بر زندگی‌اش تأثیر می‌گذارد و به او روشنایی و آگاهی می‌بخشد.
شهری همه خانه هاش پر زر
چون کاخِ خیالِ کیمیاگر
هوش مصنوعی: شهر، تمام خانه‌هایش پر از طلاست، مانند قصر خیال یک کیمیاگر.
چون دل همه خانه ها شمالی
هر یک چو بنای چرخ عالی
هوش مصنوعی: دل همه خانه‌ها به سمت شمال است و هر یک مانند بنای یک چرخ بزرگ می‌باشد.
مانند نهال گل، خیابان
چون گل در خانه هاش خندان
هوش مصنوعی: خیابان مانند گلی است که در خانه‌ها شکفته و شادی به ارمغان می‌آورد.
بیرون ز شمار مخزن گنج
چون تصفیف بیوت شطرنج
هوش مصنوعی: این بیت بیان می‌کند که وقتی چیزی از مخزن گنج بیرون می‌آید، مانند چیدمان و تجزیه و تحلیل بازی شطرنج است. در واقع، اشاره به این دارد که هر چیز باید به دقت و با تأمل مورد بررسی قرار گیرد.
سیّار ز خانه ها به صد سال
بیرون نرود چو فکر رمّال
هوش مصنوعی: اگر فکر یک شخص به مسائل بیهوده و شایعات مشغول باشد، مانند آن است که مانند یک سیّار که سال‌ها از خانه‌اش دور مانده، نتواند از مکان خود خارج شود یا به جلو برود.
از سبزی کشور و بلادش
سر سبز چو سرو گرد بادش
هوش مصنوعی: درختان سرسبز و خرم کشورش به قدری زیبا و خوش وضعیت هستند که مانند سرو در برابر باد ایستاده‌اند.
بر شاخ درخت، مرغ رنگین
چون شمع، گشوده بال زرّین
هوش مصنوعی: بر شاخه درخت، پرنده‌ای زیبا مانند شمعی روشن، بال‌های طلایی‌اش را باز کرده است.
بگرفته ز سبزه در جنابش
آیینه به موم سبز آبش
هوش مصنوعی: در کنار او، آینه‌ای از سبزه و گل‌ها به رنگ سبز و مانند موم، آب را منعکس کرده است.
بنموده ز روشنایی آب
هر قطره به شب چو کرم شب تاب
هوش مصنوعی: هر قطره آب به اندازه‌ای روشن است که در شب، مانند کرم شب‌تاب نور می‌افشاند.
آسان گردد، به طرف گلشن
شمع، از آتش، چو لاله روشن
هوش مصنوعی: شمع به راحتی به سمت باغ گل می‌رود، همان‌طور که لاله با آتش می‌درخشد.
آبش به صفایِ روح، غلطان
جان بخش به رنگ آب حیوان
هوش مصنوعی: آب خوش و زلالی که روح را نوازش می‌دهد و جان را با رنگ و لطافت خود زنده می‌کند.
گندم چو دواند ریشه زان نم
جان یافت چو عنکبوت در دَم
هوش مصنوعی: گندم وقتی که ریشه‌هایش در خاک می‌دوند، از آب زندگی‌ام می‌گیرد، مانند عنکبوت که در تار خود نفس می‌کشد.
اجساد ز زندگی، بریده
در خاک چو ریشه قد کشیده
هوش مصنوعی: اجساد مرده مانند ریشه‌هایی که از زندگی جدا شده‌اند، در خاک فرو رفته و قد کشیده‌اند.
گر واله ی لاله ی بهاری
مشغول شدی به گل شماری
هوش مصنوعی: اگر در دیوانگی و شیدایی از زیبایی لاله‌های بهاری مشغول گل شمردن شده‌ای،
کشتیش آن حنا نهاده زان بام
در کام زبان چو مغز بادام
هوش مصنوعی: تو زحمتی کشیده‌ای و حنای خود را بر روی کشت و کار خود گذاشته‌ای، مانند مغز بادام که در دل آن قرار دارد و با دقت و توجه در انتظار برداشت می‌ماند.
بنموده مناره های پُر فر
همچون علمِ از میان لشکر
هوش مصنوعی: مناره‌های بلند و زیبا به شکل پر، مانند پرچم‌هایی در وسط یک لشکر به نظر می‌رسند.
خورشید و مه از فراز آنها
چون سر عَلَم از عَلَم هویدا
هوش مصنوعی: خورشید و ماه از بلندی‌های آسمان مانند سر پرچم از خود پرچم نمایان هستند.
هر برجی را نموده از سر
این چرخ کبود چون کبوتر
هوش مصنوعی: هر بنایی را که از آسمان آبی ساخته‌اند، به مانند کبوتر به نظر می‌آید.
در چار حدش بیوت مردم
کز دیدن او شود نگه گم
هوش مصنوعی: در چهارچوب زندگی مردم، زیبایی او باعث می‌شود که بیننده mesmerized شود و از دیدن او غافل بماند.
بنموده به چشم اهل انصاف
چون جوجه ی ماکیان ز اطراف
هوش مصنوعی: به نظر می‌رسد که به چشم افراد منصف و عادل، مانند جوجه‌های مرغ، در اطراف پرسه می‌زنیم و در واقعیت خود را ظاهر می‌کنیم.
بازار و دکانش از عدد بیش
هر صنفی از و محبت اندیش
هوش مصنوعی: بازار و مغازه‌اش پر از اعداد و شمار است، اما مهم‌تر از آن، عشق و محبت در میان هر صنفی وجود دارد.