شمارهٔ ۵۶ - تاریخ بنای گنبذی
در عهد شاه دادگر، زیبنده تاج و کمر
اسکندر جمشید فر، یعنی «سلیمان » زمان
شاهنشه گردون خیم، لشکر کش انجم حشم
دریا دل احسان شیم آن مایه امن و امان
فرمانروای ماء وطین، ظلمت زدای کفر و دین
رونق فزای شرع و دین،پشت و پناه شیعیان
دولت قلم، عقلش بنان، دوران فرس، ضبطش عنان
کشور بدن، حکمش روان، مردم رمه، عدلش شبان
شد ناگه از حکم قضا، در مشهد طوس رضا
زآن سان زمین لرزی که شد گیتی شکسته دل از آن
دل چیست؟ والاقبه پر نور شاهنشاه دین!
نور دو چشم مهر و مه، آن مقتدای انس و جان
آن کو پی کسب شرف، آیند هر دم جان بکف
سایند رخ از هر طرف بر در گه او قدسیان
در دیده اهل نظر، دارد بسی نسبت اگر
سایند رخ از هر طرف بر درگه او قدسیان
در دیده اهل نظر، دارد بسی نسبت اگر
از نسبت این خاک در، نازد زمین بر آسمان
از خاک او هر ذره ای، به از هزاران توتیا
در طوف هر لحظه ای، خوشتر ز عمر جاودان
باشد سعادت گر چن، آبش بود این خاک در
گردد جهان گر انجمن، صدرش بود این آستان
معروض شد چون این خبر، بر رای شاه دادگر
معمار اخلاصش، کمر بست از پی تعمیر آن
گردید از فضل خدا، چون حق این خدمت ادا
آمد دل گیتی بجا، گردید از آن روشن جهان
این گنبذ خورشید ظل، تجدید چون شد گفت دل:
چرخ کهن گردید نو، پیر فلک گشته جوان!
از بهر تاریخش قلم، کرد این دو مصرع را رقم
اول پی افتادن و، ثانی پی تعمیر آن
«افتاد گر از زلزله، این کعبه اهل زمن »
«شد باز آن معمور از حکم «سلیمان » زمان »
شمارهٔ ۵۵ - تاریخ انجام ساختمان خانهای: نگردد یارب این فرخنده منزل، خالی از مهمانشمارهٔ ۵۷ - تاریخ مرگ ملابوذر فرزند مولانا خلیل الله قزوینی: ز گلزار «خلیل » خلت آیین
اطلاعات
وزن: مستفعلن مستفعلن مستفعلن مستفعلن (رجز مثمن سالم)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
در عهد شاه دادگر، زیبنده تاج و کمر
اسکندر جمشید فر، یعنی «سلیمان » زمان
هوش مصنوعی: در زمان پادشاهی عادل، نزدیک به عظمت و شکوه تاج و کمربند اسکندر، جمشید فر که همان سلیمان است، قرار دارد.
شاهنشه گردون خیم، لشکر کش انجم حشم
دریا دل احسان شیم آن مایه امن و امان
هوش مصنوعی: شاهنشاه آسمان، لشکرگاه ستارگان و سپاه دلیر دریا، مایه امنیت و آرامش را فراهم میآورند.
فرمانروای ماء وطین، ظلمت زدای کفر و دین
رونق فزای شرع و دین،پشت و پناه شیعیان
هوش مصنوعی: حاکم بر سرزمین آب و خاک، تاریکیها را از بین میبرد و به دین و ایمان رونق میبخشد و حمایت و پشتیبانی برای شیعیان است.
دولت قلم، عقلش بنان، دوران فرس، ضبطش عنان
کشور بدن، حکمش روان، مردم رمه، عدلش شبان
هوش مصنوعی: در این بیت به توصیف ویژگیهای حکمرانی و عدالت پرداخته شده است. نویسنده به قلم و عقل به عنوان ابزارهای مهم در حکمرانی اشاره میکند. قلم به معنای قدرت نوشتن و ثبت احکام است، عقل به عنوان عامل تفکر و مدیریت صحیح عمل میکند. همچنین به نقش زمان و دوران در حکمرانی اشاره شده و تشبیهاتی از جمله "رفتن فرس" و "کنترل کشور" ارائه شده است. در نهایت، تأکید بر عدالت و نقش آن در جامعه و مردم به شغل شبانی تعبیر شده که نشاندهنده مسؤولیت و مراقبت از عموم است.
شد ناگه از حکم قضا، در مشهد طوس رضا
زآن سان زمین لرزی که شد گیتی شکسته دل از آن
هوش مصنوعی: ناگهان به فرمان تقدیر، در مشهد طوس، امام رضا به دنیا آمد. زلزلهای به شدت رخ داد که همه جهان دلی شکسته یافتند از این رویداد.
دل چیست؟ والاقبه پر نور شاهنشاه دین!
نور دو چشم مهر و مه، آن مقتدای انس و جان
هوش مصنوعی: دل چیست؟ در واقع، همان میراث باشکوه و نورانی شاهنشاه دین است! نوری که از دو چشم خورشید و ماه میتابد، و آن، پیشوای وجود انسان و روح اوست.
آن کو پی کسب شرف، آیند هر دم جان بکف
سایند رخ از هر طرف بر در گه او قدسیان
هوش مصنوعی: آن کسی که به دنبال کسب شرافت و مقام است، هر لحظه جانش در خطر است و فرشتگان از هر سو به در خانهاش آمدهاند.
در دیده اهل نظر، دارد بسی نسبت اگر
سایند رخ از هر طرف بر درگه او قدسیان
هوش مصنوعی: افرادی که نگاه عمیقی به دنیا دارند، وقتی به او (خدا) توجه میکنند، متوجه میشوند که از هر سمت، فرشتگان و موجودات مقدس به او احترام میگذارند و این نشاندهنده مقام و ارزش بالای اوست.
در دیده اهل نظر، دارد بسی نسبت اگر
از نسبت این خاک در، نازد زمین بر آسمان
هوش مصنوعی: در نظر بینندگان فرهیخته، اگر چه این خاک با دیگر نسبتها مقایسه شود، زمین برتر از آسمان است و به خود میبالد.
از خاک او هر ذره ای، به از هزاران توتیا
در طوف هر لحظه ای، خوشتر ز عمر جاودان
هوش مصنوعی: هر ذره از خاک او، ارزش بیشتری دارد از هزاران دارایی و ثروت که در لحظهای از زندگی میتوان به دست آورد، و حتی برتر از عمر ابدی است.
باشد سعادت گر چن، آبش بود این خاک در
گردد جهان گر انجمن، صدرش بود این آستان
هوش مصنوعی: اگر در این خاک سعادت و خوشبختی باشد، آن آب و زندگی آن را به وجود میآورد. اگر جهان در اتحاد و همبستگی باشد، این مکان مقدس، رئیسان و بزرگان آن است.
معروض شد چون این خبر، بر رای شاه دادگر
معمار اخلاصش، کمر بست از پی تعمیر آن
هوش مصنوعی: وقتی این خبر به دست شاه دادگر رسید، معمار دلسوزش به تلاش افتاد و برای تعمیر آن موضوع شروع به کار کرد.
گردید از فضل خدا، چون حق این خدمت ادا
آمد دل گیتی بجا، گردید از آن روشن جهان
هوش مصنوعی: به لطف خدا، این خدمت به درستی انجام شد و دل این جهان به خاطر آن روشن و شاداب گردید.
این گنبذ خورشید ظل، تجدید چون شد گفت دل:
چرخ کهن گردید نو، پیر فلک گشته جوان!
هوش مصنوعی: این گنبد آسمان که به مانند سایهای از خورشید است، وقتی دوباره نو میشود، دل از خود میپرسد: آیا زمان چرخش دنیا دوباره جوان شده؟ آیا آسمان پیر دوباره به جوانی بازگشته است؟
از بهر تاریخش قلم، کرد این دو مصرع را رقم
اول پی افتادن و، ثانی پی تعمیر آن
هوش مصنوعی: به خاطر ثبت تاریخ، قلم این دو مصرع را نوشت، یکی برای آغاز و دیگری برای بازسازی آن.
«افتاد گر از زلزله، این کعبه اهل زمن »
«شد باز آن معمور از حکم «سلیمان » زمان »
هوش مصنوعی: اگر کعبه به علت زلزلهای بیفتد، این نشان میدهد که اهل زمانه مورد هجوم قرار گرفتهاند. اما در این میان، آنچه باید انجام شود، طبق فرمان سلیمان زمان دوباره برقرار میشود.