شمارهٔ ۶۱ - در مدح صاحب الصدر عمر
کار دین صدر دنیا صاحب عادل عمر
راست گشت از بذل دنیائی بدنیا سربسر
هرچه در عالم ببینی خیر بینی زانکه هست
عامر آن صدر دنیا صاحب عادل عمر
هرکه در دنیا برآرد مسجدی از بهر حق
باشد آن مسجد اگر چون آشیان سنگ خور
حقتعالی خانه ای سازد مراو را در بهشت
هست بر گفتار من ناطق شده نص خبر
صاحب عادل بسی مسجد نهاد اندر جهان
هر یکی چون کعبه از آذین ببذل سیم و زر
مسجد جامع ز بعد آنکه از آتش نماند
اندر او چیزی بجز انگشت و خاکستر اثر
ز اعتقاد نیک و دین پاک و دست بیدریغ
کرد همچون بیت معمور از فروغ زیب و فر
منبر و محراب و طاقی کرد کز دیدار او
روح گردد تازه و خرم دل و روشن بصر
هر که یک مسجد کند یک خانه دارد در بهشت
او که چندین کرده باشد کی بود بیرون در
زین قبل تا حصن دینش باشد آبادان ربض
کرد آباد آن ربض تا شد حصین این مستقر
خصم دنیا را ظفر نبود بما برزین ربض
خصم دینش را نباشد زان ربض بر وی ظفر
تا بوی بر عقبه عقبی بود آسان گذار
عقبه کش کرد بر هر رهروی آسان گذر
چون بدو بر عقبه عقبی بود آسان گذار
عقبه های شغل دنیا را کجا باشد خطر
از برای فقه و تذکیر و نظر در راه شرع
مدرسه آراست از قصر خورنق خوبتر
روز محشر در ترازوی وی آید بیگمان
هر ثوابی کان بود از فقه و تذکیر و نظر
هم کنون باشد که بر کردند این فرخنده جای
بورشاد و بوالوزیر او امام معتبر
همچنین گردد که گفتم ورنگشتی کی شدی
اینچنین بنیاد خیری از چنان بنیاد شر
از برای روزه داران را همیشه خوان خویش
همچو خوان جنت آراید بهر شام و سحر
چون بود از خوان او هر روزه داری بهره مند
باشد از پاداش او هر روزه داری بهره ور
هیچکس چون صاحب عادل مدان در راه دین
در همه روی زمین از راهرو وز راه بر
بر سر خلق خدای از راه دین و اعتقاد
هست مشفق تر بسی از عم و خال و از پدر
اوست اندر باغ دین مصطفی چون گلبنی
عدل بیخ و فضل شاخ و جود برگ و بذل بر
گفتن اندر وی توان این هست و در وی لایق است
ای شکفته گلبنی بر رفته تا خورشید سر
تا دهد گلبرگ بوی و تا دهد خورشید نور
تا بود آن بر سپهر و تا بود این بر شجر
فرق او بادا چو برگ گلبن و رخ برگ گل
طلعتش با فره خورشید و با نور قمر
ماه روزه اش باد میمون و همایون روز عید
تا بگیتی خواهد آمد روزه و عید دگر
عید او بادا سعید و حال او فرخنده باد
روزه اش بادا قبول کردگار دادگر
شمارهٔ ۶۰ - در سپاس از ایزد و مدح سنجر: هست بر پرورده شکر نعمت پروردگارشمارهٔ ۶۲ - در مدح صاحب عادل ضیاء الدین: بکام دل رسید از بخت شاه کامران سنجر
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
کار دین صدر دنیا صاحب عادل عمر
راست گشت از بذل دنیائی بدنیا سربسر
هوش مصنوعی: عمر عادل با بخششهای دنیایی، کار دین را در صدر زندگیاش قرار داد و به این ترتیب، دنیا را به طور کامل وقف خدمت به دین کرد.
هرچه در عالم ببینی خیر بینی زانکه هست
عامر آن صدر دنیا صاحب عادل عمر
هوش مصنوعی: هر چیزی که در دنیا میبینی، اگر نیکی و خوبی باشد، از آنجاست که فرمانروای این دنیا، شخصی عادل و نیکو است که عمرش طولانی است.
هرکه در دنیا برآرد مسجدی از بهر حق
باشد آن مسجد اگر چون آشیان سنگ خور
هوش مصنوعی: هر کسی در این دنیا برای رضای خدا مکانی برای عبادت بسازد، آن مکان حتی اگر به سادگی و ابتدایی باشد، ارزشمند و محترم است.
حقتعالی خانه ای سازد مراو را در بهشت
هست بر گفتار من ناطق شده نص خبر
هوش مصنوعی: خداوند به من یک خانه در بهشت میسازد، زیرا سخنان من به حقیقتی ناپیدا اشاره دارند که در اخبار آمده است.
صاحب عادل بسی مسجد نهاد اندر جهان
هر یکی چون کعبه از آذین ببذل سیم و زر
هوش مصنوعی: آدم عادل در سراسر دنیا به قدری مساجد بنا کرده است که هر کدام مانند کعبه، با زیورهای طلا و نقره زینت داده شدهاند.
مسجد جامع ز بعد آنکه از آتش نماند
اندر او چیزی بجز انگشت و خاکستر اثر
هوش مصنوعی: پس از آنکه آتش همه چیز را از مسجد جامع ویران کرد، جز چند انگشت و خاکستر هیچ نشانهای از آن باقی نمانده است.
ز اعتقاد نیک و دین پاک و دست بیدریغ
کرد همچون بیت معمور از فروغ زیب و فر
هوش مصنوعی: از ایمان درست و دین پاك و بخشش بیدریغ، مانند خانهای آباد با نور زیبا و دلنشین.
منبر و محراب و طاقی کرد کز دیدار او
روح گردد تازه و خرم دل و روشن بصر
هوش مصنوعی: منبر و محراب و طاقی را به شکلی زیبا و دلنشین تزیین کرده است، به طوری که با دیدن او، روح انسان شاداب و دلشرو و چشمانش روشن میشود.
هر که یک مسجد کند یک خانه دارد در بهشت
او که چندین کرده باشد کی بود بیرون در
هوش مصنوعی: هر کسی که یک مسجد بسازد، در بهشت برای او خانهای خواهد بود. حال آنکه کسانی که چندین مسجد ساختهاند، چه کسی میتواند آنها را از در بهشت بیرون کند؟
زین قبل تا حصن دینش باشد آبادان ربض
کرد آباد آن ربض تا شد حصین این مستقر
هوش مصنوعی: از زمانی که این مکان به محلی برای دین و مذهب تبدیل شده، این ناحیه آباد و رونق یافته و به جایی محکم و استوار تبدیل شده است.
خصم دنیا را ظفر نبود بما برزین ربض
خصم دینش را نباشد زان ربض بر وی ظفر
هوش مصنوعی: در این بیت بیان میشود که دشمنی که در دنیا وجود دارد، به پیروزی دست نخواهد یافت. زیرا وقتی که ما به میدان حقیقت و دین وارد میشویم، آن دشمن در آنجا تلاشی برای موفقیت نخواهد داشت. به عبارتی دیگر، افرادی که به اصول و ارزشهای دین پایبندند، بر مشکلات و دشمنیها غلبه میکنند و در نهایت پیروز خواهند بود.
تا بوی بر عقبه عقبی بود آسان گذار
عقبه کش کرد بر هر رهروی آسان گذر
هوش مصنوعی: تا زمانی که عطرِ خوشِ بوی معنوی در پیروان باشد، عبور از سختیها آسان میشود. در این حالت، هر مسافری به راحتی میتواند از دشواریها عبور کند.
چون بدو بر عقبه عقبی بود آسان گذار
عقبه های شغل دنیا را کجا باشد خطر
هوش مصنوعی: وقتی کسی به او ایمان واقعی داشته باشد و به سمت او برود، آسانتر میتواند از موانع و مشکلات دنیوی عبور کند و دیگر نگران خطرات نخواهد بود.
از برای فقه و تذکیر و نظر در راه شرع
مدرسه آراست از قصر خورنق خوبتر
هوش مصنوعی: به خاطر درس و آگاهی و توجه به اصول دین، مدرسهای ساخته شده است که از کاخ خورنق بهتر است.
روز محشر در ترازوی وی آید بیگمان
هر ثوابی کان بود از فقه و تذکیر و نظر
هوش مصنوعی: روز قیامت، بدون شک هر عملی که از فقه، یادآوری دین و اندیشه صحیح ناشی شده باشد، در ترازوی او قرار خواهد گرفت.
هم کنون باشد که بر کردند این فرخنده جای
بورشاد و بوالوزیر او امام معتبر
هوش مصنوعی: هم اکنون ممکن است که در این مکان خوشبخت، جای بوشهراد و بوالوزیر او که امامی معتبر است، قرار گرفته باشد.
همچنین گردد که گفتم ورنگشتی کی شدی
اینچنین بنیاد خیری از چنان بنیاد شر
هوش مصنوعی: اگر همانی که گفتم بشوی و برنگردی، چگونه شدی که این گونه به چنین بنیادی از خیر رسیدهای، در حالی که از بنیادی پر از شر برخاستهای؟
از برای روزه داران را همیشه خوان خویش
همچو خوان جنت آراید بهر شام و سحر
هوش مصنوعی: برای روزهداران، سفرهای همیشه مثل سفره بهشت در شام و سحر آماده میشود.
چون بود از خوان او هر روزه داری بهره مند
باشد از پاداش او هر روزه داری بهره ور
هوش مصنوعی: هر روز که از سفره او بهره میگیری، از پاداشش نیز بهطور مستمر بهرهمند خواهی شد.
هیچکس چون صاحب عادل مدان در راه دین
در همه روی زمین از راهرو وز راه بر
هوش مصنوعی: هیچ کس را مانند صاحب عادل در نظر نگیر که در مسیر دین، در تمام زمین، از هر راه و مسیر، وجود دارد.
بر سر خلق خدای از راه دین و اعتقاد
هست مشفق تر بسی از عم و خال و از پدر
هوش مصنوعی: خداوند نسبت به مخلوقش از نظر دین و باور، بسیار مهربانتر از هر عموی، خالی و پدر است.
اوست اندر باغ دین مصطفی چون گلبنی
عدل بیخ و فضل شاخ و جود برگ و بذل بر
هوش مصنوعی: در باغ دین پیامبر مصطفی، او همچون گلی است که با عدل به عنوان ریشه، فضل به عنوان شاخه، و جوانمردی و بخشش به عنوان برگ و میوه، رشد کرده است.
گفتن اندر وی توان این هست و در وی لایق است
ای شکفته گلبنی بر رفته تا خورشید سر
هوش مصنوعی: میتوان گفت در وجود او این ویژگیها هست و او شایسته این توصیف است، ای گلی که به زیبایی شکفتهای و به سمت آفتاب رفتهای.
تا دهد گلبرگ بوی و تا دهد خورشید نور
تا بود آن بر سپهر و تا بود این بر شجر
هوش مصنوعی: تا زمانی که گلبرگها عطر بدهند و خورشید نور بیفشاند، تا زمانی که آسمان باشد و درختان نیز وجود داشته باشند.
فرق او بادا چو برگ گلبن و رخ برگ گل
طلعتش با فره خورشید و با نور قمر
هوش مصنوعی: او از نظر زیبایی و شکوه، تفاوتی شگرف دارد، همچون تفاوت میان برگ درخت گل با چهرهاش که به روشنی خورشید و نور ماه میدرخشد.
ماه روزه اش باد میمون و همایون روز عید
تا بگیتی خواهد آمد روزه و عید دگر
هوش مصنوعی: ماه مبارک و خوشایند رمضان که روز عید در آن است، تا زمانی که در جهان باقی است، خواهد آمد و دوباره عید و روزه برپا خواهد شد.
عید او بادا سعید و حال او فرخنده باد
روزه اش بادا قبول کردگار دادگر
هوش مصنوعی: روز عید او مبارک و شاداب باشد و حالش خوش و سرزنده باشد. امیدوارم روزهاش مورد قبول پروردگار دادگر قرار گیرد.