گنجور

شمارهٔ ۱۵۰ - در مدح نصیرالدین احمد

ماه معظم آمد با فر و آفرین
با عفو و فضل و مغفرت عالم آفرین
ماهی است این کز آمدن او خجستگی است
بادا خجسته آمدنش بر نصیر دین
والا نصیر دین شرف و دولت رفیع
احمد که آفریده شد از حمد و آفرین
عین الکفات آنکه نگهدار کار ملک
هست او بعین روشن و دیدار دور بین
آزاده ای بجود و سخا گشته بی نظیر
فرزانه ای بذهن و ذکا گشته بی قرین
صدری که هفتمین فلک از قدر و همتش
شد زیر دست چونکه بهفتم فلک زمین
همچون زمین که باشد در سایه فلک
باشد فلک مراو ار در سایه نگین
جز با سخا برون ننهد پا از آستان
جز با عطا برون نکند دست از آستین
آزادگی بطینت او در سرشته شد
آنگه که آفریده شد آدم ز آب و طین
ای ملک شاه شرق بفرهنگ و فضل تو
با فر ملک شکاه فریدون آبتین
کار رعیت و حشم پادشاه را
تدبیر تو صواب بود رای تو متین
خطی که تو کشی همه ارکان ملک را
رائی است مستقیم و سبیلی است مستبین
صاحب که برگزیده سلطان عالم است
او مر ترا ز عالمیان کرد برگزین
چون نزد خود مکین و امین یافت مرترا
نزدیک پادشاه مکین گردد و امین
آزادگان بوطع مراو را شده رهی
فرزانگان بطبع مراو را شده رهین
چون آفتاب چرخ که روشن کند جهان
روشن شد از کفایت او ملک شرق و چین
تیره دوات او رخ کلکت کند منیر
کلک نزار او تن دولت کند سمین

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ماه معظم آمد با فر و آفرین
با عفو و فضل و مغفرت عالم آفرین
هوش مصنوعی: ماه بزرگ و با شکوهی آمده است که با زیبایی و نعمت‌های فراوان، بخشش و فضیلت، و آمرزش برای جهانیان به ارمغان آورده است.
ماهی است این کز آمدن او خجستگی است
بادا خجسته آمدنش بر نصیر دین
هوش مصنوعی: این جمله به معنای این است که ورود این ماهی نماد خوشبختی و خوشحالی است و امیدوار است که این ورود مبارک به نصیر دین، باعث خیر و برکت شود.
والا نصیر دین شرف و دولت رفیع
احمد که آفریده شد از حمد و آفرین
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف ارجمند بودن نصیر دین احمد می‌پردازد که مقام و منزلت بالایی دارد و از ستایش و تعریف الهی به وجود آمده است.
عین الکفات آنکه نگهدار کار ملک
هست او بعین روشن و دیدار دور بین
هوش مصنوعی: آنکه از امور مملکت نگهداری می‌کند، همچون چشم ظاهری و دوربین بیناست که همه چیز را به روشنی می‌بیند.
آزاده ای بجود و سخا گشته بی نظیر
فرزانه ای بذهن و ذکا گشته بی قرین
هوش مصنوعی: شخص آزاده و سخاوتمند به گونه‌ای منحصر به فرد است و فرزانه‌ای با ذهن و ذکاوتی بی‌نظیر به شمار می‌رود.
صدری که هفتمین فلک از قدر و همتش
شد زیر دست چونکه بهفتم فلک زمین
هوش مصنوعی: این مصراع به این معناست که کسی که در مقام و ارزش خود به اوج می‌رسد، به قدری باعظمت و با ارزش است که حتی ستاره‌ها و آسمان نیز در برابر او کوچک به نظر می‌رسند. خصلت‌ها و قابلیت‌های آن فرد به حدی است که می‌تواند دنیای بالاتر از خود را تحت تاثیر قرار دهد و به تسلط بر آن برسد.
همچون زمین که باشد در سایه فلک
باشد فلک مراو ار در سایه نگین
هوش مصنوعی: چنان‌که زمین در زیر سایه آسمان قرار دارد، من نیز در سایه‌ی تو هستم، حالا هرچند که تو در دل من همچون نگینی می‌درخشی.
جز با سخا برون ننهد پا از آستان
جز با عطا برون نکند دست از آستین
هوش مصنوعی: تنها کسی که با سخاوت و بخشندگی رفتار کند، به آستان محبت دیگران پا می‌گذارد و کسی که با عطا و بخشش دست یاری به دیگران دراز کند، از جایگاه خود به خوبی خارج می‌شود.
آزادگی بطینت او در سرشته شد
آنگه که آفریده شد آدم ز آب و طین
هوش مصنوعی: آزادی و شرافت ذات او در خلق و سرشتش نهفته است و این ویژگی زمانی شکل گرفت که آدم از خاک و آب ساخته شد.
ای ملک شاه شرق بفرهنگ و فضل تو
با فر ملک شکاه فریدون آبتین
هوش مصنوعی: ای پادشاه سرزمین شرق، با دانش و فضیلت تو، برتری تو بر فرزندان شاه فریدون، آبتین، آشکار است.
کار رعیت و حشم پادشاه را
تدبیر تو صواب بود رای تو متین
هوش مصنوعی: کارهای رعیت و خدمتگزاران پادشاه به درستی زیر نظر تو انجام می‌شود و نظر تو قوی و منطقی است.
خطی که تو کشی همه ارکان ملک را
رائی است مستقیم و سبیلی است مستبین
هوش مصنوعی: هر حرکتی که تو انجام می‌دهی، بر تمام اجزای کشور تأثیرگذار است و راهی روشن و واضح را به همراه دارد.
صاحب که برگزیده سلطان عالم است
او مر ترا ز عالمیان کرد برگزین
هوش مصنوعی: صاحب‌نظرانی که به عنوان خلیفه و نمایندهٔ خداوند در زمین انتخاب شده‌اند، تو را از میان انسان‌ها به عنوان فردی خاص برگزیده‌اند.
چون نزد خود مکین و امین یافت مرترا
نزدیک پادشاه مکین گردد و امین
هوش مصنوعی: وقتی کسی را نزد خود مطمئن و مورد اعتماد یافتی، او را به پادشاه نزدیک کن و به او اعتماد کن.
آزادگان بوطع مراو را شده رهی
فرزانگان بطبع مراو را شده رهین
هوش مصنوعی: آزادگان همچون بوطیقای دلشان را آزاد کرده‌اند و فرزانگان به فطرت و طبیعت خود پی برده و در این راه وابسته شده‌اند.
چون آفتاب چرخ که روشن کند جهان
روشن شد از کفایت او ملک شرق و چین
هوش مصنوعی: زمانی که خورشید بر آسمان می‌تابد، دنیا را روشن می‌کند و از درخشش و توانایی او، سرزمین‌های مختلف از جمله شرق و چین نیز روشن و درخشان می‌شوند.
تیره دوات او رخ کلکت کند منیر
کلک نزار او تن دولت کند سمین
هوش مصنوعی: دوات تیره او چهره‌ی تو را روشن می‌کند و قلم نازک او بدن تو را به نعمت و ثروت مبدل می‌سازد.