شمارهٔ ۱۲۳ - امام کیست
ایا گرفته تو اندر سرای جهل مقام
تهی ز دانش و غرقه میان بحر ظلام
ایا بعمری دایم فسوس گشته دیو
ز مصطفی بتو بر صد هزار گونه ملام
ایا گسسته ز حبل خدا و دعوت حق
بکام خود بسرت کرده است دیو لگام
ایا مخالف اسلام و راه دین هدی
کشیده گردن از بیعت اولوالارحام
ره صواب ندانی همی ز راه خطا
ره حلال ندانی همی ز راه حرام
نه مشک بازشناسی همی ز پشک سیاه
نه عود و عنبر و کافور را ز سنگ رخام
نه حق ز ناحق دانی نه بنده راز خدای
نه مرد ناقص پر عیب راز مرد تمام
همی ندانی ای کور دل بعمری خویش
که احمد قرشی را وصی که بود و کدام
نگر که پای ابر کتف مصطفی که نهاد
بتان ز کعبه که افکند و پاک کرد مقام
نگر که از پس پیغمبر خدای بزرگ
کدام بود بعلم و بدانش و احکام
نگر که مهتر آل نبی که بود از اصل
نگر که خالق جبار را که بدضرغام
نگر که ایزد شمششیر خویشتن بکه داد
بکه سپرد پیمبر پس از فراق حسام
نگر که بن عم و داماد مصطفی که بداست
نگر که فضل کرا کرد از بنی اعمام
نگر که گردش ترویج دین و بودش یار
ولی که بود ابر ذوالجلال و الاکرام
گر که دست که بگرفت مصطفی بغدیر
که را امام هدی خواند و فخر وزین همام
یکی فضیلت بد پیش ازین امامت را
همی دهی بدل خویش اندرین آرام
اگر بغار بد او یار مصطفی یکشب
بدین فضیلت بایدش سروری فرجام
چهل شبانروز ابلیس بند بنوح نبی
بدان سفینه پر آب اندرونش مقام
وگر بپیری کس را رسد امامت خلق
کسی بپیری ابلیس بد در آن ایام؟
ایا مناسب دل کور ابله ملعون
ز کور بختی دایم دراوفتاده بدام
مرا امام هم از جایگاه وصی خداست
ز جایگاه نبی مرترا امام کدام
امام آنکه بپیش بتان نکرده نماز
نکرده جز ملک العرش را صلوة و صیام
امام آنکه خداوند علم و شمع هدی است
امام آنکه تقی و نقی و ز اصل کرام
امام آنکه بچیز کسان نکرده طمع
نخورده چیز یتیمان حلال خورده مدام
امام آنکه بزور و درم نشد مشغول
ازین بعید نبود ار همیشه بودش وام
امام آنکه فدا کرد تن بجای نبی
ز وقت خفتن تا صبح روز دادن بام
امام آنکه بروزه بدی سه روز و سه شب
طعام داد بسائل بوقت خوردن شام
امام آنکه خدای بزرگ روز غدیر
بفضل کرد بنزدیک مصطفی پیغام
امام آنکه بجز طاعت خدای نکرد
بر او امام پسندی تو عابد اصنام
امام آنکه با مصطفی برو قضا
بود ابر لب حوض و بدستش اندر جام
امام آنکه علیرغم این مناصب را
لوای حمد بدستش بود بروز قیام
امام آنکه امید شفاعتم همه اوست
که در محبت او در شوم بدار سلام
اگر تو خواهی مؤمن شوی بیا بشنو
ز قول شاعر سوز نگر این درست کلام
شمارهٔ ۱۲۲ - در مدح افتخار الدین علی بن احمد: بشاعری پدر خویش را نه فرزندمشمارهٔ ۱۲۴ - در رثاء طبیب استاد کوسوی: ز مرگ چاره نباشد صحیح را و سقیم
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ایا گرفته تو اندر سرای جهل مقام
تهی ز دانش و غرقه میان بحر ظلام
هوش مصنوعی: آیا در خانهی نادانی جایی داری، که خالی از علم است و در دریای تاریکی غوطهور هستی؟
ایا بعمری دایم فسوس گشته دیو
ز مصطفی بتو بر صد هزار گونه ملام
هوش مصنوعی: آیا به دنبال آن هستی که با عمر جاودانهات در آغوش دیوانگی و فساد فرو بروی، در حالی که دیو، به خاطر وجود مصطفی، به تو هزاران بار سرزنش و ملامت میکند؟
ایا گسسته ز حبل خدا و دعوت حق
بکام خود بسرت کرده است دیو لگام
هوش مصنوعی: آیا شیطان تو را از ارتباط با خدا و دعوت او دور کرده است و به خواستههای نفسانیات مشغول کرده است؟
ایا مخالف اسلام و راه دین هدی
کشیده گردن از بیعت اولوالارحام
هوش مصنوعی: آیا کسی که مخالف اسلام و مسیر هدایت است، میتواند بدون توجه به بیعت و عهدی که با اهل بیت دارد، گردنکشیده عمل کند؟
ره صواب ندانی همی ز راه خطا
ره حلال ندانی همی ز راه حرام
هوش مصنوعی: اگر راه درست را نمیشناسی، از راه نادرست هم رهنمودی نخواهی داشت. اگر راه حلال را نمیدانی، از طریق حرام هم نمیتوانی دانشی به دست آوری.
نه مشک بازشناسی همی ز پشک سیاه
نه عود و عنبر و کافور را ز سنگ رخام
هوش مصنوعی: دیگر نمیتوانم خوشبو بودن مشک را از بوی بد پشّه سیاه تشخیص دهم، و همچنین نمیتوانم عود و عنبر و کافور را از سنگ رخام تمییز دهم.
نه حق ز ناحق دانی نه بنده راز خدای
نه مرد ناقص پر عیب راز مرد تمام
هوش مصنوعی: شما نه قادر به تشخیص حق از باطل هستید، نه میتوانید به رازهای خداوند پی ببرید، و نه میتوانید عیوب انسانهای ناقص را ببینید؛ در حالی که اسرار انسانهای کامل برای شما ناشناخته است.
همی ندانی ای کور دل بعمری خویش
که احمد قرشی را وصی که بود و کدام
هوش مصنوعی: ای دل کور، تو نمیدانی که در عمرت، وصی احمد قرشی کیست و او چه کسی بوده است.
نگر که پای ابر کتف مصطفی که نهاد
بتان ز کعبه که افکند و پاک کرد مقام
هوش مصنوعی: بنگر که پای ابر بر دوش پیامبر است و بتها را از کعبه برداشت و جایگاه را پاک کرد.
نگر که از پس پیغمبر خدای بزرگ
کدام بود بعلم و بدانش و احکام
هوش مصنوعی: نگاه کن که بعد از پیامبر خدا، چه کسی است که به علم و دانش و قوانین او نزدیکتر باشد.
نگر که مهتر آل نبی که بود از اصل
نگر که خالق جبار را که بدضرغام
هوش مصنوعی: بنگر که رهبر خاندان پیامبر کیست و به اصل و نسب او توجه کن، همچنین به خالق بزرگ و با عظمت که او را به عظمت رسانده است.
نگر که ایزد شمششیر خویشتن بکه داد
بکه سپرد پیمبر پس از فراق حسام
هوش مصنوعی: نگاه کن که خداوند شمشیر خود را به تو داده است، و پیامبر پس از جدایی، این امانت را به تو سپرده است.
نگر که بن عم و داماد مصطفی که بداست
نگر که فضل کرا کرد از بنی اعمام
هوش مصنوعی: به دقت نگاه کن به پسر عم و داماد پیامبر خدا که چه بدی است. همچنین توجه کن که چه کسی مایهی فضیلت و برتری او شده است، از میان خویشاوندان.
نگر که گردش ترویج دین و بودش یار
ولی که بود ابر ذوالجلال و الاکرام
هوش مصنوعی: توجه کن که گسترش دین و همراهی با آن همواره وجود دارد، اما در این میان، خداوند بزرگ و با عظمت مانند ابر، همیشه از رحمت و کرامتش برخوردار است.
گر که دست که بگرفت مصطفی بغدیر
که را امام هدی خواند و فخر وزین همام
هوش مصنوعی: اگر دستی که پیامبر (ص) در روز غدیر گرفته است، به دانی باشد، او را امام هدایت نامیده و برتری او را ستودهاند.
یکی فضیلت بد پیش ازین امامت را
همی دهی بدل خویش اندرین آرام
هوش مصنوعی: شما قبل از این به مقام امامت اعتبار ویژهای دادید که در حقیقت نشانهای از شخصیت و آرامش درونی شماست.
اگر بغار بد او یار مصطفی یکشب
بدین فضیلت بایدش سروری فرجام
هوش مصنوعی: اگر کسی که از اهل باطل است، یک شب هم به دوستداری پیامبر (مصطفی) بپردازد، شایسته است که در نهایت مقام و منزلتی بزرگ پیدا کند.
چهل شبانروز ابلیس بند بنوح نبی
بدان سفینه پر آب اندرونش مقام
هوش مصنوعی: چهل شب و روز ابلیس، بند نبی خدا یعنی نوح را در سفینهای پر از آب نگه داشت. درون این سفینه، محل امنی وجود داشت.
وگر بپیری کس را رسد امامت خلق
کسی بپیری ابلیس بد در آن ایام؟
هوش مصنوعی: اگر روزی به پیری برسی و رهبری مردم به تو برسد، آیا در آن زمان پیری مانند ابلیس هم خواهد بود؟
ایا مناسب دل کور ابله ملعون
ز کور بختی دایم دراوفتاده بدام
هوش مصنوعی: آیا برای دل کور و نادان مناسب است که همیشه به دام بدبختی بیفتد و در گرفتار ناشایستگیها زندگی کند؟
مرا امام هم از جایگاه وصی خداست
ز جایگاه نبی مرترا امام کدام
هوش مصنوعی: من مقام امام را به عنوان جانشین خداوند میشناسم، اما مقام پیامبر چیست که من بتوانم آن را به مقام امام نسبت دهم؟
امام آنکه بپیش بتان نکرده نماز
نکرده جز ملک العرش را صلوة و صیام
هوش مصنوعی: گزیدهای از این بیت به این معناست که شخصی که در برابر بتها نماز نخوانده، در واقع تنها برای خداوند (مالک عرش) عبادت کرده و دیگر عبادات مانند روزهداری نیز برای او به یادگار مانده است. این بیان نشاندهنده اهمیت خالصانه عبادت برای خداوند و پرهیز از پرستش غیر اوست.
امام آنکه خداوند علم و شمع هدی است
امام آنکه تقی و نقی و ز اصل کرام
هوش مصنوعی: امام کسی است که خداوند به او علم و آگاهی بخشیده و او مانند شمعی است که راه هدایت را روشن میکند. او همچنین دارای ویژگیهای نیکو و پاکی است و از اصل و نسب بلند و شریف برخوردار است.
امام آنکه بچیز کسان نکرده طمع
نخورده چیز یتیمان حلال خورده مدام
هوش مصنوعی: امام کسی است که به هیچ کس طمع نمیورزد و همیشه به حلال و حقوق یتیمان توجه دارد.
امام آنکه بزور و درم نشد مشغول
ازین بعید نبود ار همیشه بودش وام
هوش مصنوعی: امام کسی است که اگر به زور و با پول نیز نمیتوانست، از این موضوع غافل نمیماند و اگر همیشه وامش برقرار بود، او نیز به همین دلیل در این فکر بود.
امام آنکه فدا کرد تن بجای نبی
ز وقت خفتن تا صبح روز دادن بام
هوش مصنوعی: امام کسی است که جانش را فدای پیامبر کرد و در طول شب، تا صبح، خود را آماده کرد تا از او دفاع کند.
امام آنکه بروزه بدی سه روز و سه شب
طعام داد بسائل بوقت خوردن شام
هوش مصنوعی: امام به کسی که نیازمند بود، سه روز و سه شب غذا داد و این کار را در زمان صرف شام انجام داد.
امام آنکه خدای بزرگ روز غدیر
بفضل کرد بنزدیک مصطفی پیغام
هوش مصنوعی: در روز غدیر، خداوند بزرگ با لطف و رحمتش، پیامی را از طرف خود به پیامبر اکرم مورد ابلاغ قرار داد.
امام آنکه بجز طاعت خدای نکرد
بر او امام پسندی تو عابد اصنام
هوش مصنوعی: امام کسی است که فقط از خداوند اطاعت میکند و هیچ چیز دیگری را از او برتر نمیداند. پس تو ای پرستنده بتها، سزاوار رهبری نیستی.
امام آنکه با مصطفی برو قضا
بود ابر لب حوض و بدستش اندر جام
هوش مصنوعی: امام کسی بود که به همراه پیامبر در کنار حوض قرار داشت و در دستش جامی بود.
امام آنکه علیرغم این مناصب را
لوای حمد بدستش بود بروز قیام
هوش مصنوعی: امام کسی است که با وجود مسئولیتهای زیادی که دارد، در عین حال در مقام شکرگذاری و تقدیر از خداوند، به قیام و فعالیتهای انقلابی میپردازد.
امام آنکه امید شفاعتم همه اوست
که در محبت او در شوم بدار سلام
هوش مصنوعی: امید من به شفاعت کسی است که تمام محبتها به او تعلق دارد. از او خواهش میکنم که در سختیها و مشکلات به من سلامتی بدهد و کمکم کند.
اگر تو خواهی مؤمن شوی بیا بشنو
ز قول شاعر سوز نگر این درست کلام
هوش مصنوعی: اگر میخواهی مؤمن شوی، به سخنان شاعر گوش کن و عمیقاً به آنها فکر کن.
حاشیه ها
1403/04/23 17:06
ر.غ
با سلام. سوز نگر نادرست است. سوزنگر باید باشد در مصراع پایانی.

سوزنی سمرقندی