شاه نعمت‌الله ولیشمارهٔ ۸۵
کثرت و وحدت که می گوئی چنان
اعتبار عقل باشد این و آن
علم و عقل و زهد من بر باد رفت
غیر یاد او مرا از یاد رفت
در خرابات فنا افتاده‌ام
سر به پای خم می بنهاده‌ام
موج و دریا نزد ما باشد یکی
هر دو یک آبند آن یک بی شکی
یک مسمی باشد و اسما هزار
آن یکی در هر یکی خوش می شمار
جامی از می پر زمی بستان بنوش
این چنین می شادی رندان بنوش
قطره و موج و حباب از ما بجو
یک حقیقت از همه اشیا بجو
دل به دریا ده که صاحبدل توئی
وز وجود بحر و بر حاصل توئی
روح ما از نور اعظم نور یافت
وز وجود آل او منشور یافت
از خلافت خلعتی انعام کرد
نعمت‌اللّه او مرا خوش نام کرد
گنج اسما بر سر عالم فشاند
هر یکی بر مسند وحدت نشاند
هر که بینی غرقهٔ دریای اوست
عالمی سرگشتهٔ سودی اوست
ای که گوئی باشد این رشته دو تو
باشد آن یک تو ولی بی ما و تو
آینه روشن کن ای جان پدر
در همه آئینه او را می نگر
هر که آن یک را نبیند در همه
کور باشد نزد بینا بر همه
نور روی او به نور او ببین
دیده ای از وی طلب نیکو ببین
خوش خیالی نقش بسته در نظر
در خیال او جمالش می نگر
یک شرابی نوش کن از جامها
ساقئی را می نگر در جامها
عارفان را می رسان از ما سلام
صد سلام از ما به یاران والسلام
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
کثرت و وحدت که می گوئی چنان
اعتبار عقل باشد این و آن
هوش مصنوعی: زیاد و کم، یا همان کثرت و وحدت، تنها مفاهیمی هستند که عقل به آنها اعتبار می‌دهد و از این جهت به وجود آنها اشاره می‌کند.
علم و عقل و زهد من بر باد رفت
غیر یاد او مرا از یاد رفت
هوش مصنوعی: تمام علم و عقل و پرهیزگاری من از بین رفت و فقط یاد او باقی مانده است، دیگر هیچ چیز مرا به یاد نمی‌آورد.
در خرابات فنا افتاده‌ام
سر به پای خم می بنهاده‌ام
هوش مصنوعی: در میخانه‌های بی‌خبری و نابودی قرار گرفته‌ام و تمام وجودم را به پای جام شراب سپرده‌ام.
موج و دریا نزد ما باشد یکی
هر دو یک آبند آن یک بی شکی
هوش مصنوعی: موج و دریا از نظر ما یکی هستند، زیرا هر دو از یک آب تشکیل شده‌اند و هیچ تردیدی در این مسئله وجود ندارد.
یک مسمی باشد و اسما هزار
آن یکی در هر یکی خوش می شمار
هوش مصنوعی: یک چیز واقعی وجود دارد و نام‌های زیادی برای آن وجود دارد. هر یک از این نام‌ها به نوعی زیبایی و جذابیت خاصی را به آن اشیا می‌بخشند.
جامی از می پر زمی بستان بنوش
این چنین می شادی رندان بنوش
هوش مصنوعی: از بستان می‌نوش که پر از شراب است و با این نوع نوشیدن، شادی و سروری را همچون رندان تجربه کن.
قطره و موج و حباب از ما بجو
یک حقیقت از همه اشیا بجو
هوش مصنوعی: از ما بخواه که در قطره، موج و حباب جستجو کنیم و حقیقتی را از تمامی اشیا بیابیم.
دل به دریا ده که صاحبدل توئی
وز وجود بحر و بر حاصل توئی
هوش مصنوعی: دل را به جرأت و شجاعت بسپار، زیرا تو خود انسانی با عظمت و ارزشمندی هستی و از وجود تو، زندگی و موفقیت پدید می‌آید.
روح ما از نور اعظم نور یافت
وز وجود آل او منشور یافت
هوش مصنوعی: روح ما از بزرگ‌ترین نور بهره‌مند شده و از وجود آل او به مانند یک پرتو روشنایی کسب کرده است.
از خلافت خلعتی انعام کرد
نعمت‌اللّه او مرا خوش نام کرد
هوش مصنوعی: در این بیت به این موضوع اشاره شده است که از مقام خلافت، هدیه‌ای به من داده شد که باعث خوشنامی و احترام من شد.
گنج اسما بر سر عالم فشاند
هر یکی بر مسند وحدت نشاند
هوش مصنوعی: ثروت نام‌ها و صفات الهی بر سر جهان پراکنده شده و هر یک از آنها در جایگاهی از یگانگی و وحدت قرار دارد.
هر که بینی غرقهٔ دریای اوست
عالمی سرگشتهٔ سودی اوست
هوش مصنوعی: هر کسی که ببینی در دریای او غرق شده است، تمامی جهان در حال حیرت و جستجوی فایده و سود از اوست.
ای که گوئی باشد این رشته دو تو
باشد آن یک تو ولی بی ما و تو
هوش مصنوعی: ای کسی که می‌گویی این ارتباط میان ما وجود دارد، در واقع این رشته‌ی پیوند ما یکی است، اما بدون حضور ما و تو.
آینه روشن کن ای جان پدر
در همه آئینه او را می نگر
هوش مصنوعی: ای عزیز، آینه را روشن کن و به تصویر پدر در تمام آینه‌ها نگاه کن.
هر که آن یک را نبیند در همه
کور باشد نزد بینا بر همه
هوش مصنوعی: هر کسی که آن حقیقت واحد را نبیند، در نظر بیناها مانند یک انسان نابینا است. یعنی اگر به اصل و حقیقتی پی نبرد، در نادانی باقی می‌ماند و نمی‌تواند چیزهای دیگر را درست ببیند.
نور روی او به نور او ببین
دیده ای از وی طلب نیکو ببین
هوش مصنوعی: به زیبایی و درخشانی چهره‌اش نگاه کن و با دیده‌ایت فقط خواسته‌های خوب و مثبت او را ببین.
خوش خیالی نقش بسته در نظر
در خیال او جمالش می نگر
هوش مصنوعی: دل‌باختگی و خیال‌پردازی در ذهن او دلیلی است که زیبایی‌اش را می‌بیند.
یک شرابی نوش کن از جامها
ساقئی را می نگر در جامها
هوش مصنوعی: یک نوشیدنی خوشمزۀ می‌نوشی و به ساقی نگاه می‌کنی که در حال سرو کردن آن در جامها است.
عارفان را می رسان از ما سلام
صد سلام از ما به یاران والسلام
هوش مصنوعی: به عارفان بگو که از طرف ما سلام گرم و زیاد برسانند و به دوستان ما نیز سلام برسانند و به دوری کامل بروند.