گنجور

شمارهٔ ۳۵

جامع مجموع اسما آدم است
لاجرم او روح جمله عالم است
عقل اول درهٔ بیضا بود
صورت و معنی ز جد ما بود
آدمی معنی است عقل کل به نام
جملهٔ عالم از او یابد نظام
حضرت مبدا چو او را آفرید
مبدا مجموع عالم شد پدید
علم اجمالیست او را از قضا
لاجرم لوح قضا خوانیم ما
نفس کلیه از او حاصل شده
این و آن با یکدگر واصل شده
مرد و زن یعنی نفوس و هم عقول
فرع ایشانند این هر دو اصول
نفس کل یاقوتهٔ حمرا بود
این کسی داند که او از ما بود
بعد از این هر دو طبیعت گفته اند
در این معنی بحکمت سفته اند
علم تفصیلی ز لوح دل بخوان
جامع علم قدر باشد چنان
آن گهی باشد هیولا یاد دار
صورتی خوش بر هیولائی نگار
هر دو با هم جسم کلّی خوانده اند
خوش حکیمانه سخنها رانده اند
عرش اعظم تخت الرّحمن بگو
الرحیم از کرسی اعلا بجو
سقف جنت عرش کرسی زمین
خوش جنانی باشد ار یابی چنین
بندگی سید هر دو سرا
این چنین فرمود ما را از خدا
هفت افلاکند نیکو یاد دار
کوکب هر یک به هر یک می شمار
چون زحل چون مشتری مریخ هم
آفتاب و زهره همچون جام جم
با عطارد ماه خوش سیما بود
نیست پنهان این سخن پیدا بود
چار ارکان مخالف بعد ازاین
معدنست و پس نبات ای نازنین
باز حیوان آنگهی جن ای پسر
نیک ترتیبی است نیکو می نگر
در زمین و آسمان باشد ملک
روز و شب خیرات می باشد ملک
آخر ایشان همه انسان بود
گرچه انسان اول ایشان بود
معنیش اول ، به صورت آخر است
روح باطن ، جسم پاکش ظاهر است
جامع مجموع اسما او بود
جمله می دان کاین جعل نیکو بود
روشنست و دیده ام در آینه
می نماید نور او هر آینه
از وجودش یافته عالم نظام
بلکه جان عالم است او والسلام

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مسدس محذوف یا وزن مثنوی)
قالب شعری: مثنوی
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

جامع مجموع اسما آدم است
لاجرم او روح جمله عالم است
هوش مصنوعی: آدم تجلی تمام نام‌ها و صفات الهی است، به همین دلیل او روح کل جهان محسوب می‌شود.
عقل اول درهٔ بیضا بود
صورت و معنی ز جد ما بود
هوش مصنوعی: عقل نخستین در مکان خاصی با ویژگی‌های ویژه‌ای وجود داشت و تصویری و مفهومی که از آن می‌توان گرفت، از نیاکان ما سرچشمه می‌گیرد.
آدمی معنی است عقل کل به نام
جملهٔ عالم از او یابد نظام
هوش مصنوعی: انسان در واقع معنای وجودی خودش را می‌یابد و عقل کل به نام اوست؛ به طوری که کل عالم از این عقل سامان می‌گیرد.
حضرت مبدا چو او را آفرید
مبدا مجموع عالم شد پدید
هوش مصنوعی: وقتی که حضرت او را خلق کرد، آغاز و منبع تمام عالم پدیدار شد.
علم اجمالیست او را از قضا
لاجرم لوح قضا خوانیم ما
هوش مصنوعی: علم به صورت کلی و کلی نگر است و از سرنوشت و تقدیر مطلع است، به همین خاطر ما آن را به عنوان لوح تقدیر می‌نامیم.
نفس کلیه از او حاصل شده
این و آن با یکدگر واصل شده
هوش مصنوعی: تمامی وجود و هستی از او به وجود آمده و همه چیز با یکدیگر پیوند خورده است.
مرد و زن یعنی نفوس و هم عقول
فرع ایشانند این هر دو اصول
هوش مصنوعی: مرد و زن نمایانگر روح‌ها و اندیشه‌هایی هستند که از آن‌ها نشأت می‌گیرد. این دو اصل و پایه هر چیزی هستند.
نفس کل یاقوتهٔ حمرا بود
این کسی داند که او از ما بود
هوش مصنوعی: این شخص به قدری ارزشمند و خاص است که می‌توان او را مانند یک یاقوت قرمز دانست؛ فقط کسانی که با ما هستند و او را می‌شناسند، ‌می‌توانند این موضوع را درک کنند.
بعد از این هر دو طبیعت گفته اند
در این معنی بحکمت سفته اند
هوش مصنوعی: پس از این، هر دو جنبه یا ویژگی به نوعی در این زمینه به حکمت اشاره کرده‌اند.
علم تفصیلی ز لوح دل بخوان
جامع علم قدر باشد چنان
هوش مصنوعی: علم دقیق و کامل را از دل خود بگیر، زیرا علمی که به طور جامع و صحیح ارائه شود، همانند قدرت و توانمندی واقعی در زندگی است.
آن گهی باشد هیولا یاد دار
صورتی خوش بر هیولائی نگار
هوش مصنوعی: در آن زمان هیولا (تشکیل‌دهنده) یادآور صورت زیبایی خواهد بود که بر روی هیولایی نقش بسته است.
هر دو با هم جسم کلّی خوانده اند
خوش حکیمانه سخنها رانده اند
هوش مصنوعی: هر دو به خوبی با هم جمع شده‌اند و مانند یک کل به حساب آمده‌اند، و سخنان عاقلانه‌ای را بیان کرده‌اند.
عرش اعظم تخت الرّحمن بگو
الرحیم از کرسی اعلا بجو
هوش مصنوعی: به بلندای آسمان‌ها که تخت خداوند رحمان قرار دارد، بگو که رحمت از مقام عالی او سرچشمه می‌گیرد.
سقف جنت عرش کرسی زمین
خوش جنانی باشد ار یابی چنین
هوش مصنوعی: اگر به خوشی و زیبایی روحی دست یابی، آنگاه سقف بهشت همچون عرش و تاج زمین برای تو خواهد بود.
بندگی سید هر دو سرا
این چنین فرمود ما را از خدا
هوش مصنوعی: سید (سرور) ما در دو جهان به ما گفت که این گونه باید بندگی کنیم و نشان داد که چگونه از خداوند پیروی کنیم.
هفت افلاکند نیکو یاد دار
کوکب هر یک به هر یک می شمار
هوش مصنوعی: هفت آسمان وجود دارند که باید به خوبی به یاد داشته باشی. هر ستاره خاصی به هر یک از این آسمان‌ها تعلق دارد و می‌توان آنها را با هم مقایسه کرد.
چون زحل چون مشتری مریخ هم
آفتاب و زهره همچون جام جم
هوش مصنوعی: زحل و مشتری و مریخ، هر کدام به مانند آفتاب و زهره، زیبایی و درخشندگی خاص خود را دارند، همچون جام جمی که نماد زیبایی و روشنی است.
با عطارد ماه خوش سیما بود
نیست پنهان این سخن پیدا بود
هوش مصنوعی: عطارد و ماه هر دو زیبا و خوش سیمایند و سخن این حقیقت برای کسی پنهان نیست.
چار ارکان مخالف بعد ازاین
معدنست و پس نبات ای نازنین
هوش مصنوعی: چهار رکن مخالف به زودی از این مکان به وجود می‌آید و پس از آن، ای عزیز، زندگی جان‌دار خواهد بود.
باز حیوان آنگهی جن ای پسر
نیک ترتیبی است نیکو می نگر
هوش مصنوعی: وقتی که دوباره به زندگی برمی‌گردی، ای پسر، به یاد داشته باش که وجود تو در این جهان طراحی و نقش خوبی دارد. به خوبی‌ها و زیبایی‌ها دقت کن.
در زمین و آسمان باشد ملک
روز و شب خیرات می باشد ملک
هوش مصنوعی: در زمینی که زندگی می‌کنیم و آسمانی که بالای سرمان است، پادشاهی و سلطنتی وجود دارد که شب و روز را اداره می‌کند و در این پادشاهی، نیکی‌ها و خوبی‌ها در جریان است.
آخر ایشان همه انسان بود
گرچه انسان اول ایشان بود
هوش مصنوعی: در نهایت، همه آنها انسان بودند، هرچند که اولین انسان میان آنها، آن موجود خاص بود.
معنیش اول ، به صورت آخر است
روح باطن ، جسم پاکش ظاهر است
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که حقیقت درونی انسان در ظاهر او نمایان است و آنچه در درون وجود دارد، در نهایت در سطح بیرونی و ظاهر او خود را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، جنبه‌های عمیق و باطنی فرد در رفتار و ویژگی‌های ظاهری او نمود پیدا می‌کند.
جامع مجموع اسما او بود
جمله می دان کاین جعل نیکو بود
هوش مصنوعی: او می‌گوید که وجود تمامی نام‌ها و صفات خداوند در او جمع شده است و همه می‌دانند که این خلقت و آفرینش بسیار زیبا و شگفت‌انگیز است.
روشنست و دیده ام در آینه
می نماید نور او هر آینه
هوش مصنوعی: در آینه روشنایی او نمایان است و من این را با چشمانم مشاهده کرده‌ام.
از وجودش یافته عالم نظام
بلکه جان عالم است او والسلام
هوش مصنوعی: وجود او به عالم نظم و ترتیب بخشیده و او پایه‌گذار حیات و معنای جهان است.