شاه نعمت‌الله ولیقصیدهٔ شمارهٔ ۱
از تتق کبریا صورت لطف خدا
بسته نقابی ز نور روی نموده به ما
دُرهٔ بیضا بود صورت روحانیش
شاه معانی جهان هر دو جهانش گدا
در عدم و در وجود رسم نکاح او نهاد
مسکن اولاد ساخت دار فنا و بقا
برزخ جامع بُود صورت جمع وجود
نور گرفته ز حق داده به عالم ضیا
معنی ام الکتاب نور محمد بود
اصل همه عین او عین همه عینها
بیشتر از عقل کل خوانده ز لوح ضمیر
زان الف آمد پدید جمله کتاب خدا
نقطهٔ آخر خوشی شکل الف نقش بست
حکم قضا بی غلط لوح قدر بی خطا
دایره ای فرض کن جمله نقاطش ظهور
نقطهٔ اول بگیر نام کنش مبتدا
خضر مسیحا نفس از دم او زنده دل
حسن از او یافته یوسف زیبا لقا
جامع این نشأتین صورت و معنی او
حاکم دنیا و دین سید هر دو سرا
مظهر اسمای حق مظهر ذات و صفات
اول و آخر به نام باطن و ظاهر نما
اول اسم حروف ساخت مُسمی به اسم
یافت هویت ز او داد هدایت به ما
ظلمت و نوری نهاد نام حُدوث و قدم
کرد تمیزی تمام شاه و همه انبیا
معنی اثبات کو با الف و لام الف
صورت توحید جو نفی طلب کن ز لا
ها و دو لام و الف جمع کن و خوش بگو
ها طلب از چهار حرف طرح کنش آن سه تا
هر که بلا درفُتاد یافت بلائی عظیم
زود گذر کن ز لا تا که نیابی بلا
جام حبابی بر آب هست در این بحر ما
ساقی ما ، ما خودیم همدم ما عین ما
مخزن گنج اله کُنج دل عارفست
در طلب گنج او در دل عارف درآ
نعمة والله به هم کرد ظهوری تمام
آینه را پاک دار تا که نماید تو را
اطلاعات
وزن: مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: کتابخانهٔ تصوف
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
از تتق کبریا صورت لطف خدا
بسته نقابی ز نور روی نموده به ما
هوش مصنوعی: خداوند به ما از طریق زیبایی و نور خود نمایان شده است و این جمال پر عظمت، مانند نقابی از نور، ما را در بر گرفته و به ما لطف می‌کند.
دُرهٔ بیضا بود صورت روحانیش
شاه معانی جهان هر دو جهانش گدا
هوش مصنوعی: چهره روحانی او مانند دُرهٔ بیضی است و او پادشاه معانی در دو جهان است، در حالی که خودش گدا و ناتوان به نظر می‌رسد.
در عدم و در وجود رسم نکاح او نهاد
مسکن اولاد ساخت دار فنا و بقا
هوش مصنوعی: او در دو وضعیت عدم و وجود، رسم ازدواج را به وجود آورد و به این ترتیب مکانی برای زندگی فرزندان فراهم کرد؛ بدین ترتیب، خانه‌ای را در دنیای فانی و باقی بنا کرد.
برزخ جامع بُود صورت جمع وجود
نور گرفته ز حق داده به عالم ضیا
هوش مصنوعی: در عالمی میان سپیده و تاریکی، وجود به شکل جمع و کلیتی واحد نمایان می‌شود که نور خود را از حقیقت الهی گرفته و به جهان روشنی می‌بخشد.
معنی ام الکتاب نور محمد بود
اصل همه عین او عین همه عینها
هوش مصنوعی: اساس کل کتاب‌ها و دانش‌ها، نور و روشنی وجود پیامبر محمد است و او بنیادی‌ترین حقیقت و اصل تمامی حقایق است.
بیشتر از عقل کل خوانده ز لوح ضمیر
زان الف آمد پدید جمله کتاب خدا
هوش مصنوعی: این بیت بیان می‌کند که از عقل و دانش کل، اطلاعات و آگاهی‌ها در لوح ضمیر انسان به تصویر کشیده شده است و این آگاهی از الف به وجود آمده و در واقع تمام دانش خداوند در اینجا نهفته است. به عبارتی، تمام حقایق عالم در ذهن و وجود انسان تجلی یافته است.
نقطهٔ آخر خوشی شکل الف نقش بست
حکم قضا بی غلط لوح قدر بی خطا
هوش مصنوعی: نقطهٔ پایانی خوشی مانند حرف الف است که بر اساس تقدیر مقرر شده است و هیچ اشتباهی در آن وجود ندارد و سرنوشت به‌درستی نوشته شده است.
دایره ای فرض کن جمله نقاطش ظهور
نقطهٔ اول بگیر نام کنش مبتدا
هوش مصنوعی: تصور کن دایره‌ای را که چندین نقطه روی آن وجود دارد. یکی از این نقاط را به عنوان نقطه اول انتخاب کن و به آن نام مبتدا بده.
خضر مسیحا نفس از دم او زنده دل
حسن از او یافته یوسف زیبا لقا
هوش مصنوعی: خضر، که نماد زندگی و جاودانگی است، از نفس و دم او زنده شده است. دل زیبای حسن از او الهام می‌گیرد و یوسف زیبا به واسطه او به ملاقات آمده است.
جامع این نشأتین صورت و معنی او
حاکم دنیا و دین سید هر دو سرا
هوش مصنوعی: این جمله به نوعی اشاره دارد به کسی که در دو جنبه ظاهری و باطنی کامل و تراز است. او هم در دنیا و هم در دین جایگاه بالایی دارد و به نوعی رهبری می‌کند. این فرد به عنوان یک الگو برای هر دو جهان، دنیوی و معنوی، شناخته می‌شود.
مظهر اسمای حق مظهر ذات و صفات
اول و آخر به نام باطن و ظاهر نما
هوش مصنوعی: این بیت بیانگر این است که نشان‌دهنده صفات و نام‌های خداوند، تجلی‌دهنده وجود و ویژگی‌های او در آغاز و پایان همه چیز است. همچنین به جنبه‌های پنهان و آشکار نیز اشاره دارد.
اول اسم حروف ساخت مُسمی به اسم
یافت هویت ز او داد هدایت به ما
هوش مصنوعی: در ابتدا، نام حروف به وجود آمد و از طریق این نام‌ها، هویت پیدا شد. این هویت به ما راهنمایی و هدایت بخشید.
ظلمت و نوری نهاد نام حُدوث و قدم
کرد تمیزی تمام شاه و همه انبیا
هوش مصنوعی: در اینجا به تضاد و تقابل دو حالت ظلمت و نور اشاره شده است. وجود نور، حکایت از تازگی و آفرینش دارد، در حالی که ظلمت نماد قدیمی بودن و زوال است. این مفهوم به تمایز بین خالق (شاه) و انبیا اشاره می‌کند که همه از وجود نور و روشنایی ناشی از خلاقیت و هدایت الهی بهره‌مند هستند و به نوعی نماد پاکی و رهایی از ظلمت به شمار می‌آیند.
معنی اثبات کو با الف و لام الف
صورت توحید جو نفی طلب کن ز لا
هوش مصنوعی: برای درک بهتر این بیت، می‌توان گفت که به اثبات وجود و حقیقت اصلی دنیا و خدا اشاره دارد. وجود خداوند به وسیله الف و لام، نماد وحدت و یگانگی اوست. در این راستا، برای درک عمیق‌تر، باید از اثبات‌های نادرست و ضمنی که تنها به دنبال وجود چیزهای مادی هستند، دوری کرد. به عبارتی، باید از ذهنیت‌های محدود و نادرست رها شد و به دنبال درک اصل توحید و یگانگی واقعی خداوند بود.
ها و دو لام و الف جمع کن و خوش بگو
ها طلب از چهار حرف طرح کنش آن سه تا
هوش مصنوعی: حرف‌ها را به هم بیاور و به زیبایی صحبت کن، از چهار حرف یک طرح بساز و آن سه حرف را نیز در نظر بگیر.
هر که بلا درفُتاد یافت بلائی عظیم
زود گذر کن ز لا تا که نیابی بلا
هوش مصنوعی: هر کس که به مصیبت و سختی دچار شود، با چالش‌های بزرگ‌تری روبرو می‌شود. بنابراین، بهتر است از مشکلات کوچک و گذرا فرار کنی تا به بلاهای بزرگ‌تر گرفتار نشوی.
جام حبابی بر آب هست در این بحر ما
ساقی ما ، ما خودیم همدم ما عین ما
هوش مصنوعی: در این دریا، جامی حبابی روی آب وجود دارد و ما خودمان، که با هم هستیم و در درون خودمان به دنبال معنا و حقیقت هستیم، ساقی خود هستیم.
مخزن گنج اله کُنج دل عارفست
در طلب گنج او در دل عارف درآ
هوش مصنوعی: گنجینه اسرار الهی در دل عارفان نهفته است، پس برای دستیابی به این گنج، باید به عمق دل عارفان نفوذ کرد.
نعمة والله به هم کرد ظهوری تمام
آینه را پاک دار تا که نماید تو را
هوش مصنوعی: به راستی که نعمت بزرگی است که به وجود آمده، تمام آینه‌ها را تمیز نگه‌دار تا تصویر تو در آن‌ها به خوبی نمایان شود.
حاشیه ها
1392/03/19 14:06
حجت
در بیت دوّم، "شاه معانی جهان" در نسخ دیگر "شاه معانی بیان" یعنی سروری که بیان او همگی معناست ، آمده است. الحق که این قصیده مدحی جامع در بیان حقیقت محمّدیه مطرح شده در مکتب ابن عربی است.
1392/03/19 23:06
امین کیخا
سلام بر محمد بن عربی خدایمان به دیدارش روی تازه کناد .
1394/10/05 03:01
ناشناس
امین جان جمله ات را نفهمیدم. مقصود سید نعمت الله در این قصیده اش حضرت محمد است.
رسول خدا اگر چه به سید عربی موصوف شده اند-مثلا در دعای ابوحمزه، گویا- ولی به حضرت، محمد بن عبدالله می گویند.
شاید منظورتان ابن عربی است که نامش محمد است و محمد بن عربی اش خوانده اید.
وی نیز البته خاک پای پیغمبر و آل او بوده و در زمره اولیا.
1402/06/22 15:09
حسین‌پراگ
خیلی نزدیکه به عقاید زروانیسم و زرتشتیسم و مسلمی. کاملاً مفهوم شاعر رو درک می‌کنم. هو اجرش دهد.
1402/10/14 08:01
محمد حسین
مخزن گنج اله کُنج دل عارفست
در طلب گنج او در دل عارف درآ